شرایط استفاده از بیمه بیکاری و مدت پرداخت مقرری چگونه است؟

آرمین افشاری‌پور، حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به مراجعات کارگران به ادارات کار برای بهره‌مندی از بیمه بیکاری و ابعاد حقوقی و اجرایی این حمایت قانونی گفت: تأمین حقوق و مزایای کارگران مشمول قانون کار، یکی از وظایف کلیدی نظام تأمین اجتماعی در کشور است. در این میان، بیمه بیکاری نقش مهمی در حمایت از افرادی دارد که بدون میل و اراده شخصی از کار بیکار شده‌اند. این موضوع در قانون مصوب سال ۱۳۶۹ و آئین‌نامه اجرایی آن به روشنی مشخص شده است.

شرایط استفاده از بیمه بیکاری

افشاری‌پور در توضیح شرایط بهره‌مندی از بیمه بیکاری افزود: مطابق ماده ۶ قانون بیمه بیکاری، فرد باید حداقل ۶ ماه سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد. همچنین طبق ماده ۲ قانون، بیکاری باید غیرداوطلبانه باشد؛ یعنی فرد به خواست خود کار را ترک نکرده باشد. کارگر باید حداکثر تا یک ماه پس از بیکار شدن به اداره کار مراجعه و اعلام بیکاری کند، مگر اینکه عذر موجهی مانند بیماری یا بستری شدن داشته باشد که در آن صورت این مهلت تا ۳ ماه نیز قابل تمدید است.

وی خاطرنشان کرد: در مواردی مانند بروز سیل، زلزله، جنگ یا سایر حوادث قهری، قانون‌گذار حتی شرط ۶ ماه سابقه بیمه را هم نادیده گرفته و به کارگر این امکان را داده است که مشمول دریافت بیمه بیکاری باشد.

تعهدات کارگر در دوران دریافت مقرری

افشاری‌پور با تأکید بر مسئولیت‌های فرد بیکار در دوره دریافت بیمه بیکاری اظهار داشت: بر اساس بند ج ماده ۶، کارگر موظف است در دوره‌های آموزش فنی، حرفه‌ای یا سوادآموزی که توسط اداره کار مشخص می‌شود، شرکت کند. همچنین اگر شغل متناسبی به وی معرفی شود و از پذیرش آن امتناع کند، پرداخت مقرری بلافاصله قطع خواهد شد.

مبلغ و مدت پرداخت مقرری

وی درباره نحوه محاسبه مقرری توضیح داد: میزان مقرری ماهانه حداقل ۵۵ درصد میانگین حقوق ۳ ماه آخر پیش از بیکاری است. برای هر نفر تحت تکفل ۱۰ درصد دیگر اضافه می‌شود که البته سقف آن ۸۰ درصد میانگین مزد است و نباید از حداقل دستمزد قانونی کمتر باشد. مدت پرداخت این مقرری نیز وابسته به سابقه بیمه فرد است. برای افراد مجرد حداکثر ۳۶ ماه و برای افراد متأهل یا دارای افراد تحت تکفل، تا سقف ۵۰ ماه پرداخت انجام می‌شود، به شرط آنکه این مدت از مجموع سابقه پرداخت حق بیمه فرد تجاوز نکند.

واقعیتی تلخ در اجرا

افشاری‌پور با اشاره به یکی از ضعف‌های اجرایی در نظام بیمه بیکاری گفت: متأسفانه در برخی موارد، کارفرمایان حقوق واقعی کارگر را به سازمان تأمین اجتماعی اعلام نمی‌کنند. این کار انگیزه‌هایی چون کاهش مالیات، حق بیمه و سنوات دارد. اما در عمل موجب می‌شود که کارگر در زمان بیکاری مقرری‌ای کمتر از میزان واقعی استحقاق خود دریافت کند. این موضوع نوعی اجحاف قانونی و اجرایی در حق کارگر است.

امکان استفاده مجدد از بیمه بیکاری

وی در پاسخ به سوال خبرنگار ما درباره امکان استفاده مجدد از بیمه بیکاری گفت: قانون محدودیت صریحی برای دفعات استفاده از بیمه بیکاری نگذاشته است. هرچند برای استفاده مجدد، باید شرایط قانونی مجدداً احراز شود. یعنی فرد باید پس از پایان دوره قبلی، مجدداً مشغول به کار شده و حداقل ۶ ماه حق بیمه پرداخت کرده باشد.

تخلف در دوران دریافت مقرری

افشاری‌پور در ادامه هشدار داد: مطابق ماده ۸ قانون، اگر مشخص شود که بیکاری داوطلبانه بوده یا فرد پنهانی دوباره مشغول به کار شده باشد، ملزم به بازگرداندن تمام مبالغ دریافتی خواهد بود. این مورد در بررسی‌های بازرسی تأمین اجتماعی مشخص شده و برخورد قانونی جدی با آن انجام می‌شود.
وی درباره وضعیت کارگرانی که کارفرما برایشان بیمه واریز نکرده، گفت: در صورتی که کارگر مدرک و شواهدی مبنی بر اشتغال در زمان مشخص داشته باشد، می‌تواند به اداره کار شکایت کند. اگر در مراجع حل اختلاف، اشتغال وی اثبات شود، سازمان تأمین اجتماعی موظف است سابقه را اصلاح و حق بیمه را از کارفرما مطالبه کند.