اروپا بازنده بزرگ نشستِ آلاسکا؛ تحریم سیاسی «پوتین» شکست خورد

خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل- رویا فریدونی: دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، روز جمعه در آلاسکا در یک جلسه مهم جهت گفتگو درباره صلح و کنترل تسلیحات در اوکراین دیدار کردند. این دیدار اولین تماس رو در روی این دو از زمان درگیری سه سال و نیمه در اوکراین بود.

با اینکه جنگ در اوکراین محور اصلی این جلسه بود اما از ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، برای حضور در آن دعوت نشد. رئیس‌جمهور روسیه در کنفرانس خبری مشترک با ترامپ درباره این دیدار گفت: روسیه و آمریکا دو کشور همسایه هستند و دیدار آن‌ها در آلاسکا اقدامی منطقی بوده است. او تأکید کرد که مذاکرات در «فضایی سازنده» برگزار شد و نتایج آن را مثبت ارزیابی کرد. دونالد ترامپ نیز این گفت‌وگوها را «سازنده و ثمربخش» توصیف و اعلام کرد که در بسیاری از موضوعات توافق شده است.

در همین راستا خبرنگار مهر با «اونور سینان گُزآلتان» حقوقدان و کارشناس روابط بین الملل گفتگویی انجام داده که متن آن در ادامه می آید:

بعد از آغاز جنگ اوکراین کشورهای غربی تلاش کردند روسیه را تحریم سیاسی کنند به گونه ای که این کشور را در انزوای سیاسی قرار دهند. با این اوصاف شما دیدار پوتین و ترامپ در آلاسکا را چگونه ارزیابی می کنید؟

طبیعتاً اینکه پوتین با وجود ادامه تحریم‌ها با یک تشریفات مفصل در خاک ایالات متحده آمریکا مورد استقبال قرار گرفت، خود نشان‌دهنده این است که تحریم‌ها علیه روسیه با شکست مواجه شده اند. این دیدار همچنین به طور غیرمستقیم نشان می‌دهد که آمریکا در میان‌مدت یا بلندمدت، حتی شاید در کوتاه‌مدت هم به سمت لغو تحریم‌ها علیه روسیه متمایل خواهد شد. اینکه چنین دیداری در خاک آمریکا انجام گرفته، به خودی خود برای روسیه یک دستاورد دیپلماتیک و یک پیروزی به شمار می‌آید و باید از این منظر ارزیابی شود.

از سوی دیگر، این مسأله برای اروپا یک شکست بزرگ محسوب می‌شود. زیرا کشورهای اروپایی، به‌ویژه دولت‌های آلمان و فرانسه بر ادامه و حتی تشدید تحریم‌ها علیه روسیه اصرار دارند. اما آمریکا، با وجود اینکه همراه با شرکای ناتویی‌اش علیه رئیس‌جمهور روسیه حکم بازداشت صادر کرده و او را هدف تحریم‌ها قرار داده بود، وی را با تشریفات بسیار مفصل در خاک خود پذیرفت. بنابراین این موضوع، بزرگ‌ترین نشانه شکست سیاست انزوا و تحریم علیه روسیه، حداقل از نظر دیپلماتیک، بود.

هر چند ترامپ تلاش میکند خود را ناجی صلح در جهان نشان دهد اما اینبار به نظر می رسد در موضوع جنگ اوکراین چالش‌های بسیاری وجود دارد و مسکو و کی‌یف هنوز برای رسیدن به توافق فاصله دارند. از نظر شما مهم ترین مانع در صلح دو کشور چیست؟

اختلافات میان مسکو و کی‌یف صرفاً مربوط به چالش های میان این دو کشور نیست؛ روندی که در اوکراین آغاز شد، در حقیقت یکی از جبهه‌هایی بود که در آن بلوک غرب در برابر روسیه و حتی به طور کلی در برابر شرق قرار گرفت. البته مسائل داخلی و مشخصی میان روسیه و اوکراین وجود دارد، مثل تقسیم اراضی، اینکه کدام مناطق تحت کنترل چه کسی خواهد ماند، در صورت آتش‌بس یا توافق صلح تبادل اسرا چگونه خواهد شد، آیا غرامتی پرداخت خواهد شد یا نه، و پرسش‌های بسیار دیگر. اختلافات زیادی در این زمینه‌ها هست. برخی مناطق تحت کنترل روسیه هستند که به عنوان خاک مسکو پذیرفته شده است. همچنین مناطقی وجود دارد که همچنان در آنها جنگ جریان دارد. ولی حل این مسائل تنها به حل اختلافات مسکو و کی‌یف مربوط نیست؛ این موضوع در دیدار آمریکا هم به‌روشنی دیده شد. در واقع، حل این مسائل تنها از طریق حل اختلافات میان بلوک غرب و روسیه ممکن است و در صورت تحقق چنین راه‌حلی، دیگر مسائل هم به پایان خواهد رسید.

بنابراین، حل مسأله اوکراین بیش از آنکه به توافق مسکو و کی‌یف وابسته باشد، به روابط روسیه با آمریکا و در مرتبه بعد با اروپا به‌ویژه انگلیس بستگی دارد. در حال حاضر میان آمریکا و روسیه تحولات مثبتی وجود دارد، اما هم در داخل آمریکا و هم در اروپا جناح ها و فراکسیونهایی هستند که با عادی‌سازی روابط با روسیه مخالف‌اند. در آینده، به احتمال زیاد تضاد میان این جناح‌ها تشدید خواهد شد. زیرا در اروپا احتمال بروز تنش ها وجود دارد، در آمریکا درباره عادی سازی روابط با روسیه اختلاف نظر خواهد بود. این موضوع به تعمیق اختلافات درون بلوک غرب منجر می‌شود و شاید شاهد تحولات غیرمنتظره‌ای هم باشیم.

نکته مهم دیگر این است که پایان جنگ می‌تواند برای بسیاری از دولت‌های اروپایی تبعات سنگینی داشته باشد. زیرا جناح تندرو در غرب خواستار ادامه جنگ است. اگر جنگ پایان یابد، این گروه‌ها ممکن است قدرت و نفوذ سیاسی و اقتصادی خود را از دست بدهند. بنابراین، متأسفانه در موضوع روسیه و اوکراین همچنان شاهد تحریکات نیروهایی خواهیم بود که صلح را نمی‌خواهند.

نگاه اوکراین به موضوع صلح بیشتر بر پایان اشغال کشورشان از سوی روسیه سپس توافق است. اما به نظر می رسد اینبار زلنسکی نگاه مثبتی به نشست آلاسکا دارد. کما اینکه شاهد دیدار زلنسکی با ترامپ نیز خواهیم بود. لطفاً موضع اوکراین در مورد توافق صلح را تشریح کنید؟

از نظر من زلنسکی به تنهایی توان حل این مسأله را ندارد، چرا که کاملاً به حمایت آمریکا و اروپا نیازمند است. تحولات کنونی نشان می‌دهد که آمریکا حداقل به دنبال نوعی عادی‌سازی و صلح با روسیه است. زلنسکی از این پس بیشتر به نیروهای اروپایی به‌ویژه انگلیس متوسل خواهد شد و از آنها برای ادامه جنگ حمایت خواهد خواست. اما اروپا در جایگاهی ضعیف قرار دارد و بدون آمریکا معلوم نیست تا چه اندازه بتواند در برابر روسیه مقاومت کند.

بنابراین پافشاری بر ادامه جنگ شاید به معنای تضعیف و حتی کنار رفتن باشد. ترامپ اکنون ژست «صلح‌طلب» به خود گرفته، اما نمونه‌های زیادی دیده‌ایم که نشان میدهد او قابل اعتماد نیست. پیش از جنگ ایران و اسرائیل، آمریکایی‌ها با ایرانی‌ها پای میز مذاکره بودند، اما درست همان زمان اسرائیل با حمایت آمریکا به ایران حمله کرد. بارها روسیه تلاش کرد با اوکراین مذاکره کند، اما غرب با عملیات نظامی پاسخ داد. همین حالا نیز تحرکاتی در قفقاز جنوبی برای قطع ارتباط روسیه و ایران وجود دارد. و یا سوریه که یکی از این نمونه هاست. بنابراین روشن است که نه به ترامپ و نه به دولت آمریکا نمی‌توان اعتماد کرد. اینکه امروز دولت آمریکا و ترامپ در نقش «ناجی صلح» بازی می‌کنند، مانع از آن نیست که همزمان در حال توطئه علیه روسیه و ایران باشند. بنابراین تنها به‌خاطر اینکه مذاکرات مثبت بوده، نمی‌توان انتظار یک توافق صلح کامل داشت. تضادهای میان شرق و غرب تضادهایی حل‌نشدنی است

حتی اگر امروز آتش‌بس یا توافق صلحی هم به دست بیاید، در آینده در جبهه‌ی اوکراین، ایران، فلسطین یا دیگر نقاط خاورمیانه درگیری‌های تازه‌ای آغاز خواهد شد. همان‌طور که گفتم، این اختلاف ها حل نشدنی است و تنها زمانی می‌توانند پایان یابند که یک طرف اراده‌اش را بر طرف دیگر تحمیل کند.