الزامات عکاسی پیاده روی اربعین به روایت «مهدی بخشی» عکاس خبرگزاری مهر
خبرگزاری مهر؛ گروه استانها – اربعین، تنها یک آئین مذهبی نیست؛ یک حرکت بزرگ انسانی، یک اجتماع جهانی و یک روایت جمعی است از ایمان، اخلاص و خدمت به زائران سیدالشهدا (ع) که در این میان، عکاسان نه صرفاً شاهدان ماجرا، بلکه ثبت‌کنندگان تاریخ و روایت‌گران خاموش بزرگ‌ترین اجتماع شیعیان در جهان‌اند. پیاده‌روی اربعین از […]
خبرگزاری مهر؛ گروه استانها – اربعین، تنها یک آئین مذهبی نیست؛ یک حرکت بزرگ انسانی، یک اجتماع جهانی و یک روایت جمعی است از ایمان، اخلاص و خدمت به زائران سیدالشهدا (ع) که در این میان، عکاسان نه صرفاً شاهدان ماجرا، بلکه ثبت‌کنندگان تاریخ و روایت‌گران خاموش بزرگ‌ترین اجتماع شیعیان در جهان‌اند.
پیاده‌روی اربعین از نجف تا کربلا، یا از مسیرهای کمتر شناخته‌شده‌ای چون بصره، طریق‌العلماء، حله یا کاظمین، تنها تردد فیزیکی نیست و این مسیر، سرشار از لحظات انسانی، ایمان‌های بی‌ریا، نگاه‌های منتظر، کودکان خسته اما امیدوار و موکب‌هایی است که با ساده‌ترین امکانات، میزبان میلیون‌ها زائر می‌شوند.
در چنین فضایی، عکاسی به یک کنش جدی تبدیل می‌شود و نگاه عکاس نه‌تنها باید ثبت‌کننده واقعیت باشد، بلکه باید لایه‌های پنهان این واقعیت را نیز بیرون بکشد، مناسبات فرهنگی، تعاملات بین‌المللی، احساسات ناب انسانی و پشت‌صحنه‌های کمتر دیده‌شده‌ای که رسانه‌های رسمی کمتر به آن‌ها می‌پردازند.
در عصر رسانه، آنچه دیده نمی‌شود، گویی اتفاق نیفتاده است و میلیون‌ها زائر که از کشورهای مختلف به سمت کربلا حرکت می‌کنند، صدها کیلومتر پیاده می‌روند و در طول مسیر خدمات رایگان دریافت می‌کنند، اگر به زبان تصویر درنیاید در حافظه جهانی ماندگار نخواهد شد که اینجا نقش عکاس حیاتی است.
عکاس اربعین، خبرنگار تصویری این جریان است و او باید آمادگی فنی، جسمی، محتوایی و فرهنگی لازم برای روایت مسیر را داشته باشد و انتخاب سوژه، زاویه نگاه، نورپردازی طبیعی و نحوه تعامل با مردم، همگی عواملی هستند که کیفیت خروجی نهایی را تعیین می‌کنند.
عکاسان حرفه‌ای، تنها به ثبت عکس‌های زیبا بسنده نمی‌کنند و آن‌ها تلاش دارند روایت بسازند؛ مجموعه عکس‌هایی که با هم حرف بزنند، یک داستان را تعریف کنند و مخاطب را از قاب اول تا آخر، درگیر روایت نگه دارند.
یکی از تفاوت‌های کلیدی بین عکاس حرفه‌ای و یک زائر علاقه‌مند به عکاسی، در میزان برنامه‌ریزی است و عکاس موفق باید از قبل مطالعه کرده باشد، تصاویر سال‌های گذشته را بررسی، نقاط پرظرفیت را شناسایی، نوع تجهیزات مورد نیاز را انتخاب کند و هم‌سفرانی همراه و هم‌هدف بیابد.
حرکت در گروه‌های کوچک و حرفه‌ای، با توان تصمیم‌گیری سریع، جابه‌جایی هوشمندانه و تمرکز بالا، نقش مهمی در افزایش بازدهی دارد، به‌علاوه، آشنایی نسبی با زبان عربی و فرهنگ مردم عراق نیز یک ضرورت عملی برای برقراری ارتباط، جلب اعتماد و ورود به فضای انسانی واقعی است.
در کنار مسیرهای معروف و پرتردد، مسیرهای جایگزین و فرعی همچون طریق طویریج، بصره، حله، کفل و کاظمین دارای ظرفیت‌های بصری بالایی هستند که کمتر به آن‌ها توجه می‌شود و در این مسیرها، بافت فرهنگی متفاوت، تنوع بصری بالا و روابط اجتماعی خاص‌تری وجود دارد که می‌تواند سوژه‌های بکر و منحصربه‌فردی را برای عکاسان فراهم کند.
عکاسی در فضای اربعین، با وجود فرصت‌های طلایی، با چالش‌هایی نیز همراه است، شرایط آب‌وهوایی سخت، حمل تجهیزات سنگین، ازدحام جمعیت و خستگی جسمی، از جمله موانعی هستند که عکاس باید برای آن‌ها آمادگی قبلی داشته باشد و در حقیقت انتخاب لباس مناسب، کفش راحت، کوله‌پشتی سبک و تغذیه کافی، بخش مهمی از آمادگی فیزیکی است.
از منظر امنیتی، محافظت از تجهیزات به‌ویژه در موکب‌ها هنگام استراحت، موضوعی جدی است و پنهان‌کاری در ایست‌های بازرسی به جای تعامل حرفه‌ای، نه‌تنها کمکی نمی‌کند بلکه می‌تواند موجب حساسیت نیروهای امنیتی شود.
عکاسی اربعین تنها با فشردن دکمه شاتر پایان نمی‌یابد؛ تصاویر اگر دیده نشوند، تأثیرگذار نخواهند بود و استفاده از رسانه‌های رسمی، شبکه‌های اجتماعی، نمایشگاه‌های موضوعی و حتی صفحه شخصی برای انتشار مجموعه‌عکس‌ها، بخشی از مأموریت هر عکاس اربعین است.
عکاسان غیرفعال در رسانه‌های سازمانی نیز باید با هدف‌گذاری مشخص وارد این مسیر شوند و تهیه مجموعه‌ای حداقل ۵۰ فریمی با موضوعات متنوعی چون خدمات موکب‌ها، زائران بین‌المللی، حمل پرچم‌ها، حضور کودکان و خانواده‌ها، و جلوه‌های عزاداری مردمی، می‌تواند نمونه‌ای موفق از روایت‌گری مستقل تصویری باشد.
اهمیت عکاسی در پیاده‌روی اربعین، فراتر از بُعد رسانه‌ای صرف است و این فعالیت، در قلب خود، تلاشی برای ساختن یک روایت عمیق انسانی است و روایتی که به جای گزارش صرفِ حرکت میلیون‌ها نفر، به چرایی این حرکت بپردازد؛ به عواطف، رفتارها، تعاملات و فرهنگ‌هایی که در این مسیر زنده می‌شوند.
عکاس اربعین، در حقیقت نقش یک تاریخ‌نگار تصویری را دارد و آنچه او ثبت می‌کند، تنها برای امروز نیست؛ برای آیندگان است، برای آرشیو تاریخ شیعه، برای ثبت حماسه‌ای که هر سال، با زبان تصویر، دوباره زنده می‌شود.
عکاسان حاضر در پیاده‌روی اربعین نیروهای ویژه رسانه‌ای این رویداد هستند
مهدی بخشی مدیر خبرگزاری مهر استان قم، عکاس خبری و فعال رسانه‌ای در جمع عکاسان علاقمند به حضور در راهپیمایی اربعین حسینی با بیان اینکه عکاسان حاضر در پیاده‌روی اربعین، در حقیقت نیروهای ویژه رسانه‌ای این رویداد هستند، اظهار کرد: عملکرد عکاسان در اربعین تنها محدود به چند روز پیاده‌روی یا ثبت تصاویر احساسی و عمومی نیست، بلکه تولیدات آنان در حکم اسناد تاریخی با ارزش و قابل استناد برای آیندگان خواهد بود؛ به‌گونه‌ای که کیفیت نگاه، عمق روایت و سوژه‌پردازی دقیق آن‌ها می‌تواند زاویه‌ای تازه از این حماسه جهانی را به ثبت برساند.
وی با تأکید بر اینکه عکاسان باید پیش از تصمیم‌گیری برای حضور در این مراسم، تکلیف خود را روشن کنند که آیا قصد انجام فعالیت حرفه‌ای رسانه‌ای دارند یا صرفاً به‌عنوان زائر در پیاده‌روی شرکت می‌کنند، افزود: این تصمیم، نقشه راه تمام اقدامات بعدی آنان را مشخص می‌کند؛ از جمله انتخاب همراهان، تجهیزات، زمان‌بندی، مسیر حرکت، نوع پوشش و حتی میزان توقف در هر نقطه از مسیر.
رئیس هیئت مدیره خانه مطبوعات قم خاطرنشان کرد: تجربه ثابت کرده است که برنامه‌ریزی برای یک عکاس حرفه‌ای در مسیر اربعین به‌مراتب پیچیده‌تر و حساس‌تر از برنامه‌ریزی برای یک زائر عادی است و به همین دلیل همراهی با افرادی که دغدغه‌ای برای عکاسی ندارند، نه تنها کمکی به کیفیت کار نمی‌کند بلکه موجب اتلاف زمان و کاهش بازدهی خواهد شد.
بخشی ادامه داد: عکاسان حرفه‌ای باید در انتخاب هم‌سفر خود دقت ویژه‌ای داشته باشند، چرا که حضور در یک گروه چند نفره با اهداف غیرمشترک، دستیابی به نتایج مطلوب را سخت و گاهی غیرممکن می‌کند و بر اساس تجربه میدانی، تیم‌های عکاسی در مسیر اربعین باید حداکثر شامل دو یا سه نفر باشند تا بتوانند چابکی و انسجام لازم برای تصمیم‌گیری سریع، جابه‌جایی هوشمندانه و تمرکز بر سوژه‌ها را حفظ کنند و البته سفر انفرادی نیز به دلایل امنیتی و عملیاتی، توصیه نمی‌شود.
لحظات طلایی برای ثبت تصاویر اربعینی عمدتاً در ساعات اولیه صبح
وی با اشاره به فرصت‌های محدود و ارزشمند عکاسی در مسیر پیاده‌روی اربعین گفت: لحظات طلایی برای ثبت تصاویر عمیق و تأثیرگذار عمدتاً در ساعات اولیه صبح، هم‌زمان با طلوع خورشید و وجود نور ملایم ایجاد می‌شود؛ در حالی که از ساعت ۱۱ صبح تا حدود ۴ بعدازظهر، به دلیل شدت گرما و استراحت زائران در موکب‌ها، شرایط برای عکاسی دشوارتر می‌شود.
این فعال رسانه‌ای با تأکید بر لزوم آمادگی علمی و فنی قبل از آغاز سفر، تصریح کرد: عکاسان باید پیش از سفر با مطالعه عکس‌های منتشرشده در رسانه‌های معتبر، به شناسایی سوژه‌ها و زوایای کمتر دیده‌شده بپردازند و این کار نه تنها به شکل‌گیری ایده‌های تازه کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود سوژه‌های تکراری با نگاه متفاوتی به تصویر کشیده شوند.
بخشی خاطرنشان کرد: بدون برنامه‌ریزی قبلی، قرار گرفتن در فضای پرتحرک و شلوغ پیاده‌روی اربعین ممکن است عکاس را با سردرگمی، بی‌انگیزگی یا خستگی مفرط مواجه کند و بسیاری از صحنه‌های این مسیر به صورت روزمره تکرار می‌شوند و تنها با مطالعه قبلی و شناخت دقیق می‌توان سوژه‌های خاص، انسانی و متفاوت را شکار کرد.
مردم عراق علاقه‌مندی وافری به دوربین و عکس دارند
رئیس هیئت مدیره خانه مطبوعات قم گفت: مردم عراق علاقه‌مندی وافری به دوربین و عکس دارند و این مسئله فرصت مناسبی برای تولید محتوای انسانی و اجتماعی فراهم می‌آورد و با این حال، جلب اعتماد مردم محلی و برقراری ارتباط مؤثر نیازمند شناخت ابتدایی زبان عربی و رفتار فرهنگی متناسب با فضای جامعه عراق است و عکاسان باید در این زمینه آموزش ببینند و آمادگی لازم را داشته باشند.
مدیر خبرگزاری مهر استان قم ادامه داد: توصیه می‌شود عکاسان مسیرهای پیاده‌روی را با دید موقعیت‌محور و نه صرفاً بر اساس مسافت طی‌شده تحلیل کنند و چنانچه در یک مسیر، سوژه‌ها به حالت تکراری درآمدند، بهتر است با وسیله نقلیه به نقطه‌ای دیگر منتقل شوند تا ضمن حفظ انرژی، امکان ثبت تصاویر متنوع فراهم شود.
وی رویکرد اصلی عکاسان را حرکت به سمت تولید مجموعه‌عکس‌های روایت‌محور دانست و گفت: لایه‌های پنهان زندگی مردم عراق در ایام اربعین، پشت صحنه موکب‌ها، تعاملات انسانی، باورهای دینی، شیوه‌های میزبانی و فرهنگ خدمات‌رسانی، سرشار از سوژه‌هایی ناب و دست‌نخورده است که تنها با صرف زمان، معاشرت عمیق و شناخت بومی قابل ثبت خواهند بود.
بخشی مسیرهای فرعی و کمتر شناخته‌شده‌ای همچون «بصره» «طریق العلما»، «طریق طویریج»، «طریق سبایا»، «حله»، «کفل»، «مسیب» و مسیر «کاظمین» را از جمله مناطقی دانست که ظرفیت‌های بصری بسیار بالایی دارند اما متأسفانه اغلب توسط عکاسان ایرانی نادیده گرفته می‌شوند.
برنامه ریزی شرط موفقیت در عکاسی اربعین
وی تأکید کرد: عکاسان غیررسانه‌ای نیز باید برای خود مأموریت و برنامه‌ای مشخص داشته باشند و نباید صرفاً به مقصد کربلا فکر کنند و پیشنهاد می‌شود که آنان طوری زمان‌بندی کنند که حدود دو روز مانده به روز اربعین، در مسیرهای منتهی به کربلا مستقر باشند تا فرصت کافی برای ثبت وقایع ورودی شهر را نیز داشته باشند.
این فعال رسانه‌ای اظهار کرد: لحظاتی مانند رسیدن زائران به «عمود سلام»، آئین‌های عزاداری مردمی، فعالیت‌های داوطلبانه و خدمات‌رسانی گسترده در کوچه‌پس‌کوچه‌های کربلا، همگی قابلیت تبدیل به مجموعه‌عکس‌های فاخر و ماندگار را دارند که باید از منظر رسانه‌ای جدی گرفته شوند.
رئیس هیئت مدیره خانه مطبوعات قم، گرمای هوا را چالش اساسی برای عکاسان حاضر در این مسیر عنوان کرد و افزود: استفاده از پوشش و کفش مناسب، کوله‌پشتی سبک، اجتناب از حمل تجهیزات غیرضروری و توجه ویژه به استراحت و تغذیه مناسب، مواردی ضروری هستند که بر کیفیت کار تأثیر مستقیم دارند.
تاکید بر مراقبت لازم از تجهیزات عکاسی در مسیرها
بخشی با بیان اینکه امنیت تجهیزات عکاسی در این مسیر یکی از موضوعات مهم است، خاطرنشان کرد: با توجه به تراکم بالای جمعیت، لحظاتی که عکاس در موکب‌ها در حال استراحت است می‌تواند زمان مناسبی برای سودجویان باشد؛ بنابراین تجهیزات نباید رها شوند یا در معرض دید عمومی قرار بگیرند.
وی گفت: برخی از عکاسان به اشتباه تصور می‌کنند پنهان کردن تجهیزات در زمان عبور از ایست‌های بازرسی یا اصطلاحاً «سیطره‌ها»، کمک‌کننده است؛ در حالی که این رفتارها نه تنها مشکوک تلقی می‌شود بلکه موجب حساسیت نیروهای امنیتی خواهد شد و بهترین رویکرد، داشتن رفتاری طبیعی، شفاف و حرفه‌ای در این نقاط است.
مدیر خبرگزاری مهر قم، انتشار آثار تولیدشده را از مأموریت‌های اصلی عکاسان دانست و تأکید کرد: نباید آثار در بایگانی شخصی بماند و باید از تمام ظرفیت‌های موجود از جمله صفحات شخصی در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های جمعی برای بازتاب عظمت اربعین بهره‌گیری شود؛ چرا که هر تصویر می‌تواند روایتی جهانی از عظمت این رویداد بی‌بدیل شیعه را منتقل کند.
رئیس هیئت مدیره خانه مطبوعات قم گفت: عکاسانی که برای رسانه‌ها فعالیت نمی‌کنند باید به گونه‌ای برنامه ریزی داشته باشند تا حداقل روایت ۵۰ فرمی از این رویداد بی نظیر شیعه با سوژه‌های متفاوت از جمله المان‌ها، ارائه خدمات موکب ها، حضور زائران بین المللی، نوع پرچم‌ها و کوله‌ها و عزاداری‌ها و حضور کودکان و خانواده‌ها داشته باشند.
دیدگاهتان را بنویسید