اکسیر رفع عطش؛ رازهای پنهان سکنجبین در طب سنتی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری مهر، سکنجبین از اشکال مهم دارویی در طب سنتی ایران است که از سرکه و عسل یا شکر به عنوان اجزای پایه و انواع اجزای افزودنی دیگر در تهیه آن استفاده می‌شود و در خصوص کاربرد سکنجبین در طب سنتی هم باید بگوییم که این فرآورده از منظر منابع طب سنتی ایران دارای کاربردهای فراوان در حفظ سلامتی و درمان بیماری‌ها بوده است.

در یونان قدیم به سکنجبین «اودرمالی» می‌گفتند و نوعی از آنکه اختصاصاً از سرکه و عسل ساخته شده بود به «اکسومالی» معروف بوده است و به نظر می‌رسد که واژه Oxymel که امروزه در زبان انگلیسی برای سکنجبین به کار برده می‌شود از این واژه گرفته شده باشد.

روش تهیه سکنجبین؛ از سرکه و عسل تا انواع دارویی

معمولی‌ترین روش ساخت سکنجبین چنین است که ابتدا یک جز سرکه، ۲ جز عسل و ۴ جز آب را در یک ظرف ریخته و با حرارت ملایم جوشانده و مرتب کف آن را می‌گیرند تا حجم مایع به یک چهارم یا یک پنجم حجم اولیه برسد و به قوام بیاید.

با تغییر نسبت‌های سرکه و عسل، انواع متفاوت سکنجبین ساده با خواص متفاوت تهیه می‌شود و برای بخش ترش می‌توان از انواع سرکه‌های انگوری، سرکه سیب و سایر سرکه‌ها یا از تمر هندی، آبلیمو، آب نارنج و غیره استفاده کرد و برای بخش شیرین نیز می‌توان از عسل، شکر سرخ و شکر سفید بهره برد.

در متون مختلف طب سنتی، ۱۲۶۰ نوع سکنجبین وجود دارد و شیوه متداول افزودن داروها به سکنجبین پایه بدین صورت است که گیاه یا گیاهان مورد نظر در مقادیر مشخصی از آب و سرکه خیسانده و بعد از حدود ۱۲ تا ۲۴ ساعت، جوشانده و صاف می‌کنند و به سکنجبین می‌افزایند.

شیخ الرئیس در این موضوع ضمن تأیید نظر جالینوس که سکنجبین را از بهترین اشربه می‌داند، می‌گوید بهترین اشربه در همه مزاج‌ها و سنین برای حفظ سلامتی، سکنجبین است که مجاری باریک را باز می‌کند و اجازه نمی‌دهد که کیموس غلیظ در آن محتبس شود.

خواص اعجاب‌انگیز سکنجبین؛ از رفع تشنگی تا تقویت قلب و معده

سکنجبین تشنگی را برطرف می‌کند و باعث سکون صفرا می‌شود. همچنین سکنجبین کام و دهان را مرطوب نگه می‌دارد و انسداد عروق کبد را باز می‌کند. البته از مضرات آن هم نباید غافل شد و باید بدانیم که مصرف خود سکنجبین دارای محدودیت‌هایی است که این محدودیت‌ها در افراد با مزاج سرد مهم‌تر است، یعنی مصرف طولانی مدت آن در بیماری‌های سرد اعضایی مانند رحم، معده و تارهای عصبی مضر است. همچنین انواعی از سکنجبین که مزه ترش آنها غلبه دارد، باعث تحریک سرفه شده و به ریه آسیب می‌زند.

با افزودن چند بذر در حین جوشیدن سکنجبین، سکنجبین بذوری ساخته می‌شود که باعث دفع بلغم می‌شود (مانند افزودن بذر کرفس و رازیانه به همراه انیسون و کاسنی). همچنین با افزودن افتیمون، سکنجبین برای درمان افسردگی، اضطراب و وسواس مفید بوده و افزودن گلاب و آب به شیرین آن جهت تقویت قلب، معده و کبد مفید است.

سکجبین؛ نسخه‌ای ضد بلغم و ضد افسردگی

سکنجبین انواع مختلفی دارد که شامل زرشکی، عنابی، بهی، بذوری، افیمونی، ساده، اناری، نارنجی، عنصلی (حاوی پیاز عنصل)، حاوی سیب، تمر هندی و غیره بوده که هرکدام از آنها دارای کاربردهای متنوع و مفید هستند.

سکنجبین یکی از بهترین اشربه‌ها برای رفع تشنگی و عطش است و به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک می‌کند، همچنین انسداد کیموس را برطرف کرده و هضم غذا را تسهیل می‌نماید. این نوشیدنی سنتی مجاری صفراوی و کبد را تقویت کرده و باعث کاهش صفراوی شدن بدن می‌شود و سکنجبین دهان و کام را مرطوب نگه می‌دارد و از خشکی آن جلوگیری می‌کند.

انواع بذوری آن برای دفع بلغم و رطوبت‌های اضافی مفید است و با افزودن گلاب و شیرین‌سازها می‌تواند قلب و معده را تقویت نماید. انواع حاوی افتیمون در بهبود حالت روحی و کاهش اضطراب و افسردگی مؤثر هستند. ترکیبات سرکه و عسل در سکنجبین خاصیت ضد التهاب و ضدعفونی‌کننده دارد و به تنظیم مزاج و تعادل صفرا کمک می‌کند.

علاوه بر این، خواص دارویی آن بسته به افزودنی‌ها متنوع است و می‌تواند در دفع بلغم، تقویت اعصاب، تقویت معده و کبد و بهبود سرفه و مشکلات تنفسی مؤثر باشد.

باتوجه به خواص فراوان، سکنجبین به عنوان یکی از مهم‌ترین اشربه‌های سنتی در ایران و سایر کشورها مورد توجه قرار گرفته است، ولی همواره باید در مصرف آن احتیاط نمود و محدودیت‌های آن را رعایت کرد.