ایران و ارمنستان در مسیر تحکیم روابط راهبردی

خبرگزاری مهر؛ گروه سیاست-هادی رضایی: در راستای سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران برای تقویت روابط با همسایگان و حفظ ثبات در منطقه قفقاز، علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و مشاور رهبر معظم انقلاب اسلامی، صبح امروز با آرمن گریگوریان، دبیر شورای عالی امنیت ملی ارمنستان، دیدار و گفت‌وگو کرد. این دیدار که در تهران برگزار شد، بر گسترش همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و دفاعی تمرکز داشت و نشان‌دهنده عمق روابط دوستانه میان دو کشور است.

جزئیات دیدار و مواضع طرفین

علی لاریجانی در این نشست، ضمن ابراز رضایت از سطح فعلی روابط میان تهران و ایروان، بر اهمیت مشارکت ارمنستان در تکمیل کریدور شمال-جنوب تأکید کرد. این کریدور که خلیج فارس را به دریای سیاه متصل می‌کند، نه تنها به عنوان یک پروژه اقتصادی کلیدی برای ایران مطرح است، بلکه نقش مهمی در تقویت پیوندهای تجاری منطقه‌ای ایفا خواهد کرد. لاریجانی همچنین حمایت قاطع ایران از گفت‌وگوهای صلح میان ارمنستان و آذربایجان را اعلام کرد و بر سیاست اصولی جمهوری اسلامی در حمایت از استقلال و قدرت کشورهای منطقه برای دستیابی به پایداری امنیتی تأکید ورزید. وی تصریح کرد که ایران با هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی در منطقه که ممکن است به روابط تهران-ایروان آسیب بزند، مخالف است.

از سوی دیگر، آرمن گریگوریان روابط دو کشور را «بی‌سابقه» توصیف کرد و هدف از سفر خود را گسترش همکاری‌ها در همه ابعاد دانست. وی از تمایل ارمنستان برای امضای سند جامع روابط راهبردی با ایران در آینده نزدیک خبر داد و بر پنج اصل کلیدی حاکمیت ملی، احترام به تمامیت ارضی، اعمال صلاحیت قضائی ملی، تغییرناپذیری مرزها و اصل عمل متقابل تأکید کرد. گریگوریان همچنین آمادگی ایروان برای ارائه تضمین‌های لازم به جمهوری اسلامی ایران را اعلام کرد تا اطمینان حاصل شود که هیچ آسیبی به روابط دوجانبه وارد نشود و ارمنستان با هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی در منطقه مخالف است. وی خاطرنشان کرد که در توافقات صلح با آذربایجان، انحصار ارمنستان در مسائل امنیتی، نظامی و گمرکی رعایت شده است.

این دیدار در حالی صورت گرفت که پیش از این، در اوایل ماه جاری، لاریجانی و گریگوریان گفتگوی تلفنی داشتند و بر اهمیت روابط راهبردی تأکید کرده بودند. همچنین، حضور علی باقری کنی، معاون جدید بین‌الملل شورای عالی امنیت ملی، در این نشست نشان‌دهنده تمرکز دولت جدید ایران بر دیپلماسی فعال در منطقه است.

تحلیل: اهمیت استراتژیک دیدار برای ایران و منطقه

این دیدار در بستر تحولات پیچیده قفقاز جنوبی رخ می‌دهد، جایی که جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک بازیگر کلیدی، همواره بر حفظ توازن قدرت و جلوگیری از دخالت قدرت‌های فرامنطقه‌ای تأکید داشته است. تکمیل کریدور شمال-جنوب، که ایران را به عنوان هاب ترانزیتی منطقه‌ای تقویت می‌کند، می‌تواند حجم تجارت دوجانبه را به بیش از ۳ میلیارد دلار افزایش دهد و فرصت‌های جدیدی برای صادرات انرژی، کالاهای کشاورزی و فناوری ایجاد کند. این پروژه نه تنها منافع اقتصادی ایران را تأمین می‌کند، بلکه در مقابل طرح‌هایی مانند کریدور ترانزیتی سیونیک (که تحت مدیریت آمریکا قرار گرفته و ممکن است ایران را در موقعیت ژئوپلیتیکی حساس قرار دهد) عمل می‌کند.

از منظر امنیتی، حمایت ایران از صلح ارمنستان-آذربایجان، که اخیراً با میانجی‌گری آمریکا به توافقاتی منجر شده، نشان‌دهنده رویکرد واقع‌بینانه تهران است. ایران همواره بر عدم تغییر مرزها و حفظ تمامیت ارضی کشورها اصرار ورزیده و نگران است که هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی، مانند ایجاد مسیرهای ترانزیتی تحت کنترل خارجی، به امنیت مرزهای شمالی ایران آسیب بزند. در این زمینه، تضمین‌های ارمنستان مبنی بر مخالفت با چنین تغییراتی، می‌تواند به عنوان یک دستاورد دیپلماتیک برای ایران تلقی شود و روابط تهران با ایروان را به سطح راهبردی ارتقا دهد.

علاوه بر این، این دیدار در حالی برگزار می‌شود که روابط ایران و ارمنستان در حال ورود به فاز جدیدی از همکاری است. اخیراً، نخست‌وزیر ارمنستان و رئیس‌جمهور ایران در ایروان بر ارتقای روابط به سطح راهبردی توافق کرده‌اند و پروژه‌هایی مانند ساخت پل دوم بر رودخانه ارس و خط سوم انتقال برق را پیش می‌برند. این تحولات، در کنار توافق تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، فرصت‌های اقتصادی گسترده‌ای برای ایران فراهم می‌کند.

دیدار رئیس‌جمهور ایران با دبیر شورای امنیت ارمنستان

آرمن گریگوریان، دبیر شورای امنیت ارمنستان که به تهران سفر کرده است با مسعود پزشکیان رئیس جمهور کشورمان دیدار و گفتگو کرد. مسعود پزشکیان سفر اخیر خود به ایروان را ثمربخش دانست و گفت‌وگوهای سازنده با مقامات ارمنستان را عامل کاهش نگرانی‌های ایران درباره حضور نیروهای بیگانه در قفقاز عنوان کرد.

رئیس‌جمهور از پیشرفت این پروژه با همکاری ارمنستان ابراز رضایت کرد و آن را گامی مهم برای همگرایی اقتصادی و سیاسی در اتحادیه اوراسیا دانست.

پزشکیان همچنین بر افزایش چندین برابری مبادلات تجاری، همکاری در تولید محصولات فناورانه (فناوری پیشرفته، زیست‌فناوری، نانوتکنولوژی) و تقویت سرمایه‌گذاری مشترک تأکید کرد.

وی خواستار تقویت روابط دوستانه و راهبردی ایران و ارمنستان شد تا هیچ قدرت خارجی نتواند در آن خللی ایجاد کند.

دبیر شورای امنیت ارمنستان نیز سفر پزشکیان به این کشور را ارزشمند خواند، بر راهبردی بودن روابط دو کشور تأکید کرد و آمادگی ارمنستان برای امضای سند همکاری جامع و افزایش مبادلات اقتصادی با مشارکت شرکت‌های ایرانی را اعلام داشت.

چالش‌ها و فرصت‌ها در قفقاز

منطقه قفقاز در سال‌های اخیر شاهد تنش‌های متعددی بوده است، از جمله جنگ‌های قره‌باغ و توافقات صلح اخیر میان ارمنستان و آذربایجان. ایران، به عنوان همسایه مستقیم، نقش فعالی در میانجی‌گری ایفا کرده و بر اصول بین‌المللی مانند تغییرناپذیری مرزها تأکید دارد. نگرانی اصلی تهران، طرح‌هایی مانند کریدور سیونیک است که ممکن است دسترسی آذربایجان به نخجوان را بدون نظارت ایران فراهم کند و منجر به ایزوله شدن ایران در مسیرهای ترانزیتی شود. کارشناسان معتقدند ایران باید استراتژی دوگانه‌ای اتخاذ کند؛ تقویت روابط با ارمنستان برای حفظ دسترسی به دریای سیاه و همزمان، مدیریت روابط با آذربایجان برای جلوگیری از تنش.

در عین حال، دخالت قدرت‌هایی مانند آمریکا در منطقه، ایران را به سمت دیپلماسی فعال‌تر سوق داده است. دیدارهای امروز می‌تواند به عنوان پاسخی به این چالش‌ها دیده شود و نشان‌دهنده تعهد ایران به ثبات منطقه‌ای بدون وابستگی به قدرت‌های خارجی است.

در نهایت، این دیدار نه تنها روابط دوجانبه را تقویت می‌کند، بلکه به عنوان بخشی از سیاست همسایگی دولت ایران، می‌تواند به صلح پایدار در قفقاز کمک کند. جمهوری اسلامی ایران، با تکیه بر اصول انقلابی و منافع ملی، آماده گسترش همکاری‌های راهبردی با همسایگان است تا امنیت و رفاه منطقه را تضمین نماید.