تاثیر رسانه بر فراموش نشدن اولین قاتل زنجیره‌ای ایران

به گزارش خبرنگار مهر، در همان ابتدای کتاب، خبردار می‌شویم که ساعت ۱۰ صبح یکشنبه دهم دیماه ۱۳۱۲ عبدالرحیم آقا خانی که افسر ارتش است، با پسرش نصرت‌الله می‌روند اداره تأمینات تهران تا مراتب را گزارش بدهند: نصرت الله در خرابه شترخان یک سر بریده پیدا کرده که چشمهایش را درآورده‌اند.

این گزارش موجب شد مفتشان تأمینات راه بیفتند و با جستجوی خرابه سه جسد را پیدا کردند، پسرهای نوجوانی که سرهایشان بریده شده بود و نصفه و نیمه دفن شده بودند. چند روز بعد یک سر دیگر حوالی جلالیه، و ۵ روز بعدش یک جنازه بی سر در قنات امین‌آباد پیدا می‌شود و… این شروع گشتن مأموران به دنبال قاتلی بود که بعدها شد معروف‌ترین قاتل تهران و اولین قاتل زنجیره‌ای که اسمش هنوز در یاد مردم این شهر مانده است: «اصغر قاتل».

ابوالهول جنایات

آنچه گفته شد آغاز کتاب «ابوالهول جنایات، گزارشی از نخستین قاتل زنجیره‌ای ایران» است، نوشته فهیمه نظری و منتشر شده در نشر لوح فکر. این کتاب گزارشی مفصل و مستند درباره زندگی و جنایات علی‌اصغر بروجردی معروف به اصغر قاتل است که نخستین قاتل زنجیره‌ای ایران محسوب می‌شود. این کتاب زندگی این قاتل را همراه با شرح جنایات، دستگیری، محاکمه و سرانجام او در هشت فصل روایت می‌کند.

اصغر قاتل بیش از ۸ قتل در تهران و حدود ۳۰ قتل در بغداد مرتکب شده بود و طعمه‌هایش اغلب نوجوانان بودند. جنایات او بیشتر با تجاوز و قتل‌های فجیع همراه بود. کتاب بر اساس اسناد مطبوعاتی و منابع تاریخی نوشته شده و تلاش کرده تا هم داستانی جذاب روایت کند و هم پرسش‌های جامعه‌شناختی و روانشناختی درباره علت پدید آمدن چنین قاتلانی را مطرح سازد.

در مقدمه کتاب می‌خوانیم:

«نام اصغر قاتل هیچگاه از حافظه جمعی ایرانیان -یا دست کم تهرانی‌ها – پاک نشد. این مرز و بوم و پایتختش تلخی‌ها و داستان‌های ترسناک به خود زیاد دیده است؛ برخی پاک فراموش شده و برخی فقط در ذهن سالخوردگان باقی مانده است. اما نام این قاتل بی‌رحم را بسیاری شنیده‌اند بدون این که از جزئیات جنایاتش آگاه باشند، البته متخصصان روان‌شناسی جمعی باید پاسخ دقیقی به این پرسش بدهند که چرا چنین خاطره تلخی از ذهن جمعی ما پاک نشده است… در مورد ماندگاری خاطره هولناک اصغر قاتل مسئله صرفاً «وحشت» نبوده است؛ هر قدر هم که این، وحشت به دلیل شناعت بی‌سابقه نهفته در کردار این مرد جانی می‌تواند به شش گوشه حافظه چنگ بزند در اینجا یک عنصر دیگر نیز دخیل است: «رسانه». ماجرای دستگیری محاکمه و اعدام اصغر قاتل در دورانی رخ داد که روزنامه و خبرگزاری و خبرنویسی روزنامه‌نگارانه شعاع نفوذ چشمگیری در ایران یافته بود.

از دیگر سو، در سال‌های میانی حاکمیت پهلوی اول ثبات سیاسی هم به شیوه‌های یکه سالارانه برقرار شده بود و هیجانات سیاسی به خوابی زمستانی رفته بود، رسانه مهیا بود، ملال شهرنشینی جامعه را تشنه شنیدن رخدادهای تکان دهنده کرده بود و فقط در این میان به دیو سیاه‌سیرتی نیاز بود تا با چاقوی قساوت و سنگدلی به میدان بیاید و تیغ برگلوی قربانیانی بی‌گناه بگذارد. در این شرایط حتی جنایتی از این کوچک‌تر هم می‌توانست انفجار خبری بزرگی پدید آورد، اما ناقهرمان دیوسیرتِ ما به کمتر از کشتاری زنجیره‌ای راضی نبود… آمده بود تا مرزهای پلیدی را تا ابد به نام خود جابجا کند. پس در این بستر، وقوع انفجار رسانه‌ای حتمی بود و موج آن به هر جا دستگاه چاپ و روزنامه‌ای وجود داشت می‌رسید و از آن جا در گوش و چشم خوانندگان می‌پیچید به این ترتیب علاوه بر مسائل روان شناختی، عوامل جامعه شناختی و به ویژه رسانه‌ای را نیز در ماندگاری نام این دیو آدمکش باید در نظر گرفت. به گمانم این برای نخستین بار بود که یک پرونده قضائی که بر روان جامعه نیز زخمی عمیق گذاشته بود، در این ابعاد در روزنامه‌ها پوشش داده می‌شد و البته همین‌ها هم باعث شده بود که حتی رضاشاه کنجکاو شود این جانی «بالفطره را از نزدیک ببیند تا مطمئن شود آدمیزاد است و دیو و دد نیست.»

با خواندن کتاب، می‌توان فهمید داشتن رسانه _به ویژه روزنامه_ چقدر در شکل‌گیری این تصویر تأثیر داشته است. منعکس کردن احساسات و خواسته‌های مردم مثل خشم بروجردی‌ها و درخواست آنها برای مجازات این مرد _که نام خانوادگی‌اش او را به این شهر منتسب می‌کرد_ برای زدودن این لکه ننگ از حافظه مردم نسبت به شهرشان، بیان صحبت‌های فرهیختگان و بزرگان درباره وضعیت روانی این قاتل زنجیره‌ای و انحرافات جنسی و رفتاری‌اش و حتی بررسی جنون او، انتشار شرح دادگاه و آنچه او در اعترافاتش گفته است، ماجرای نقل شده هم‌بندانش و دیدار شاه (رضاخان) با او در کاخ مرمر و سرانجام حکم اعدا و اجرای آن؛ همه و همه باعث شده این جنایات در حافظه مردم این شهر شلوغ باقی بماند و نام اصغر قاتل به این راحتی‌ها فراموش نشود.

این کتاب علاوه بر شرح جرم و جنایت، به ماندگاری نام اصغر قاتل در فرهنگ و حافظه جمعی ایرانیان و تأثیر رسانه‌ها در آن نیز اشاره دارد. داستان او به دلیل خشونت بی‌سابقه و پوشش گسترده رسانه‌ای هولناک شده و هنوز هم در ادبیات و فولکلور ایران بازتاب دارد. او در نهایت به اعدام محکوم شد ولی روایت زندگی و جنایاتش به عنوان بخشی از تاریخ اجتماعی ایران مهم شمرده شده است.

روی جلد چاپ دوم کتاب +۱۸ درج شده، طبعاً لازم نیست ذکر شود خواندن کتاب برای زیر این سن مناسب نیست. کتاب ابوالهول جنایات، در ۱۵۲ صفحه و با قیمت ۱۲۰ هزار تومان توسط انتشارات لوح فکر منتشر شده است.