ترک گناه و استقامت در برپایی واجبات؛ جهاد بزرگ از نگاه امام حسن عسکری

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- عاطفه وفاییان: شهادت امام حسن عسکری (ع)، واپسین امام پیش از آغاز عصر غیبت، نه تنها یک واقعه سوگ‌آلود در تاریخ شیعه است، بلکه نقطه عطفی در شکل‌گیری هویت اعتقادی و عملی جامعه مؤمنان به شمار می‌رود. حیات کوتاه اما پرثمر ایشان، تداوم رسالت اهل‌بیت (ع) را در دوران پر از تهدید و محدودیت، تضمین کرد.

این ایام فرصتی است برای مرور آموزه‌های ناب امام یازدهم، به‌ویژه در دو بعد مهم: نخست، جهاد معنوی در ترک گناه و پایداری بر واجبات؛ دوم، تدابیر تشکیلاتی و هویتی برای آماده‌سازی جامعه شیعه در آستانه غیبت. این دو محور، رکن‌های پایداری مکتب و سرمایه راهبردی امروز امت اسلامی‌اند.

شرایط امامت امام حسن عسکری (ع) به‌گونه‌ای بود که عباسیان با ایجاد محدودیت‌های بی‌سابقه، نه‌تنها ارتباط شیعیان با امام را محدود کردند، بلکه نفوذ فکری مذاهب دیگر و فشار سیاسی را نیز تشدید نمودند. با این حال، امام با بصیرتی الهی راهکارهایی طراحی کردند که مانع فروپاشی هسته فکری و سازمانی شیعه شد.

امروزه بازخوانی این سیره، برای فعالان فرهنگی و دینی به‌ویژه در حوزه‌هایی چون عفاف و حجاب نه یک مطالعه تاریخی صرف، بلکه راهنمایی برای ایستادگی، اولویت‌گذاری و جهاد مؤمنانه در میدان‌های چالش‌برانگیز اجتماعی است.

جهاد اکبر در ترک گناه و اقامه واجبات

حجت الاسلام عبدالحمید صادقی، نویسنده و پژوهشگر حوزه عفاف و خانواده، با بیان حدیثی از امام حسن عسکری علیه‌السلام، ترک گناه و استواری در اقامه واجبات را نشانه «مجاهدترین» و «عابدترین» مردم دانست و این مضمون را مایه نشاط و انگیزه برای فعالان فرهنگی به‌ویژه تلاشگران عرصه عفاف و حجاب عنوان کرد.

این پژوهشگر دینب حدیثی نورانی از آن حضرت را یادآور شد که امام فرمودند: «أشَدُّ النّاسِ إجْتِهادا مَنْ تَرَکَ الذُّنُوبَ، اَعْبَدُ النّاسِ مَنْ أقامَ عَلَی الْفرائِضِ» یعنی کوشاترین مردم کسی است که گناهان را ترک کند و عابدترین مردم کسی است که بر برپایی واجبات استوار باشد (بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۳۷۳، ح ۱۸).

وی گفت: در این حدیث، امام معیار «جهاد اکبر» را ترک معصیت قرار داده‌اند. حضرت بر این نکته تأکید دارند که بالاترین تلاش و مجاهدت، نه انجام امور مستحب (هرچند ارزشمند باشند) بلکه مبارزه با نفس و ترک گناه است. چنین انسانی، حتی اگر به مستحبات کمتر بپردازد، مجاهد فی سبیل‌الله محسوب می‌شود.

صادقی افزود: این پیام به ویژه برای فعالان عفاف و حجاب بشارتی مهم است؛ ممکن است این افراد به برخی مستحبات بزرگ نرسند، اما وقتی در برابر وسوسه گناه می‌ایستند، جهادی عظیم انجام می‌دهند. بخش دوم این کلام نورانی نیز پافشاری بر انجام واجبات را معیار «أعبدالناس» معرفی می‌کند، حتی اگر این پافشاری مانع از مأموریت در مستحبات شود.

سه راهبرد امام حسن عسکری (ع) برای آمادگی شیعیان در عصر غیبت

حجت الاسلام موسی اسفندیاری، مسئول نمایندگی خراسان بنیاد بین‌المللی امامت، با تشریح شرایط ویژه دوران شش‌ساله امامت امام یازدهم، سه راهبرد اساسی آن حضرت برای انسجام و هویت‌بخشی جامعه شیعه را برشمرد.

مسئول نمایندگی خراسان بنیاد بین‌المللی امامت گفت: این دوران با انتقال پایتخت عباسیان به سامرا، نفوذ مسیحیان، شکل‌گیری ساختار اهل سنت، حذف روایات امامان اخیر در منابع حدیثی و فشار سیاسی شدید بر شیعیان همراه بود. حتی یاران امام از دیدار علنی با ایشان منع می‌شدند.

وی گفت: امام عسکری (ع) در این شرایط سه تدبیر کلیدی به‌کار بست: نقش‌آفرینی زنان مؤمن مانند سوسن خاتون و حکیمه خاتون در هدایت و ارتباط با شیعیان، تعیین شاخصه‌های هویتی برای تمایز مؤمنان از مخالفان، و تربیت جامعه شیعه برای رجوع به وکلای مطمئن در غیبت.

اسفندیاری تأکید کرد: این راهبردها، شیعه را از فروپاشی نجات داد و برای مواجهه با غیبت آماده ساخت.

نگاه کتاب «انسان ۲۵۰ ساله» به نقش امام حسن عسکری (ع)

حجت الاسلام متین قربانی، مسئول امور مبلغین اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، با اشاره به جایگاه امام یازدهم در کتاب «انسان ۲۵۰ ساله» اظهار کرد: ایشان با ایجاد شبکه وکلا، ارتباط پنهانی با شیعیان، و تقویت بنیان‌های اعتقادی، جامعه را برای غیبت صغری آماده کردند.

مسئول امور مبلغین اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی افزود: مأموریت امام حسن عسکری (ع) حفاظت از شیعه در برابر فشار عباسیان و آماده‌سازی برای دوره غیبت بود؛ مأموریتی که بقا و شکوفایی تشیع را تضمین کرد.

وی خاطرنشان کرد: شهادت امام در ۲۸ سالگی به دست خلفای عباسی، پایان حیات ظاهری ایشان بود، اما آغاز مرحله‌ای نوین در تاریخ اسلام شد.

حدیث نورانی امام حسن عسکری (ع) که «کوشاترین مردم کسی است که گناهان را ترک کند و عابدترین مردم کسی است که بر واجبات استوار باشد» به ما می‌آموزد اساس پیشرفت معنوی، از جهاد درونی آغاز می‌شود و با استقامت و آگاهی تداوم می‌یابد.

راهبردهای سه‌گانه امام در عبور از شرایط حساس تاریخ، اثبات می‌کند که حفظ دین نیازمند ساختار، هوشمندی و تربیت نیروهای وفادار است، نه صرفاً توصیه اخلاقی.

نگاه «انسان ۲۵۰ ساله» نیز پیوستگی مأموریت اهل‌بیت (ع) را یادآور می‌شود و ما را به استمرار این مسیر فرا می‌خواند.

در سوگ شهادت امام حسن عسکری (ع)، پیام جاودان ایشان همچنان زنده است: پیوند ترک گناه با اقامه واجبات و همراهی جهاد فردی با سازماندهی جمعی، راز بقا امت در برابر موج‌های سخت تاریخ است.