تفاوت‌های مهاجر و مهاجرزاده؛ فرصت‌های حضور اتباع مجاز در ایران

به گزارش خبرنگار مهر، در سال‌های اخیر و پس از تغییر حاکمیت در افغانستان موج مهاجرت اتباع افغانستانی به ایران دوباره آغاز شد و جمعیت مهاجران افغانستانی به ایران بر اساس برخی آمارها تا ۱۰ میلیون نفر هم رسید.

با این حال پس از حمله و تجاوز رژیم صهیونیستی به کشورمان، مسئولان کشوری، نهادهای انتظامی، استانداری‌ها و فرمانداری‌ها در یک اقدام هماهنگ ملی، اتباع غیر مجاز را که کارت آمایش یا هیچ گونه مجوزی برای حضور در کشورمان نداشتند؛ به مرزهای شرقی کشور بازگرداندند.

با این حال آنچه که واضح است، عده بسیار زیادی از از اتباع مهاجر سال‌هاست که در ایران ساکن هستند؛ مجوزهای لازم برای حضور در کشور را دارند و در ایران صاحب فرزند شدند. فرزندان آنان نیز بیش از آنکه هویتی افغانستانی داشته باشند؛ هویت و اخلاقیات ایرانی‌ها را دارند.

از سبک زندگی گرفته تا ذائقه آنان حالا دیگر ایرانی شده است؛ به این افراد مهاجرزاده می‌گویند. افرادی که از پدر یا مادر مهاجر قانونی و در ایران زاده شدند و جز ایران مایل به سکونت در هیچ کشوری نیستند.

با این حال برخی از ایرانیان حضور هیچ‌یک از اتباع چه مهاجر و چه مهاجرزاده را برنمی تابند. برخی از هموطنان، تفاوتی میان اتباع مجاز با اتباع غیر مجاز قائل نیستند؛ برخی از ما حتی به هموطنانی که به لحاظ ظاهری اندکی به اتباع شباهت دارند طعنه و کنایه می‌زنند.

در همین خصوص با احمد مدقق فعال اجتماعی و فعال فرهنگی تبعه افغانستان گفت‌وگو کردیم.

وی در خصوص سابقه حضور اتباع افغانستانی در ایران گفت: موج مهاجرت از افغانستان به ایران همواره بوده است و چندان تازگی ندارد؛ حتی مهاجرت به ایران در زمان ناصرالدین شاه که افغانستان مستعمره انگلیس بود هم وجود داشت. بسیاری از ایرانیانی که امروز در مناطقی همچون تایباد، تربت جام و سراسر استان خراسان جنوبی زندگی می‌کنند و ایرانی هستند؛ ریشه افغانستانی دارند.

برخی ایرانیان حضور هیچ‌یک از اتباع چه مهاجر و چه مهاجرزاده را برنمی تابند و تفاوتی میان اتباع مجاز با اتباع غیر مجاز قائل نیستند

مدقق افزود: در زمان محمدرضا شاه برای کارگری بسیاری از کارگران افغانستانی به ایران آمدند و تبعه ایران شدند. پس از انقلاب هم پذیرش مهاجران افغانستانی حالت اعتقادی و ایدئولوژیکی پیدا کرد و بسیاری از مهاجران به دلیل اعتقادات مذهبی و انقلابی جذب اصول و مبانی جمهوری اسلامی ایران شدند.

چرا اتباع افغانستانی در ایران ماندگار شدند

وی با بیان اینکه بسیاری از مهاجران قصد داشتند به صورت موقتی در ایران کار کنند و روزی به افغانستان بازگردند؛ گفت: به دلایل متعدد ماندن افغانستانی‌ها در ایران طولانی شد که یکی از مهم‌ترین دلایل آن تداوم جنگ‌های داخلی افغانستان بود. هر چقدر که زمان مهاجرت مردم افغانستانی طولانی‌تر شد پیوندهای بیشتری در داخل ایران با ایرانیان پیدا کردند و مسیر بازگشت آنان به کشور افغانستان سخت‌تر شد. برخی دیگر از اتباع هم که قادر به حضور در ایران نبودند؛ به دنبال مهاجرت از ایران به کشورهای اروپایی بودند زیرا بازگشت به افغانستان خطرناک و بسیار دشوار بود.

این فعال فرهنگی افزود: نتیجه طولانی شدن اقامت مهاجران این شد که ما شاهد مهاجران نسل دو یا همان مهاجرزادگان بودیم. کسانی که خودشان مهاجر نبودند و هجرتی نکرده بودند. با این حال در میان عامه مردم مهاجرزادگان هم مهاجر محسوب می‌شوند.

مهاجرزادگان نه افغانستانی هستند و نه ایرانی محسوب می‌شوند

مدقق با بیان اینکه نوع سیاست گذاری فرهنگی و ملی ایران هم در برخورد با پدیده مهاجرزادگان تفاوتی با نوع برخورد با مهاجران نداشت؛ گفت: این در حالی است که مهاجر زادگان اخلاق و هویتی آمیخته با ایرانیان داشتند. این مهاجرزادگان دیگر اتباع خارجی محسوب نمی‌شوند زیرا در شرایط ایران زیست کرده تربیت شده و بزرگ شدند. خلق و خو و ذائقه این افراد تقریباً ایرانی شده است. البته ایرانی هم محسوب نمی‌شوند زیرا به لحاظ ژنتیکی تنها یک نسل قبل از پدر و مادری افغانستانی هستند و همچنین ساختارهای اداری و سیاسی کشور میزبان یعنی ایران هم آنان را از اتباع خارجی محسوب می‌کند.

این کارشناس مسائل فرهنگی گفت: نتیجه این نگاه به مهاجرزادگان این است که صدها هزار نفر در حال حاضر یک برزخ هویتی را تجربه می‌کند و از طرفی هیچ سیاست گذاری و برنامه‌ای برای آنها دیده نشده است.

مدقق افزود: بر همین اساس تصمیم گرفتیم که به همراه جمعی از این مهاجرزادگان که چنین شرایطی را دارند رسانه‌ای را تحت عنوان این‌ها در قالب یک مجله منتشر کنیم. این‌ها اشاره‌ای به یک جمع نزدیکی دارد. رویکرد ما در این رسانه این است که می‌خواهیم تصویر واقعی‌تری از این نسل مهاجرزادگان بدهیم.

کودک اتباع سرشار از ایده‌ها و فرصت‌ها است

مدقق با اشاره به اینکه بیشتر رسانه‌های ایرانی معمولاً تصاویر کودکان کار را به عنوان تصویر غالب کودکان افغانستانی منتشر کردند؛ گفت: البته که پدیده کودک کار اتباع واقعی است اما موفقیت‌ها و استعدادهای کودکان افغانستانی خیلی کمتر دیده می‌شود و به تلاش‌های این نوجوانان و کودکانه توجه کمی می‌شود

مسئول نشریه این‌ها گفت: چند قسمت ویژه در نشریه این‌ها داریم که یکی از این قسمت‌ها گفتگو با جوانان موفق اتباع است. برای خود ما هم عجیب بود؛ استعدادها و ظرفیت‌های بسیار زیادی در میان کودکان و نوجوانان اتباع وجود دارد و این توانمندی‌ها به حوزه یا عرصه خاصی هم محدود نمی‌شود. در جشنواره رشد که سالانه آموزش و پرورش برگزار می‌کند؛ بخش قابل توجهی از برگزیدگان، نسل‌های ۲ و ۳ مهاجران افغانستانی هستند. علاوه بر موفقیت‌های فردی، در یک بخش از این رسانه تحت عنوان داستان یک جمع، تلاش می‌کنیم که موفقیت‌های این نسل را که در قالب یک جمع، شکل گرفته است نمایش دهیم و بازتاب دهیم.

وی در خصوص موفقیت‌های بین‌المللی و ایرانی گروه‌های اتباع هم گفت: با یک گروه سرود دخترانه یا با یک نوجوان دختر ورزشکار که در رشته کاتا به صورت حرفه‌ای فعالیت می‌کند و چندین عنوان قهرمانی کسب کرده است؛ گفت وگو و کردیم یا یکی از اتباع نوجوان نقاش است و بسیاری از تابلوهایش در سطح بین‌الملل، به نمایش گذاشته شده است. همچنین در این نشریه به معرفی عناوین کتاب، شعر، پویانمایی، انیمیشن و فیلم می‌پردازیم؛ تا از این طریق به مسئله هویت، مهاجرزادگی، فرصت‌ها و چالش‌هایی که پیش روی آنها است بپردازیم.

وی با تاکید بر اینکه ما نسل دومی بودن را یک وضعیت می‌بینیم؛ گفت: نسل دومی بودن نه محرومیت است و نه یک موقعیت ویژه برای رسیدن به فرصت‌های بیشتر. نسل دومی بودن در میان مهاجران فرصت‌ها و چالش‌های خاص خود را دارد.

مدقق خاطر نشان کرد: خوب است که ما به عنوان مهاجران نسل دوم به خوبی وضعیت خودمان را بشناسیم و از ظرفیت‌هایش بهتر آگاه شویم تا بتوانیم عملکرد بهتری داشته باشیم.