توسعه کیت‌های تشخیص فوری سرطان‌های گوارش؛ استقرار هوش مصنوعی در ICU

به گزارش خبرنگار مهر، سعید سرکار در نشست خبری دستاوردهای حوزه سلامت و تجهیزات پزشکی که امروز در محل معاونت علمی برگزار شد با اشاره به پیشرفت‌های صورت‌گرفته در حوزه داروهای نوین مبتنی بر فناوری نانو، از تولید داخلی سه داروی مهم در سال گذشته خبر داد و گفت: این داروها که شامل یک داروی مخصوص درمان سرطان خون، داروی دیگری برای درمان سرطان پانکراس و همچنین یک داروی تزریقی برای عفونت‌های قارچی شدید هستند، امسال وارد بازار شدند. این داروها پیش‌تر با هزینه‌ای بالغ بر ۶.۵ میلیون دلار وارد کشور می‌شدند.

وی خاطرنشان کرد: این داروها در گذشته با قیمت‌هایی بین ۸۰۰ دلار تا ۱۲۰۰ یورو به‌ازای هر تزریق وارد می‌شدند و تنها بخش محدودی از بیماران توانایی تأمین آن‌ها را داشتند اما اکنون با تکیه بر فناوری بومی، این داروها با قیمت تقریبی ۲۵ تا ۳۰ دلار به بازار داخلی عرضه می‌شوند و تحت پوشش بیمه قرار گرفته‌اند. این تحول، دسترسی بیماران به درمان را تسهیل کرده و گامی در راستای تحقق عدالت در حوزه سلامت محسوب می‌شود.

رئیس مرکز توسعه فناوری های راهبردی با تأکید بر نقش کلیدی فناوری در کاهش وابستگی ارزی و کاهش هزینه‌های درمانی، بیان کرد: زمانی که دانش فنی در داخل کشور توسعه پیدا می‌کند، هم از خروج ارز جلوگیری می‌شود و هم هزینه تأمین دارو برای مردم به‌شدت کاهش می‌یابد. برخی فناوری‌ها از نظر اقتصادی چندین برابر سرمایه‌گذاری اولیه بازده دارند و توسعه آن‌ها از نظر راهبردی اهمیت ویژه‌ای دارد.

توسعه کیتهای تشخیص فوری سرطانهای گوارشی

بر اساس اظهارات سرکار، در سال جاری نیز اجرای ۲۰ پروژه فناورانه در دستور کار قرار گرفته که از جمله آن‌ها می‌توان به تولید داروی SMA، توسعه کیت‌های تشخیص زودهنگام سرطان‌های گوارشی و دیگر محصولات سلامت‌محور اشاره کرد؛ پروژه‌هایی که پیش‌بینی می‌شود در مجموع بیش از ۴۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی به همراه داشته باشند.

وی به حوزه گیاهان دارویی نیز پرداخت و اعلام کرد که دو هدف اصلی در این زمینه دنبال می‌شود: نخست، ارتقای میزان اثربخشی داروهای گیاهی از طریق فناوری‌هایی نظیر نانو (برای مثال، تولید نانوکپسول‌های حاوی کوکورمین با قابلیت جذب بسیار بالا)، و دوم، انجام آزمون‌های بالینی علمی به‌منظور مستندسازی ادعاهای طب سنتی و ارائه نتایج به وزارت بهداشت جهت تأیید علمی.

سرکار به ورود فناوری‌های هوش مصنوعی در نظام سلامت اشاره کرد و گفت: با همکاری وزارت بهداشت، در حال استقرار ابزارهای هوش مصنوعی در حوزه‌هایی مانند رادیولوژی و پاتولوژی هستیم. این ابزارها نقش مکمل در تشخیص‌های پزشکی خواهند داشت و به ارتقاء دقت، کاهش هزینه‌ها و بهبود دسترسی عمومی به خدمات درمانی کمک می‌کنند.

رئیس مرکز توسعه فناوری های راهبردی، با اشاره به ظرفیت‌های بی‌سابقه فناوری هوش مصنوعی در عرصه سلامت، تأکید کرد: کاربرد هوش مصنوعی در نظام سلامت می‌تواند به طرز چشمگیری دقت و سرعت تصمیم‌گیری‌های بالینی را افزایش داده و هم‌زمان هزینه‌ها و ریسک‌ها را کاهش دهد.

استقرار سامانه‌های هوش مصنوعی در بخش‌های مراقبت ویژه (ICU)

وی به یکی از چالش‌های فعلی در مراکز درمانی، یعنی کمبود پرستاران متخصص در بخش‌های مراقبت ویژه (ICU) اشاره کرد و توضیح داد: در شرایط فعلی، برای پایش مستمر علائم حیاتی هر بیمار، یک پرستار تخصصی نیاز است، اما کمبود نیروی انسانی موجب شده برخی بخش‌های مجهز تنها با نیمی از ظرفیت خود فعالیت کنند. استقرار سامانه‌های هوش مصنوعی در این بخش‌ها می‌تواند با پایش مداوم بیماران، هشدارهای فوری در زمان بروز اختلال صادر کرده و امکان مدیریت هم‌زمان ۱۰ بیمار توسط یک پرستار را فراهم کند.

به گفته وی، نقش هوش مصنوعی تنها به پایش محدود نیست. این فناوری می‌تواند حتی توصیه‌های فوری درمانی برای عبور بیمار از بحران را نیز ارائه دهد.

کاهش ۴۰ درصدی هزینه و خسارت در درمان به وسیله هوش مصنوعی

وی افزود: در ابعاد کلان‌تر، این فناوری در برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و مدیریت بیمارستان‌ها هم تحول‌آفرین خواهد بود. از تشخیص زودهنگام سرطان تا پیشگیری از پیشرفت بیماری‌ها به مراحل حاد، می‌توان شاهد کاهش ۳۰ تا ۴۰ درصدی هزینه‌ها و خسارت‌ها بود.

سرکار از طراحی پروژه‌ای مشترک با وزارت بهداشت خبر داد که در قالب آن، “نظام ارجاع هوشمند” در دو لایه توسعه می‌یابد: نخست، در سطح بهداشت خانواده و ارائه مشاوره‌های خودکار برای بیماری‌های مزمن شایع نظیر دیابت و فشار خون؛ و دوم، در سطح درمان بیماری‌های پرهزینه و با بار بالا همچون بیماری‌های قلبی، سرطان‌ها و بیماری‌های کلیوی. اجرای آزمایشی این طرح در یک تا دو استان پیش‌بینی شده است.

رییس مرکز توسعه فناوری های راهبردی معاونت علمی افزود: در حوزه داروسازی، پیش‌بینی می‌شود فرآیند پیچیده طراحی دارو که در حال حاضر بین ۵ تا ۱۰ سال به طول می‌انجامد، با کمک هوش مصنوعی به‌طور چشمگیری تسهیل و تسریع شود.

وی افزود: در آینده نزدیک، پزشکی شخصی‌سازی‌شده مبتنی بر داده‌های ژنتیکی افراد با استفاده از هوش مصنوعی به واقعیت خواهد پیوست؛ جایی که فرمول دارویی هر بیمار منحصر به خود او خواهد بود.

سرکار با تأکید بر اینکه سرمایه‌گذاری در این حوزه نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت ملی است، هشدار داد: اگر امروز به‌طور جدی به فناوری‌های نوین ورود نکنیم، در آینده بخش‌هایی از جامعه از دسترسی به خدمات پیشرفته درمانی محروم خواهند شد. ایران تاکنون در حوزه سلامت دستاوردهای مهمی داشته، اما برای حفظ این جایگاه باید نگاه آینده‌نگرانه داشت.

او به توافق اخیر معاونت علمی با دانشگاه علوم پزشکی تهران اشاره کرد و گفت: در اولین فراخوان این همکاری، ۴۶ طرح از سوی محققان ارسال شد. در دور دوم نیز مقرر شده است طرح‌هایی که به سطح پیشرفت ۶۰ درصد رسیده‌اند، مشمول حمایت مالی مرحله نهایی شوند.

وی درباره فرایند اعتباربخشی پروژه‌های هوش مصنوعی در سلامت گفت: صدور مجوز و گواهی نهایی برای این طرح‌ها، منوط به انجام آزمون‌های بالینی و فنی است. تنها در صورتی که این فناوری‌ها بتوانند نتایج قابل‌قبولی ارائه دهند، موفق به دریافت استانداردهای لازم خواهند شد. مذاکراتی نیز در حال انجام است تا فرآیند صدور مجوز از طریق ارزیابی تخصصی در مراکز بیمارستانی و با همکاری اداره کل تجهیزات پزشکی انجام شود.

سرکار با تأکید بر ضرورت نگاهی آینده‌نگر در حوزه سلامت، هشدار داد و گفت: اگرچه ایران امروز در جمع کشورهای پیشرو در عرصه سلامت قرار دارد، اما غفلت از فناوری‌های نوینی مانند هوش مصنوعی ممکن است در آینده موجب شود مردم از دسترسی به خدمات پیشرفته درمانی محروم بمانند.

وی در ادامه به قرارداد همکاری منعقدشده با دانشگاه علوم پزشکی تهران برای پشتیبانی از پروژه‌های حوزه هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: در نخستین فراخوان این برنامه، ۴۶ طرح پیشنهادی از سوی محققان دریافت شد. در فراخوان دوم نیز مقرر شده است پروژه‌هایی که به مرحله پیشرفت ۶۰ درصدی رسیده‌اند، مشمول حمایت مالی برای تکمیل فاز نهایی شوند.

سرکار با تأکید بر اینکه هدایت این پروژه‌ها بر عهده دانشگاه علوم پزشکی تهران است، تصریح کرد: این مسئولیت به‌هیچ‌وجه به معنای محدودسازی سایر ظرفیت‌های کشور نیست. دانشگاه مأموریت دارد با سیاست‌گذاری و مدیریت کلان، زمینه‌ای فراهم کند تا تمامی فعالان حوزه از جمله دانشگاه‌های علوم پزشکی، مراکز پژوهشی، شرکت‌های دانش‌بنیان و گروه‌های فناور بتوانند ایده‌ها و طرح‌های خود را ارائه دهند.

وی درباره روند ارزیابی و تأیید پروژه‌ها در این حوزه خاطرنشان کرد: در زمینه فناوری‌های هوش مصنوعی مرتبط با سلامت، صدور مجوز نهایی و گواهی استاندارد مشروط به موفقیت در آزمون‌های فنی و بالینی است. تنها در صورتی که نتایج این آزمون‌ها به تأیید متخصصان برسد، امکان دریافت گواهی‌های فنی و بالینی فراهم خواهد شد.

رئیس مرکز توسعه فناوری های راهبردی معاونت علمی همچنین از مذاکراتی با اداره کل تجهیزات پزشکی خبر داد که هدف آن واگذاری صدور مجوزها بر مبنای ارزیابی‌های تخصصی در مراکز بیمارستانی است.

وی این اقدام را گامی در جهت تسریع فرایند پذیرش فناوری‌های نو در نظام سلامت و تضمین کیفیت و ایمنی آن‌ها ارزیابی کرد.