توصیه‌های قرآن کریم درباره انتخاب همسر و ازدواج

حجت الاسلام ابوذر تشکری صالح به مناسبت روز ازدواج پیامبر (ص) و حضرت خدیجه (س) در گفتگو با خبرنگار مهر، به بیان توصیه‌های قرآن کریم درباره انتخاب همسر و ازدواج پرداخت و اظهار کرد: ازدواج در نگاه قرآن کریم سنتی الهی و بستری برای آرامش، رشد و تکامل انسان به شمار می‌آید و کتاب خدا با نگاهی جامع، اصولی را برای انتخاب همسر و تشکیل زندگی مشترک معرفی کرده است که رعایت آن‌ها می‌تواند بنیان خانواده را مستحکم و پایدار سازد و این اصول نه تنها در برآوردن نیازهای جسمی و عاطفی نقش دارند، بلکه مسیر معنوی و اخلاقی زندگی را نیز روشن می‌سازند.

عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی (ره) بیان کرد: از مهم‌ترین این توصیه‌ها، توجه به ایمان و تقوا در انتخاب همسر است؛ چراکه ریشه بسیاری از رفتارها و انتخاب‌ها در باورهای دینی افراد نهفته است و در کنار آن، تشویق به ازدواج آسان و پرهیز از تجمل‌گرایی نشان می‌دهد که قرآن به دوری از موانع مصنوعی و دشواری‌های بی‌جا تأکید دارد و همچنین بر اصل همسانی و تناسب میان زن و شوهر، به‌ویژه در ارزش‌ها و اخلاقیات، توجه داده شده است تا آرامش و همراهی واقعی در زندگی شکل گیرد و در نهایت، وفاداری و رعایت حقوق متقابل به‌عنوان پایه‌های استواری خانواده معرفی شده‌اند؛ اصولی که می‌توانند روابط زناشویی را از سطح یک پیوند موقت فراتر برده و آن را به کانونی از مودت و رحمت تبدیل کنند.

استاد حوزه و دانشگاه گفت: قرآن کریم ازدواج را تنها یک قرارداد اجتماعی نمی‌داند، بلکه آن را نشانه‌ای الهی و راهی برای آرامش و تکامل انسان معرفی می‌کند و در آیه‌ای مشهور می‌فرماید: «وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّهً وَ رَحْمَهً» که این آیه سه هدف اساسی ازدواج را روشن می‌کند؛ آرامش روانی و عاطفی، مودّت (محبت فعال) و رحمت (مهربانی پایدار).

حجت الاسلام تشکری تصریح کرد: قرآن در جای دیگر، همسران را «لباس یکدیگر» توصیف می‌کند؛ «هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ» که این تشبیه زیبا نشان می‌دهد که زن و شوهر همچون لباس، به هم نزدیک‌اند، عیب‌های هم را می‌پوشانند و زینت‌بخش هم هستند.

وی ادامه داد: همچنین در آغاز سوره نساء آمده است که همه انسان‌ها از یک «نفس واحد» آفریده شده‌اند و همسر نیز از همان آفریده شده است و این یادآوری نشان می‌دهد که پیوند زناشویی فقط ارتباط دو فرد نیست، بلکه ریشه در اصل آفرینش دارد و با پیوندهای خانوادگی و اجتماعی گره خورده است.

عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی (ره) عنوان کرد: قرآن از یک سو مردم را به ازدواج تشویق می‌کند، «وَ أَنْکِحُوا الْأَیامی‏ مِنْکُمْ…» (نور/۳۲)، و از سوی دیگر، برای کسانی که امکان ازدواج ندارند، توصیه می‌کند تا زمان فراهم شدن شرایط، پاکدامن باشند و وعده می‌دهد که خداوند از فضل خود گشایش خواهد داد.

استاد حوزه و دانشگاه در خصوص معیارهای انتخاب همسر در قرآن گفت: یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها برای هر جوان یا خانواده این است که در انتخاب همسر چه ملاک‌هایی باید در نظر گرفته شود. قرآن کریم در این باره معیارهایی روشن و ماندگار بیان کرده است؛ معیارهایی که بیشتر از هر چیز بر ایمان، پاکی و اخلاق استوارند، نه صرفاً زیبایی و ثروت.

حجت الاسلام تشکری اذعان کرد: قرآن به صراحت می‌فرماید: «وَ لا تَنکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتّی یُؤْمِنَّ … وَ لَأَمَهٌ مُؤْمِنَهٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَهٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْکُمْ» یعنی ایمان، مهم‌ترین معیار است. حتی اگر زنی یا مردی از نظر ظاهر یا موقعیت اجتماعی جذاب باشد، اما باور دینی نداشته باشد، این جذابیت نمی‌تواند جایگزین ایمان شود. ایمان پایه‌ی مشترک زندگی و عامل تفاهم عمیق است.

عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی (ره) اضافه کرد: قرآن در سوره نور می‌گوید: «الزّانِی لا یَنْکِحُ إِلاّ زانِیَهً أَوْ مُشْرِکَهً وَ الزّانِیَهُ لا یَنْکِحُها إِلاّ زانٍ أَوْ مُشْرِکٌ» این آیه نشان می‌دهد که پاکدامنی شرط اساسی برای تشکیل خانواده است. زندگی مشترک بر پایه خیانت یا بی‌عفتی پایدار نمی‌ماند. همسری که حرمت پاکی و وفاداری را پاس ندارد، نمی‌تواند شریک مطمئنی برای زندگی باشد.

وی ادامه داد: در سوره نور آیه ۲۶ آمده است: «الْخَبِیثاتُ لِلْخَبِیثینَ وَ الْخَبِیثونَ لِلْخَبِیثاتِ وَ الطَّیِّباتُ لِلطَّیِّبینَ وَ الطَّیِّبونَ لِلطَّیِّباتِ». پیام این آیه روشن است: افراد ناپاک با یکدیگر سازگارترند و افراد پاک و نیکو نیز برای هم مناسب‌ترند. پس برای زندگی سالم، باید همسری انتخاب کرد که از نظر اخلاق و پاکی هم‌تراز باشد.

حجت الاسلام تشکری عنوان کرد: یکی از مشکلات مهمی که امروزه بسیاری از جوانان و خانواده‌ها با آن روبه‌رو هستند، سخت‌گیری و هزینه‌های سنگین برای ازدواج است. در حالی که قرآن کریم نگاه کاملاً متفاوتی دارد و توصیه می‌کند که ازدواج باید ساده، در دسترس و بر پایه‌ی اعتماد به خداوند باشد.

استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: قرآن می‌فرماید: «وَ أَنْکِحُوا الْأَیامی‏ مِنْکُمْ وَ الصّالِحینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ» که این آیه، هم خانواده‌ها و هم جامعه را به ازدواج دادن جوانان ترغیب می‌کند، حتی اگر از نظر مالی در تنگنا باشند. وعده‌ی الهی این است که خداوند از فضل خود، آنان را بی‌نیاز می‌گرداند.

عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی (ره) یادآور شد: یکی دیگر از توصیه‌های مهم قرآن درباره شرایط ازدواج، پرهیز از سخت‌گیری‌های مالی و سنگین گرفتن موضوع مهریه است: «وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَهً» که کلمه «نِحله» به معنای هدیه‌ای از روی محبت و صداقت است. قرآن کریم تأکید می‌کند که مهریه باید با نیت خالص و به عنوان هدیه‌ای کریمانه پرداخت شود، نه اینکه ابزار چانه‌زنی یا معامله‌ای سنگین و فشارآور برای مرد و زن باشد.

وی ادامه داد: هدف اصلی، ایجاد فضایی محبت‌آمیز و آسان گرفتن امر ازدواج است تا چتر حمایت خانواده و وحدت اجتماعی گسترش یابد. بنابراین مهریه نباید به بهانه‌ای برای تعویق، دشواری یا تجمل‌گرایی تبدیل شود، بلکه باید نشانه‌ای نمادین از عشق، صداقت و حسن نیت طرفین باشد.

حجت الاسلام تشکری خاطرنشان کرد: قرآن به کسانی که امکان ازدواج فوری ندارند، سفارش می‌کند «وَ لْیَسْتَعْفِفِ الَّذینَ لا یَجِدُونَ نِکاحاً حَتّی یُغْنِیَهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ» این آیه می‌گوید اگر شرایط ازدواج فراهم نبود، انسان باید پاکدامن بماند و به خداوند اعتماد کند تا روزی و شرایط او را وسعت دهد. این خود نوعی آسان‌گیری است؛ یعنی کسی مجبور نیست به ازدواجی پرهزینه و خارج از توان تن بدهد.