تیله بازی؛ میراثی از کوچه های خاکی تا آپارتمان های امروزی

‌خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- مرجان سیف‌الدین: تیله‌بازی، این سرگرمی ساده و محبوب، همواره یادآور روزهای گرم و بلند تابستان بوده است. کودکان و نوجوانان، با شور و شادی فراوان، پس از پایان مدرسه و در اوقات فراغت، به کوچه‌ها و حیاط‌ها می‌رفتند تا مهارت و زیبایی این بازی را تجربه کنند. صدای برخورد تیله‌های رنگارنگ به هم، جلوه‌ای از ذوق کودکانه و رقابت دوستانه را به تصویر می‌کشید.

بسیاری هنوز تیله‌هایی زیبا و رنگارنگ را به عنوان یادگاری در گوشه‌ای از خانه‌های خود نگه داشته‌اند؛ خاطره‌ای زنده از روزهایی که ساده‌ترین بازی‌ها، شیرین‌ترین لحظات را می‌آفریدند. این بازی نوستالژیک، همچنان در دل‌ها جای دارد و یادآور پیوند کودکی و دوستی‌هایی است که فراموش نمی‌شود.‌

تیله بازی قدمتی چند هزار ساله دارد و تاریخچه آن به انسان‌های غارنشین می‌رسد که با سنگریزه و گلوله‌های گلی به بازی می‌پرداختند. شواهد باستان‌شناسی از وجود این بازی در تمدن‌های ایران، هند، مصر و هاراپان پاکستان حکایت دارد. در قرن نوزدهم، تولید صنعتی تیله‌های سفالی و شیشه‌ای آغاز شد و این سرگرمی به نمادی فرهنگی بدل گشت؛ چنانکه نیل آرمسترانگ زمین را در دهه ۱۹۶۰ به تیله‌ای بزرگ تشبیه کرد.

مهارت‌های نهفته در تیله‌بازی

تیله‌بازی که با نام گولی بازی هم شناخته می‌شود در فرهنگ ایرانی پیشینه‌ای غنی دارد و به اشکال گوناگون و گروهی یا دونفره اجرا می‌شود. سیاحت‌نامه ژان شاردن مربوط به عصر صفوی نیز به این بازی اشاره داشته و روش‌های مرسومی چون بیخ دیواری، پرتاب تیله به گودال و زدن تیله حریف را بازگو می‌کند. ابزار اصلی این بازی، تیله‌های کوچک و شیشه‌ای رنگی است که در اندازه‌ها و طرح‌های متعدد دیده می‌شوند.

فریده عباسیان، کارشناس ورزشی حرکتی ذهنی، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه تیله‌بازی برخلاف برخی سرگرمی‌های پرتحرک، بدون صدا و هزینه است، گفت: این بازی را می‌توان در فضای آپارتمان هم برگزار کرد.

وی افزود: این سرگرمی عاملی برای تقویت دقت، تمرکز و مهارت‌های انگشتی، هماهنگی چشم و دست و ایجاد رقابت سالم میان کودکان است.

این کارشناس ورزشی تیله‌بازی را فراتر از یک سرگرمی عنوان می‌کند و می‌گوید: این بازی هر دو نیم‌کره مغز را فعال می‌سازد، صبوری، پذیرش شکست و پیروزی و همکاری با دیگران را می‌آموزد و هر مرحله‌اش چالشی جدید برای کودک است که حس غرور و پیروزی را به ارمغان می‌آورد.

عباسیان ادامه داد: این بازی به دلیل اینکه نیاز به دقت، تمرکز و مهارت در نشانه‌گیری و هدایت توپ به هدف دارد قدرت فکر و انگشتان را تقویت می‌کند هماهنگی چشم و دست و ایجاد رقابت سالم میان بازیکنان را به همراه می‌آورد.

عباسیان با انتقاد از بازی‌های دیجیتال مدرن متذکر شد: این سرگرمی‌ها علاوه بر نداشتن آموزندگی، موجب تخریب روحیه، افزایش خستگی ذهن و مغز، و تشدید خشونت می‌شوند، به‌ویژه که ارتباطات انسانی و حتی ارتباط کودک با خودش را کاهش می‌دهند.

وی با تاکید بر اینکه این دسته از بازی‌های سنتی و سبک در آپارتمان‌ها هم قابلیت اجرا دارد گفت: پرداختن به بازی‌های سنتی مانند تیله‌بازی باید مورد توجه بیشتر خانواده‌ها قرار گیرد.

تیله‌بازی؛ پلی از کوچه‌های خاکی تا آپارتمان‌های امروز

لیلا پوراسحاقی کارشناس بازی کودک کانون پرورشی فکری کودکان، تیله بازی را ورزشی ساده، کم‌هزینه اما پر مفهوم و تأثیرگذار معرفی می‌کند.

وی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر بر نقش آن در تقویت اعتماد به نفس، کاهش اضطراب، رشد مهارت‌های ذهنی و اجتماعی و تعامل با دیگران، حفظ سلامت روان و جسم تاکید دارد.

این کارشناس بازی کودک افزود: زندگی آپارتمانی امروزی مانع از برگزاری این بازی نشده و با استفاده از پارچه یا کاغذهای رنگی می‌توان اهداف بازی را در خانه نیز ترسیم و اجرا کرد.

پور اسحاقی گفت: بسیاری از بازی‌های قدیمی حامل ارزش‌ها، نمادها و مفاهیم فرهنگی‌اند و نقش مهمی در انتقال میراث فرهنگی به نسل‌های بعدی ایفا می‌کنند.

این کارشناس معتقد است که این بازی‌ها فرصتی برای آموزش بی‌واسطه مهارت‌ها و باورهای اجتماعی و اخلاقی هستند.

تیله‌بازی، این میراث ارزشمند و کم‌هزینه که روزگاری نبض کوچه‌های خاکی را در دست داشت، هنوز هم می‌تواند در فضای خانه‌ها جلوه‌گر شود و به نسل جدید، امید، تلاش، تعامل و شادی را هدیه کند؛ پلی میان گذشته و آینده، آراسته به دوستی و یادگیری، در مقابل سیل بازی‌های دیجیتال امروزی.