جهش ۱۳۰ میلیارد تومانی در نوآوری و بازار با حمایت از ۳۰۰ طرح پیشرو

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از معاونت علمی، نانوداروهای ضدسرطان و کاتالیست‌های صنعتی از جمله این طرح ها بودند که حمایت شدند تا سطح بلوغ فناوری و سهم بازار محصولات نانویی را به طور چشمگیری ارتقا دهد.
این اقدامات در قالب هشت برنامه جامع، با هدف ارتقای سطح بلوغ فناوری و گسترش بازار محصولات نانویی صورت گرفته است. حمایت از هشت دسته محصول کلیدی با اثرات چشمگیر اقتصادی و اجتماعی، از جمله «نانوداروی ضدسرطان»، «نانوکاتالیست‌های حیاتی در صنایع نفت و پتروشیمی»، «نانوکاتالیست‌های مورد استفاده در خودرو»، «نانوفیلترهای پیشرفته برای نیروگاه‌ها و صنایع»، «سامانه‌های نانوحباب»، «عایق‌های حرارتی آیروژل سیلیکاتی»، «آجرهای نسوز با کاربرد در نیروگاه‌ها و کود اوره آهسته رهش» در اولویت این برنامه‌ها قرار داشت.
علاوه بر این، ستاد در راستای تقویت جایگاه ایران در عرصه جهانی، از اجرای طرح توسعه هفت محصول نانو با ویژگی‌های منحصربه‌فرد و نوآوری جهانی حمایت کرده است. این محصولات شامل «نانوجاذب گرانولی حذف آرسنیک از آب»، «ماده مؤثره رادیوداروی (99mTC) Tilmanocept» ، «فناوری‌های فراصوت متمرکز و نانوحباب»، «بازدارنده و پایدارکننده هیبریدی جهت تثبیت سازندهای حساس به آب (شیل) »، «ابرباتری اسید-سرب»، «الکترولیت جامد پلیمری باتری‌های لیتیومی» و «دستگاه تولید میکرونیدل به‌صورت خودکار و پیوسته» است.
همچنین در حوزه استانداردسازی، تلاش‌های گسترده‌ای صورت گرفته است؛ تدوین ۱۸ استاندارد ملی فناوری نانو و تصویب آن‌ها توسط سازمان ملی استاندارد، در کنار راهبری تدوین سه استاندارد بین‌المللی نانو و ارسال رسمی پیشنهاد تدوین سه استاندارد دیگر به کمیته بین‌المللی استانداردسازی فناوری نانو (ISO/TC229)، نشان از نقش فعال و پیشرو ایران در تعریف و تبیین معیارهای جهانی این فناوری دارد.
در راستای تضمین کیفیت محصولات نیز، ۷۶۹ محصول نانو مورد ارزیابی فنی، پایش و نظارت دقیق قرار گرفتند که منجر به اعطای گواهینامه نانومقیاس به ۱۵۵ محصول شد. این فرآیند، اطمینان از کیفیت و کارایی محصولات نانویی را تضمین می‌کند.
بررسی روند فعالیت‌ها در مقایسه با سال‌های گذشته، گواه پویایی فزاینده زیست‌بوم نانوفناوری ایران است. حجم بازار فناوری نانوی ایران در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل از آن، با رشد ۱۰۲ درصدی به رقم ۶۱۸.۸۹۰ میلیارد ریال (معادل تقریبی ۶۲ هزار میلیارد تومان) رسید. این میانگین رشد سالانه که در چهار سال منتهی به ۱۴۰۲ به ۵۵.۶ درصد رسیده، فراتر از نرخ تورم بوده و نشان‌دهنده استحکام و ظرفیت بالای این صنعت در کشور است. علاوه بر این، میزان صادرات محصولات نانو در سال ۱۴۰۲ نیز نسبت به سال گذشته افزایشی بیش از ۱۰۰ درصدی را تجربه کرده است.
همچنین حجم بازار حدود ۶۲ هزار میلیارد تومانی محصولات نانوساخت ایران در سال ۱۴۰۲ و رسیدن حجم صادرات این محصولات به ۱۱۴.۵ میلیون دلار در همان سال، به وضوح موفقیت‌های کسب شده را نشان می‌دهد. در حال حاضر، سهم صادرات ۲.۹ درصدی از کل حجم بازار فناوری نانو ایران، حاکی از ظرفیت‌های بالای کشور در رقابت‌های بین‌المللی است.
محصولات نانوی ایران به ۵۰ کشور جهان صادر می‌شوند که در این میان، عراق، سوریه و هند به ترتیب رتبه‌های اول تا سوم را از نظر ارزش صادرات به خود اختصاص داده‌اند. در عرصه جهانی نیز، ایران حضوری پررنگ دارد؛ سهم ۱۹ درصدی اختراعات نانوی ایران (۲۰ اختراع) از کل اختراعات کشور در ادارات ثبت اختراع USPTO و EPO در سال ۲۰۲۴، و نمایه‌شدن ۱۰.۸۶۰ مقاله مرتبط با فناوری نانو در پایگاه WoS توسط محققان ایرانی که ایران را در رتبه ششم جهان در سال ۲۰۲۴ قرار داده است، از این جمله‌اند. همچنین، سهم ۳۲ درصدی مقالات نانوی ایران در همکاری‌های مشترک با سایر کشورها، بر ضرورت همکاری‌های بین‌المللی در پیشبرد علم و فناوری در این حوزه تأکید می‌کند.
«توسعه پایدار و کاهش وابستگی» اولویت‌ها و برنامه‌های آتی ستاد توسعه فناوری‌های نانو و میکرو با نگاهی به آینده، برنامه‌های راهبردی و بلندپروازانه‌ای را در دستور کار دارد که با هدف توسعه پایدار، کاهش وابستگی و ایجاد ارزش افزوده حداکثری طراحی شده‌اند. یکی از اولویت‌های اصلی، توسعه و تولید ۲۷ داروی پیشرفته بر پایه ۹ پلتفرم نوین دارویی است. این اقدام نه تنها به خودکفایی کشور در تولید داروهای استراتژیک کمک می‌کند، بلکه می‌تواند از ارزبری سالانه یک میلیارد دلاری در صورت واردات این داروها جلوگیری کرده و با هزینه‌ای حدود یک دهم واردات، آن‌ها را در دسترس قرار دهد. در صنایع پتروپالایشگاهی نیز توسعه و تولید سه نانوکاتالیست حیاتی پالادیوم، مراکس و زیگلر-ناتا با هدف ایجاد ارزش بازار معادل ۲۵ میلیون دلار دنبال می‌شود.
علاوه بر این، برنامه‌های گسترده‌ای برای بهینه‌سازی مصرف آب و انرژی با بهره‌گیری از فناوری نانوحباب در صنایع مختلف در دست اقدام است. این برنامه‌ها اهداف مهمی را دنبال می‌کنند؛ از جمله آن‌ها می‌توان به افزایش ۱۲ درصدی راندمان تولید و هدف‌گذاری برای افزایش ۳۰ هزار تن محصولات گلخانه‌ای در کشور با هزینه‌ای معادل یک هشتم ساخت گلخانه‌های جدید، اشاره کرد. همچنین، هدف‌گذاری برای متراکم‌سازی و افزایش دو برابری راندمان تولید و افزایش ۵۰ هزار تنی ظرفیت پرورش ماهیان سردآبی در کشور با هزینه‌ای معادل یک هفتم ساخت استخرهای پرورش ماهی جدید، از دیگر برنامه‌های مهم است. در نهایت، با هدف افزایش سلامت آب آشامیدنی، حفاظت از محیط‌زیست و جلوگیری از ورود پساب‌های آلوده، کاهش مصرف مواد شیمیایی ضدعفونی‌کننده و افزایش ظرفیت و راندمان تصفیه‌خانه‌ها، فناوری نانوحباب نقش محوری ایفا خواهد کرد.