حمله به قطر، پارادایم هژمونیک اسرائیل و اشتباه استراتژیک کشورهای عربی

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل، محمدرضا مرادی، مدیر کل بین‌الملل و اخبار خارجی خبرگزاری مهر در یادداشتی نوشت: اسرائیل در سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۵ استراتژی‌ای سیستماتیک برای بازسازی نظم منطقه‌ای خاورمیانه اتخاذ کرده است. این رویکرد بر پایه بازتعریف مناسبات منطقه ای بنا شده و هدف آن برقراری هژمونی اسرائیل از طریق عملیات‌های نظامی هدفمند و فشار دیپلماتیک است. پیش از این در مطلبی با عنوان تغییر پارادایمِ اسرائیل؛ گذار از مدل «چمن زنی» به راهبرد «پیروزی کامل» این تغییر راهبرد بررسی شد. این رویکرد از حمله به غزه در اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد و به عملیات علیه حزب‌الله، سوریه، ایران و اکنون قطر رسیده است. نتانیاهو با حمایت ترامپ، به دنبال ارسال این پیام است:«اسرائیل مرز نمی‌شناسد و هیچ قدرتی نمی‌تواند مانع آن شود.»

شاید زمانی که اسرائیل به ایران در خرداد ماه گذشته حمله کرد برخی از کشورهای عربی در باطن نه تنها ناراحت نبودند بلکه از اینکه یک رقیب بزرگ توسط اسرائیل مورد حمله قرار می گیرد خوشحال نیز بودند. اما این نقطه آغاز اشتباهات راهبردی در منطقه بود. داستانی که از اکتبر ۲۰۲۳ شروع شده بود هنوز به صفحات پایان خودش نزدیک نشده است.

جنگ غزه نقطه شروع بود. طبق گزارش‌های سازمان ملل بیش از ۶۲ هزار فلسطینی در غزه توسط اسرائیل به شهادت رسیده اند و اکنون بزرگترین جنایت در غزه نیز در حال رخ دادن است. نتانیاهو جنگ غزه را فرصتی برای بازسازی نظم خاورمیانه توصیف کرده، جایی که اسرائیل باید هژمون شود. پس از غزه حزب‌الله لبنان هدف بعدی شد. سید حسن نصرالله و بسیاری از رهبران حزب الله توسط اسرائیل ترور شدند و مناطق جنوب و حتی مرکز لبنان بارها از سوی اسرائیل مورد حمله قرار گرفت نتانیاهو پس از عملیات های متعدد در لبنان اعلام کرد: «دشمنان دیگر نفس نمی‌کشند.» این پیروزی به سقوط اسد در دسامبر ۲۰۲۴ کمک کرد و اسرائیل را از ناحیه شمال از یک خطر راهبردی نجات داد. اما اوج راهبرد جدید اسرائیل، جنگ با ایران در ژوئن ۲۰۲۵ بود. اسرائیل با حمله به نطنز، فردو و ترور فرماندهان سپاه، مرحله ای جدید از تغییر راهبرد منطقه ای خود را به نمایش گذاشت.

رهبران عرب در این میان با نظاره گری صرف به نوعی سعی کردند تا خود را از «درد زایمان این نظم جدید مد نظر نتانیاهو» مصون نگاه داشته و به سلامت عبور کنند. این همان نقطه شروع اشتباه مرگبار جهان عرب بود. حمله به قطر همانند زنگ هشداری به کشورهای عربی است. این اولین حمله اسرائیل به شیخ نشین های خلیج فارس به شمار می رود و نشان داد حتی متحدان آمریکا نیز ایمن نیستند. ترامپ دو روز قبل حماس برای پذیرش طرح آتش بس هشدار داده بود، اما اسرائیل میز دیپلماسی را به تله تبدیل کرد.

این حمله تغییر اساسی در دکترین نظامی اسرائیل را آشکار می‌سازد: عبور از مرزهای جغرافیایی سنتی و نادیده‌گرفتن قواعد دیپلماتیک. کشورهای عربی تصور می‌کنند پیمان‌های ابراهیم (۲۰۲۰) آن‌ها را مصون نگه می‌دارد. اما این توهم است. اسرائیل برای شکل دهی به نظم جدید، با همه برخورد می‌کند. امارات، عربستان، کویت، بحرین و … باید از این اشتباه راهبردی فاصله بگیرند. پیمان‌های ابراهیم شکننده‌اند. حتی اگر میزبان بزرگترین پایگاه نظامی آمریکا در منطقه باشید باز امنیت ندارید. این پیامی بود که اسرائیل با حمله دوحه به منطقه مخابره کرد. اتحاد عربی-ایرانی لازم است تا «نظم جدید» متوقف شود و گرنه اسرائیل ممکن است در مسیر ایجاد خاورمیانه مد نظر خود به سمت تغییر در جغرافیای بسیاری از کشورهای منطقه باشد و چرخه ای از بی ثباتی را در خاورمیانه ایجاد کند.