راهکارهای رونق مساجد کدامند؛ ۵ ویژگی آبادکنندگان مسجد

خبرگزاری مهر– گروه استان‌ها؛ قرآن کریم نگاهی ژرف و شکوهمند به مسجد دارد چرا که خداوند مساجد را مکان‌هایی برای اوج گرفتن و رسیدن به قله قرب الهی می‌داند و این مکان مقدس را به سالکان طریق معرفی می‌کند تا خاستگاه پروازشان به سوی دوست باشد. مسجد در آموزه‌های اسلامی به‌عنوان پایگاه مهم عبادی و اجتماعی مسلمانان معرفی شده و از چنان جایگاه والایی برخوردار است که در قرآن کریم در مورد سازندگان و آبادکنندگان این مکان مقدس سخن به میان آمده و می‌فرماید: «مساجد خدا را تنها کسانی باید آباد کنند که به خدا و روز قیامت ایمان دارند و نماز را به پا داشته و زکات می‌پردازند و جز از خدا نمی‌ترسند».

تاریخ مساجد در اسلام حاکی از آن است که در کنار عمران و آبادانی مسجد، توجه به کارکرد عبادی و اجتماعی آن نیز بسیار حائز اهمیت بوده و باید مورد توجه متولیان و فعالان مسجد باشد. مسجد در کنار فعالیت دینی و عبادی از دیرباز پایگاه فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه نیز بوده و مقام معظم رهبری در یک سخنرانی در جمع ائمه جماعات کشور فرمودند: «تشکیل مسجد از ابتکارات اسلام برای شکل دادن به اجتماعات و ارتباطات مردم بر محور ذکر، نماز و توجه به خداوند است و در تاریخ اسلام، مسجد مرکزی برای مشورت، همکاری و تصمیم‌گیری در مسائل مهم اجتماعی، سیاسی و نظامی بوده است».

در بزنگاه‌های مهم انقلاب اسلامی از دوران مبارزات مردمی علیه طاغوت تا شکل‌گیری انقلاب و سپس دفاع مقدس و دیگر حوادث مهم تاریخی، مساجد خاستگاه اتفاقات بزرگ اجتماعی و سیاسی بوده است و در دوران دفاع مقدس ساماندهی و اعزام نیروها و دیگر امور مربوط به جنگ در مساجد انجام می‌شد، اگرچه در برهه‌هایی از حیات انقلاب اما از این نقش غفلت و نقش مسجد کم‌رنگ‌تر شد.

آبادانی مساجد چگونه محقق می‌شود

در اینجا این پرسش مطرح است که آبادی و آبادانی مساجد چگونه محقق می‌شود و ارکان مساجد خاصه امام جماعت چه رسالتی در این راستا دارد چرا که یکی از ویژگی‌های مسجد آباد این است که همه کارها با راهبری و نظارت امام جماعت به‌دست نوجوانان و جوانان برنامه‌ریزی و اجرا شود و مسجد محل تربیت نیروهای مؤمن و کارآمد با محوریت امام باشد.

پیامبر اسلام (ص) در حدیثی درس‌آموز فرمودند: «المؤمن فی المسجد کالسمک فی الماء» حضور مؤمن در مسجد مانند حضور ماهی در آب، ضروری و حیاتی بوده و همان‌طور که ماهی تنها در آب می‌تواند حیات داشته باشد و رشد یابد، انسان‌ها نیز تنها در مسجد به‌عنوان یک پایگاه تربیتی مهم به رشد و تعالی و کمال می‌رسند. اینجاست که جذب حداکثری جامعه به مسجد و تربیت نیروهای مسجدی و اهل مسجد موضوعیت پیدا می‌کند.

در حدیث نورانی از امام حسن مجتبی (ع) نیز «مَنْ أَدامَ الاْخْتِلافَ إِلَی الْمَسْجِدِ أَصابَ إِحْدی ثَمان: آیهً مُحْکَمَهً وَ أَخًا مُسْتَفادًا وَ عِلْمًا مُسْتَطْرَفًا وَ رَحْمَهً مُنْتَظِرَهً وَ کَلِمَهً تَدُلُّهُ عَلَی الهُدی أَوْ تَرُدُّهُ عَنْ رَدًی وَ تَرْکَ الذُّنُوبِ حَیاءً أَوْ خَشْیهً»، ایشان هشت فضیلت و ثمره مهم حضور در مسجد را تبیین می‌کنند و می‌فرمایند که حضور در مسجد نشانه‌ای محکم و استوار، دوستی قابل استفاده، علمی کمیاب، رحمتی مورد انتظار، سخنی که به راه راستش کشد، یا سخنی که او را از پستی برهاند، ترک گناهان به خاطر شرم از خدا و ترک گناهان به خاطر خوف از خداوند است.

همسویی متولیان مسجد برای آبادانی خانه خدا

توصیه بزرگان است که متولیان مسجد برای آباد کردن خانه خدا باید با هم همسو و هم‌افزا شده و برنامه‌ریزی داشته باشند که در این راستا، امام جماعت می‌تواند نقش محوری را ایفا کند و با مسجدی‌ها به‌ویژه نوجوانان و جوانان ارتباط خوبی بگیرد. امام جماعت باید برای هر نمازگزاری که به مسجد می‌آید برنامه داشته باشد و مشکلی را از مشکلات آنان رفع کند. برای نمونه کسی که درگیر یک مشکل حقوقی است یا نیاز به مشاوره یا کمک مالی و … دارد باید بتواند در مسجد مشکل خود را مطرح و حتی‌الامکان رفع کند یا لااقل مشورت بگیرد.

مسجد آباد محلی است که با تدبیر و همت متولیان به‌ویژه امام جماعت برای همه اقشار و سنین مردم برنامه دارد و در حیطه‌های آموزشی، تربیتی، مشاوره، کمک به نیازمندان مالی و … محل رجوع عموم مردم است.

قرآن کریم در آیه ۱۸ سوره توبه پنج ویژگی مشخص را برای آبادکنندگان مسجد بر می‌شمرد که مرور این صفات می‌تواند چراغ راه مؤمنان در مسیر رونق‌بخشی این اماکن مقدس باشد.

در فراز «إِنَّمَا یَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ» (توبه/۱۸) ایمان به خدا اولین صفتی است که برای آبادگران مسجد مطرح شده چرا که ایمان به خداوند متعال قوه و ملکه‏ای نفسانی است که انسان را در مسیر حق نگه می‌دارد. مؤمن در سایه قدرت ایمان به خود اجازه نمی‌دهد هر کاری را بدون توجه به عواقب و فرجام آن انجام دهد و ایمان باعث سرازیر شدن برکات الهی می‌شود. بر طبق نص صریح قرآن در آیه ۹۶ سوره مبارکه اعراف، ایمان باعث می‌شود که ارتباط افراد با دیگر اعضای خانواده، ارتباطی معنوی و سالم، به دور از کشمش‌ها و گوشه و کنایه‌های آزاردهنده در جریان باشد.

۵ ویژگی قرآنی آبادکنندگان مسجد

بر طبق فرازی دیگر از آیه ۱۸ سوره توبه در خصوص ویژگی‌های آبادگران مسجد، ایمان به روز قیامت را باید دومین صفت این افراد بدانیم و اینان ایمان کامل دارند که انسان برای بقا آفریده شده نه برای فنا. اگر انسان معتقد باشد که باید برای زندگانی جاودان ابدی اندوخته‏ای جمع‌آوری کند، ارتباطش با اطرافیان نیز رنگ و بوی جاودانگی خواهد داشت و بر طبق تأکید قرآن، هر انسانی که آخرت خود را اصلاح کند، دنیایش نیز اصلاح خواهد شد.

سومین صفت آبادکنندگان مسجد از نگاه قرآن کریم، اقامه نماز است که اهل مسجد و آبادکنندگان آن برایش تلاش می‌کنند چرا که بر طبق کلام وحی، نماز ستون دین است و به پدران و مادران توصیه شده که از کودکی فرزندان خود را با نماز آشنا کنند تا در بزرگسالی بتوانند به راحتی و با اشتیاق نماز بخوانند.

پرداخت زکات از دیگر صفات و رفتارهای آبادگران مسجد و از بینش‌های اقتصادی اسلام است. دستگیری از انسان ضعیف و نیازمند مصداق صدقه است که اهل مسجد و اهل ایمان متخلق به این صفت پسندیده هستند تا در خانواده و جامعه هر انسان نیازمندی در هر عرصه‏ای که ضعف دارد با کمک بقیه اعضا خودش را به حد مقبولی از توانایی برساند. این انسجام و پیوستگی یک خانواده با یکدیگر باعث تقویت دوباره روحی معنوی و ایمانی اعضا می‌شود.

نترسیدن از غیر خدا آخرین صفتی که در آیه ۱۸ از سوره توبه برای آبادگران مسجد مطرح شده است، ترس از خدا و نترسیدن از غیر خدا باعث خواهد شد تمام اعضای خانواده، انگیزه معنوی برای پشتیبانی و حمایت از یکدیگر داشته باشند و اگر در جایی حق و حقوقی از هر یک از اعضای یک خانواده پایمال شد، بدون ترس و با شجاعت کامل در راه احقاق حقوق یکدیگر بایستند.