رفتارشناسی منافقان در سوره «فتح»؛ از بهانه‌جویی تا استغفار

ناهید سبزیان در گفتگو با خبرنگار مهر، در بخش سوم تدبر در آیات سوره مبارکه «فتح» با اشاره به آیه هشتم این سوره، اظهار کرد: مراد از تعبیر «شاهد» بودن پیامبر (ص) در آیه این است که حضرت معیار حسابرسی بقیه یعنی در دادگاه عدل الهی و شاهد همه امت‌ها هستند پس در اینجا به کسانی هشدار داده می‌شود که گواه بودن رسول خدا را نمی‌پذیرند و مناسبات خود را بر این اساس تنظیم نمی‌کنند.

مدرس تدبر در قرآن کریم در چهارمحال و بختیاری با ذکر اینکه مؤمنان در آیه نهم خطاب قرار می‌گیرند، ادامه داد: پیامبر (ص) شاهد و مبشر و انذاردهنده هستند و مردم باید ایمان به این رسول الهی داشته باشند، او را تقویت و پشتیبانی کنند و تسبیح حضرت را به جای بیاورند چرا که ایشان از هر گونه خطا و اشتباه مبرا و پاک هستند.

بیعت با پیامبر (ص) بیعت با الله است

سبزیان با تأکید بر اینکه پیامبر (ص) شخص عادی نیستند و بیعت با ایشان بیعت با الله است، بیان کرد: هر کسی که بیعتش را بشکند متضرر خواهد شد و کسی که وفادار باشد، به اجر عظیم دست خواهد یافت. در آیه ۱۱ به توصیف جاماندگان از همراهی پیامبر (ص) در جنگ اشاره دارد که به بهانه‌های واهی ولی خدا را تنها گذاشتند و از بیعت و جهاد سر باز زدند که اینها همان منافقان و سوءظن یافتگان به خدا و رسولش هستند.

وی افزود: کسانی که به خدا و رسولش اعتماد نکردند و از ترس مال و جان با حضرت در جنگ مکه همراهی نکردند، در مدینه ماندند و این اعراب جامانده اساساً نظام حکومتی پیامبر (ص) را قبول نداشتند و دلشان با نظام مدنی اسلام نبود. قرآن قائل است که اینها ظاهراً جزئی از جامعه اسلامی هستند اما اعتقادی به دین ندارند.

بهانه جویی منافقان برای عدم همراهی ولی خدا

سبزیان اظهار کرد: اینان بعد از بازگشت پیامبر (ص) به مدینه تلاش داشتند با استغفار و برخی بهانه‌جویی‌ها این عدم همراهی را توجیه کنند اما خدا قائل است اینها دروغ می‌گویند پس پیامبر از جانب خدا به آنها می‌فرمایند اگر خدا اراده کند نفع یا ضرر را به شما می‌رساند و کسی در پیشگاه خدا مالک چیزی نیست و توان پیشگیری از نفع و ضرر را ندارد.

این مدرس قرآن کریم با یادآوری اینکه پیامبر (ص) جلوی دور زدن دروغین منافقان را می‌گیرند، گفت: اینها حسابشان با خدا صاف نیست بلکه سوءظن دارند و تلاش می‌کنند با یک استغفار خودشان را پیرو پیامبر (ص) جا بزنند حال آنکه خدا بر همه اینها آگاه است.

گناه برخی منافقان با استغفار پاک نمی‌شود

سبزیان با تأکید بر اینکه برخی منافقان با استغفار نمی‌توانند مشکلشان را حل کنند، ادامه داد: سرنوشت آنان بر طبق نص صریح قرآن دوزخ است و خداوند هر کسی را بخواهد مجازات می‌کند یا می‌آمرزد.

وی با اشاره به اینکه منافقان با بی‌ایمانی به خودشان ضرر می‌زنند، اظهار کرد: آنان در زمره کافران و مشمول عذاب سخت الهی در قیامت هستند و لذا استغفار آنان نزد پیامبر (ص) پذیرفته نمی‌شود بلکه تقاضای مغفرتشان رد می‌شود.

سبزیان با بیان اینکه منافقان کلام خدا را تغییر می‌دهند و تبعیت نمی‌کنند، افزود: اینان کسانی هستند که برای تأمین منافع خود جریانی را بین مؤمنان راه می‌اندازند و تهمت‌هایی می‌زنند که خدا در پاسخ آنها به مؤمنان توصیه می‌کند، نقطه ضعف به دست آنها ندهید. بنابراین نه استغفار منافقان پذیرفته می‌شود و نه می‌توانند منافعشان را در جامعه ایمانی تأمین کنند.

وی با یادآوری امتحان و سرنوشت منافقان در جامعه عصر پیامبر (ص) بر طبق آیه ۱۶ سوره فتح، بیان کرد: آنها از سوی خدا به سوی پیکار با قومی با قدرت نظامی بالا فراخوان شدند و تحت یک امتحان الهی بزرگ‌تر و دشوارتر قرار گرفتند که اگر اطاعت کنند، خدا استغفارشان را خواهد پذیرفت اما اگر سرپیچی کنند، به عذاب دردناک دچار خواهند شد.

جایگاه منافقان در جامعه ایمانی

سبزیان با اشاره به اینکه کفر اول را با بازگشت به ایمان می‌توان پاک کرد اما کفر دوم مشمول عذاب سخت است، اظهار کرد: در مواجهه با این امتحان الهی، کسانی که دل در گرو خدا دارند و حتی با وجود مشکلاتی همچون بیماری و ناتوانی دوست دارند در جنگ با کافران شرکت کنند، امر خدا را اطاعت کردند و مشمول پاداش الهی می‌شوند.

وی رضایت الهی در قبال مؤمنان را یادآور شد و توضیح داد: خدا در سایه ایمان مؤمنان به آنها آرامش قلبی را عطا فرمود؛ این فتح و گشایش و آرامش بعد از صلح حدیبیه افزایش یافت و فتح قریب یعنی غنایم فراوان را با آنکه وارد جنگی نشده بودند، نصیب مؤمنان کرد و آنها را دست پر باز گرداند.

سبزیان صلح حدیبیه را بر طبق آیه ۲۰ یک آیه و نشانه از جانب خدا دانست و بیان کرد: حکمت صلح این بود که مؤمنان به صراط مستقیم هدایت شوند و خدا این فتح را به‌گونه‌ای مدیریت کرد که مؤمنان قدرت خود را ثابت و بدون جنگ و قتال امتیازاتی را کسب کنند تا بعد از مدتی مهیای فتح مکه شوند لذا این صلح برای جامعه اسلامی به یک فرصت تبدیل شد.