رفع بحران آب کشور در گرو مدیریت تقاضا و مصرف است

به گزارش خبرنگار مهر مسعود تابش، رئیس هیئت مدیره انجمن آب و فاضلاب ایران در نشستی خبری اظهار داشت: اینکه می‌گویند چون بیشترین مصرف آب در بخش کشاورزی است و مصرف آب شهری درصد بسیار پایین‌تری است پس صرفه‌جویی و مدیریت تقاضا در مصرف آب شرب، موضوعیت و اولویت ندارد، تصور اشتباهی است چرا که حوزه عملکردی اینها متفاوت است.

وی افزود: اول آنکه حیات مردم به آب شرب وابسته است و دوم سلامتی و بهداشت آحاد جامعه به این آب وابستگی مستقیم دارد و برای همین، مصرف آب شرب و آب بهداشتی در کنار هم قرار می‌گیرد.

تابش با بیان اینکه هم بُعد کمی و هم بُعد کیفی آب شرب و شهری مهم است، گفت: روزانه میلیاردها تومان صرف تصفیه آب شرب می‌شود تا با بهترین کیفیت به دست مصرف کننده برسد، این حد از استاندارهای کیفی و تصفیه‌ای برای آب کشاورزی مطرح نیست.

وی ادامه داد: پس هر قطره از آب شرب که در آب لوله‌کشی منازل می‌بینیم، ارزش ذاتی و اقتصادی بسیار بالایی دارد و جلوگیری از هدررفت آن به هر شکلی مهم است.

رئیس هیئت مدیره انجمن آب و فاضلاب ایران خاطرنشان کرد: به مقوله تنش‌های آبی و مسئله آب نباید نگاه کوتاه‌مدت داشته باشیم و اینکه بگوییم روز صفر آب رسیده و یا می‌رسد، نگاه درستی نیست؛ بلکه سالیان سال است تهران و بسیاری از شهرهای کشور با تنش آبی مواجه هستند و می‌شوند و اینکه با کمبود آب نسبت به تقاضا مواجه شوند، مورد جدیدی نیست اما الان به نقطه حدی رسیده و توجهات را بیشتر از گذشته به خود جلب کرده است.

وی افزود: هر سال شرکت‌های آب و فاضلاب اعلام می‌کنند که برای تابستان امسال تعدادی از شهرها دچار تنش آبی هستند و راهکاری که اجرایی می‌شود این است که چاه‌های جدید حفر می‌کنند تا مقدار آب بیشتری را برسانند و بعضاً طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای هم اجرایی می‌شود؛ اما نحوه مصرف آب اصلاح نمی‌شود و هر نوع افزایش ظرفیت تأمین آب باز هم به رفع بلندمدت مشکلات نمی‌انجامد و دوباره مشکلات آبی بروز می‌کند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه، این رویه که با افزایش تقاضا به افزایش ظرفت تأمین آب، حتی با زدن چاه‌های جدید دست بزنیم، راهکار درستی نیست، گفت: راهکار کلیدی و طلایی رفع بحران آب کشور، مدیریت تقاضا و مصرف است.

وی ادامه داد: در شرایطی که تهران در سال جاری قرار گرفته، مسئولان امر در آب و فاضلاب می‌توانستند و ضروری بود که اطلاع‌رسانی جامع‌تر و زودتری را در دستور کار قرار می‌دانند، نه آنکه بکدفعه وقتی کار از کار گذشته، اعلام کنند که آب نداریم و اگر می‌خواهید به‌داد خود برسید، پمپ و مخزن تهیه کنید!

تابش با بیان اینکه "حتی لازم بود فرآیند تهیه و نصب پمپ و مخزن مورد آموزش صحیح از سوی آبفا برای مردم قرار گیرد"، گفت: الان لوله‌کش‌ها و تأسیساتی‌ها نقش آموزش آبفا را برعهده گرفته‌اند و بر اساس میل و سلیقه خود عمل می‌کنند و اغلب مردم اطلاعات کافی را نسبت به این موضوع ندارند.

وی افزود: نه‌تنها فقط در تهران بلکه در بسیاری از شهرها با این مشکل مواجه‌ایم که پمپ قبل از مخزن نصب شده و یا حتی پمپ بدون مخزن بعد از کنتور آب نصب شده است، این مسئله کاملاً غیرقانونی و غیرفنی است چرا که اگر پمپ بعد از کنتور نصب شود، هم منجر به قطعی آب خانه‌های اطراف می‌شود و هم از نظر کیفیت برای خود مشترک ایجاد مشکل می‌کند چرا که حتی فرسودگی لوله‌ها را هم به داخل سیستم توزیع آب ساختمان می‌کشد.

رئیس هیئت مدیره انجمن آب و فاضلاب ایران با بیان اینکه متوسط بارش‌های ایران دیگر ۲۵۰ میلیمتر نیست و به حدود ۲۰۰ میلیمتر کاهش یافته، گفت: متوسط جهانی بارش‌ها ۷۵۰ تا ۸۰۰ میلیمتر است و در یک سال به طور متوسط در ایران حدود ۲۰۰ میلیمتر بارش داریم، باید این واقعیت را شفاف و بدون تعارف برای مردم مطرح کنیم که در این کشور خشک و نیمه‌خشک، راهکاری جز اصلاح روند مصرف آب در تمامی بخش‌های شرب، کشاورزی و صنعت نداریم.

وی ادامه داد: این اقلیم ایران است که به ما دیکته می‌کند چگونه آب را مصرف کنیم، نیاکان ما هزاران سال، با تدبیر و درایت وضعیت خشکی این سرزمین را مدیریت کردند و قرن‌ها به زندگی پرداختند اما ما با تدبیر آب مصرف نمی‌کنیم.

تابش با بیان اینکه "ما به‌جای نگاه به طبیعت ایران، به اندازه‌ای که دلمان می‌خواهد و به قیمت صدمه زدن به منابع کشور، آب مصرف می‌کنیم، گفت: هر ساله وزارت نیرو با زدن چاه‌های جدید، نیاز فزاینده تقاضا را تأمین می‌کند و کار به‌جایی رسیده که فرونشست‌های متعدد را در دشت‌های کشور شاهد هستیم، تالاب‌ها و رودخانه‌ها خشک شده و همچنان رویه خود را اصلاح نمی‌کنیم.

تابش با اشاره به شرایط تنش‌آمیز تهران در تأمین آب گفت: دو راهکار در این زمینه مطرح است، یا اینکه مشابه تجربه سال ۸۰ جیره‌بندی آب صورت بگیرد یعنی در طول روز یک‌بخشی از شهر آب نداشته باشد، و یا اینکه مدیریت تقاضا در دستور کار باشد که با توجه به نتایج تجربه جیره‌بندی آب تهران در سال ۸۰ که هم به افزایش مصرف منجر شد و هم به شبکه اب خسارت وارد می‌کرد، بحث مدیریت تقاضا در دستور کار قرار گرفته که کاهش فشار شبکه نیز در راستای مدیریت تقاضاست.

وی افزود: وقتی فشار آب شبکه به حداقل ممکن کاهش یافته، دیگر آب به طبقات بالاتر از اول و دوم نمی‌رسد، در این شرایط اگر به صورت استاندارد اقدام به نصب مخزن آب و پمپ شود به‌طوری که بعد از کنتور مخزن آب و پس از مخزن، پمپ آب نصب شود، مشکل فشار آب در ساختمان‌ها رفع می‌شود.

رئیس هیئت مدیره انجمن آب و فاضلاب ایران تصریح کرد: این دو ماه تابستان امسال هم می‌گذرد، اما باید یک برنامه و رویکرد بلندمدت مورد برنامه‌ریزی و اجرا قرار گیرد و یک حکمرانی درست را در آب پیاده‌سازی کنیم.

وی ادامه داد: باید مداوم آموزش دهیم و به اصلاح روند مصرف آب بپردازیم، امروزه با پرمصرف‌ها در هیچ بخشی برخورد قاطع و بازدارنده صورت نمی‌گیرد چرا که دست آب و فاضلاب و وزارت نیرو از نظر وجود قانون بسته است؛ باید قوانین مربوطه تدوین شود و نه فقط برای تابستان، بلکه یک اقدام مستمر برای اصلاح روند مصرف آب در دستور کار قرار گیرد.

تابش با بیان اینکه در همین ایام جنگ، در ابتدای تیرماه هزینه قبض‌های تلفن ۵۰ درصد گران شد اما کسی یا باخبر نشد یا اعتراضی نداشت، گفت: هزینه برق و گاز و … هم به مراتب افزایش یافته اما در دو قلم، یکی آب و یکی بنزین، موضوع اصلاح قیمت قفل شده و سیاست‌گذاران به‌هر دلیل ترجیح داده‌اند و می‌دهند قیمت این دو را با تصور بازخوردهای اجتماعی، اصلاح نکنند.

وی افزود: قیمت آب آنچنان پایین است که اگر مشترک اقدام به نصب شیرآلات و تجهیزات کاهنده مصرف کند و مصارف خود را کاهش دهد، هیچ اثر تشویقی مؤثری روی قبوض خود مشاهده نمی‌کند.

رئیس هیئت مدیره انجمن آب و فاضلاب ایران با بیانه اینکه "تجربه بی‌آبی و بحران آب مختص ایران نیست و تجارب جهاین مثلاً در کالیفرنیا و یا آفریقای جنوبی وجود دارد"، گفت: این تجارت جهانی نشان می‌دهد که برای عبور موفق از بحران آبی باید به صورت جدی به بخش مدیریت مصرف و مدیریت تقاضا ورود کرد و برای بدمصرفی آب، حتی جرایم سنگین در نظر گرفت؛ مثلاً در کالیفرنیا، اگر در شرایط تنش آبی، کسی آبیاری چمن داشت یا به شستن ماشین با شلنگ می‌پرداخت تا ۱۰۰۰ دلار با جریمه مواجه می‌شد.

وی ادامه داد: استانداردهای بین‌المللی به ما می‌گوید باید از منابع آب تجدیدپذیر، ۲۰ درصد را مصرف و ۸۰ درصد را باقی بگذاریم، حتی اگر مصرف به ۴۰ درصد هم برسد قابل تحمل است اما بیشتر از ۴۰ درصد، وارد تنش آبی می‌شود؛ ما اکنون ۹۰ درصد آب تجدیدشونده در دسترس خود را مصرف می‌کنیم و تقریباً چیزی باقی نمی‌گذاریم.

تابش خاطرنشان کرد: در نتیجه این روند مصرفی، چاه‌های تأمین آب از چند ده متر در ۳۰ سال قبل، به چند ۱۰۰ متر در امروز رسیده و با هزینه بیشتر داریم از اعماق زمین آب برداشت می‌کنیم و ۱۵۰ میلیارد مترمکعب اضافه برداشت از منابع زیرزمینی داشته‌ایم.

رئیس هیئت مدیره انجمن آب و فاضلاب ایران با تأکید بر اینکه هدررفت ۳۰ یا ۳۲ درصدی آب شرب برداشت درستی نیست، گفت: میزان‌اب بدون درآمد کشور ۳۰ تا ۳۲ درصد است، یعنی مجموع هدررفت واقعی و ظاهری، درحالی که هدررفت واقعی شبکه آب کشور به طور متوسط چیزی در حدود ۱۵ درصد است و بقیه هدررفت ظاهری است که آبی است که مصرف شده اما رد آن را برای دریافت هزینه آن ندارند.

تابش انتقال آب از دریا و شیرین‌سازی آن را راهکار رقع تنش آبی کشور ندانست و گفت: ما سالانه ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب تجدیدشونده داریم، کل هدف‌گذاری انتقال آب از دریا ۲ میلیارد مترمکعب است که دو درصد از منابع سالانه ماست.

وی افزود: برای این ۲ درصد داریم چند صد هزار میلیارد تومان هزینه می‌کنیم و آب را به مقاصد دور به قیمت هر مترمکعب ۶ یا ۷ یورو می‌رسانیم.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: این تصور که با انتقال آب از خلیج فارس می‌توانیم تنش آبی شهرهای بزرگی چون اصفهان، یزد یا تهران را برطرف کنیم، یک تصور نادرست و خام است؛ تنها راهکار عبور و مدیریت شرایط تنش آبی، مدیریت تقاضا و مصرف است که باید از همین امروز شروع کنیم.