روایتی از چالش‌های سربازان مرزبان؛ «ریگ چاه» کمدی و تراژیک است

علی پیمان کارگردان نمایش «ریگ چاه» که این شب‌ها در تماشاخانه قشقایی مجموعه تئاترشهر به صحنه رفته است در گفتگو با خبرنگار مهر درباره موضوع این نمایش توضیح داد: این نمایش درباره شش سربازِ در حال خدمت در یک پاسگاه مرزی در سیستان و بلوچستان است؛ پاسگاهی به نام «ریگ چاه» که نام نمایش نیز از همان محل گرفته شده است. پنج سرباز دوران خدمت اجباری خود را در آنجا می‌گذرانند و با ورود یک سرباز تازه به نام «گرمایل» اتفاقات و روایت‌های تازه‌ای شکل می‌گیرد. این سرباز جدید تنها به زبان کردی سخن می‌گوید و سایر سربازان زبان او را نمی‌فهمند و همین مسئله دستمایه آغاز روایت نمایش می‌شود.

وی ادامه داد: در طول داستان، مخاطب با سختی‌ها و مشقت‌های سربازان مرزبانی و دغدغه‌های شخصی هر یک آشنا می‌شود؛ یکی قصد مهاجرت دارد، دیگری آرزو دارد بازیگر تئاتر شود و دیگری به فکر ازدواج است. همچنین در روند نمایش، سه بار سربازان برای مقابله با قاچاقچیان به کمین می‌روند و در پایان، رخدادهایی رقم می‌خورد که داستان را شکل می‌دهد. کلیت نمایش در قالب کمدی روایت می‌شود، اما همان بخش‌های مربوط به کمین و همچنین پایان نمایش، حال و هوای کمدی را تغییر داده و به سمت تراژدی پیش می‌رود. همین تلفیق کمدی و تراژدی ویژگی بارز کار است.

این کارگردان جوان تئاتر بیان کرد: این نمایش نخستین تجربه کارگردانی حرفه‌ای من است. پیش از این حدود سه سال قبل در مشهد نمایشی مونولوگ کارگردانی کرده بودم که خودم نیز در آن بازی می‌کردم و موفق به دریافت جایزه هم شدم اما در تهران این نخستین تجربه کارگردانی من محسوب می‌شود. این اجرا تفاوت زیادی با تجربه قبلی داشت و برایم بسیار لذت‌بخش بود، به‌ویژه به دلیل همکاری با بازیگرانی که بیشترشان دانشجویان دانشگاه تهران، تربیت مدرس و هنر بودند. آنها درک متقابلی از این مسئله داشتند که من به طور هم‌زمان بازیگر و کارگردان اثر هستم؛، هرچند این هم‌زمانی فشار مضاعفی را به من وارد می‌کرد.

وی افزود: با نزدیک شدن به اجرا، فشار روانی کارگردانی در کنار ایفای نقش بیشتر می‌شود. چراکه در مقام کارگردان باید به دکور، لباس، نورپردازی، موسیقی، استقبال تماشاگر و بسیاری از جزئیات دیگر فکر می‌کردم و در عین حال، روی صحنه باید بازی هم می‌کردم. همین مسئله باعث می‌شد لذت بازیگری به‌طور کامل برایم محقق نشود، چون همواره ذهنم درگیر اجرای دقیق اثر بود. با این حال، این تجربه برایم لذت‌بخش بود.

پیمان در رابطه با چالش‌های اقتصادی اجرای این اثر عنوان کرد: از نظر اقتصادی، خوشبختانه چالش چندانی نداشتم. دلیل نخست این بود که بازیگران دوستانم بودند و همکاری ما بر پایه رفاقت و علاقه شکل گرفت نه مسائل مالی. دلیل دوم هم آنکه تمرین‌ها را در پلاتوهای دانشگاه تربیت مدرس انجام دادیم و هزینه‌های چندانی نداشتیم. طراحی صحنه نیز بسیار ساده بود؛ تنها یک چهارپایه فلزی داشتیم و صحنه‌آرایی ویژه‌ای انجام نشد. همین سادگی، به‌نوعی با مضمون نمایش هم‌خوانی داشت و حتی از سوی مخاطبان نیز مورد توجه قرار گرفت.

وی در رابطه با طراحی صحنه در این نمایش تصریح کرد: در طراحی صحنه نیز رویکردی مینیمالیستی داشتیم. از آنجا که ابتدا قرار بود نمایش در سالن کوچک مولوی اجرا شود، امکان استفاده از طراحی صحنه عظیم وجود نداشت. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که صحنه تقریباً خالی باشد و این خالی بودن به سادگی و صمیمیت اجرا کمک کرد. به‌ویژه که در پاسگاه‌های مرزی نیز امکانات و اشیای خاصی وجود ندارد و همین خالی بودن صحنه به مفاهیم زیرمتنی نمایش نزدیک است.

کارگردان «ریگ چاه» در پایان درباره ویژگی‌های اجرایی این نمایش گفت: از نظر اجرایی، نمایش بیشتر بر پایه رئالیسم استوار است؛ چه در روایت و چه در اتفاقاتی که در صحنه رخ می‌دهد. با این حال در بخش‌هایی از نمایش بدن بازیگران از وضعیت روزمره خارج می‌شود و حالتی تئاتری و فراروزمره به خود می‌گیرد که شاید برخی آن را به سمت فیزیکال‌تئاتر یا سوررئالیسم نزدیک بدانند. با این وجود، اساس کار همچنان رئالیستی است. متن نمایش نیز بیشتر به متون پست‌مدرن نزدیک است تا متون کلاسیک قصه‌گو، چراکه روایت در آن بر پایه روزمرگی می‌گذرد و پیچیدگی‌های داستانی چندانی وجود ندارد.

نمایش «ریگ چاه» از ۲۴ مرداد تا ۱۵ شهریور هرشب ساعت ۱۸ در سالن قشقایی مجموعه تئاترشهر روی صحنه می‌رود.

عوامل اصلی این نمایش عبارتند از نویسنده و کارگردان: علی پیمان، تهیه‌کننده: امیرحسین شفیعی، بازیگران: لقمان قادری، محمد طالبی، فرتاش دوراندیش، امید یوزی، جلال محبی، مهدی صمیمی، علی پیمان و نوید محسنیان.

در خلاصه داستان این نمایش آمده است: دنبال جهان بدون مرز بودیم، شدیم سرباز مرزبانی …

عکس‌ها از پرتو جغتایی است.