«روزهای بی‌باران» از جای خالی آدم‌ها می‌گوید؛ چالش‌های تولید اثر مستقل

امین بهروزی نویسنده و کارگردان نمایش «روزهای بی‌باران» که این شب‌ها در تماشاخانه هما روی صحنه است، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره محتوای اثر و فرایند اجرای آن گفت: داستان نمایش، ترکیبی از چند قصه است اما از لحاظ درون‌مایه بیشتر به مفاهیمی چون عشق، جای خالی آدم‌ها و امنیت عاطفی می‌پردازد. درواقع نمایش سعی دارد نشان دهد که «آدم»، از هر چیز دیگری مهم‌تر است و نیاز به امنیت عاطفی، یکی از بنیادی‌ترین نیازهای انسانی است که در همه شرایط به آن نیاز داریم.

وی درباره خط روایی نمایش افزود: روایت اصلی درباره یک زن و شوهر، یک دوست صمیمی و خواهر این دوست است که در برهه‌ای چالشی از زندگی خانوادگی قرار دارند و ناگزیر می‌شوند تصمیمی مهم بگیرند. به عبارتی با ترکیبی از یک قصه عاشقانه مواجه هستیم که در دل آن روابط عاطفی، تصمیم‌گیری‌ها و تعارض‌های درونی مطرح می‌شود.

بهروزی با اشاره به دلایل بازتولید نمایش توضیح داد: یکی از عوامل مهم برای اجرای دوباره این اثر، ترغیب یکی دو نفر از اعضای گروه بود. از سوی دیگر، زمانی که نمایش را اجرا کردم، احساس می‌کردم ظرفیت ادامه دادن آن وجود دارد و می‌تواند ارتباط موثری با مخاطب امروز برقرار کند. به نظرم ضرورتی ندارد که اجرای تئاتر محدود به ۳۰ یا ۴۰ نوبت باشد. وقتی یک گروه آمادگی و ظرفیت دارد، چرا نتواند اجرای خود را ادامه دهد؟

این کارگردان درباره فرایند آماده‌سازی نمایش تصریح کرد: ما پیش‌تولید را از زمستان سال گذشته آغاز کردیم و پس از تعطیلات نوروز وارد مرحله تمرین شدیم. «روزهای بی‌باران» از نظر فرم و زیبایی‌شناسی ویژگی‌های خاص خود را دارد؛ فارغ از اینکه مخاطبان از نظر فرمی و ساختاری چقدر شیوه متفاوت این اجرا را بپسندند، بعید می‌دانم تماشاگری بتواند با بخشی از نمایش ارتباط نگیرد یا خودش را در یکی از کاراکترها نبیند.

مخاطبی که تئاتر دیدن را انتخاب می‌کند، شایسته قدردانی است

امین بهروزی در ادامه درباره میزان استقبال مخاطبان توضیح داد: میزان استقبال مخاطبان از نمایش در مجموع رضایت‌بخش است. واقعیت این است که دلایل زیادی وجود دارد که این استقبال لزوماً ارتباط مستقیمی با کیفیت اثر ندارد. من به گروه اجرایی گفته‌ام که باید از مخاطبانی که به تماشای نمایش می‌آیند، واقعاً قدردان باشیم. در شرایط سخت اقتصادی، با مشکلاتی چون قطعی برق و آب، اینکه کسی تماشای تئاتر را انتخاب کند، تصمیمی ارزشمند و محترم است.

وی با اشاره به مضامین عاطفی مورد نظر در «روزهای بی‌باران» افزود: در هر سطح و مکانی از جهان، نیازمند ارتباط عاطفی هستیم. همان‌طور که در مسیر حرفه‌ای خود تصمیم می‌گیریم، در زندگی عاطفی‌مان هم باید انتخاب کنیم. یکی از دغدغه‌های من در متن این نمایش، پرسش از این است که «من»ی که از آن حرف می‌زنیم، دقیقاً چه کسی است؟ این «من» چقدر متأثر از احساسات تجربه‌شده و روابط از دست‌رفته است؟ کسانی که در زندگی از دست داده‌ایم، چقدر از هستی ما را شکل داده‌اند؟

وی ادامه داد: بخش بزرگی از «بودن» ما از همین نسبت‌ها و روابط عاطفی و عقلانی با دیگران ساخته می‌شود؛ کسانی که در اطراف ما زندگی کرده‌اند. این مفاهیم را تلاش کردم در فرم و زیبایی‌شناسی نمایش نیز بازتاب دهم. در اجرای این نمایش فقط انسان‌ها دیده می‌شوند و حتی دکور ما رئالیستی نیست، چون نوع ارتباطی که نمایش درباره‌اش حرف می‌زند، لزوماً فیزیکی نیست. سعی کردم نمایشی خلق کنم که کاملاً بر اساس حضور آدم‌ها شکل بگیرد. در نورپردازی هم تنها به اندازه‌ای از نور استفاده کردیم که چهره انسان‌ها دیده شود و تمرکز نمایش بر آدم‌ها بماند.

تئاتر خصوصی در ایران عقلانی نیست

بهروزی با اشاره به چالش‌های اقتصادی اجرای نمایش عنوان کرد: در بخشی از نمایش، با قیمت‌ها شوخی می‌شود. در اجرای اول این اعداد پنج و هفت میلیون بودند، اما حالا به پنجاه، هفتاد و حتی صد میلیون رسیده‌اند. این شوخی‌ها متأثر از تورمی است که در هر دوره اجرای نمایش خودش را نشان می‌دهد. اما واقعیت این است که تولید تئاتر در فضای خصوصی امروز ایران به معنای اقتصادی‌اش، عقلانی نیست. تئاتری که متکی به حاشیه و زرق‌ و برق نیست و در سالن‌های کوچک اجرا می‌رود در هیچ جای دنیا نمی‌تواند تنها از محل فروش بلیت امرار معاش کند. در همه کشورها دولت با بودجه فرهنگی از این نوع تئاتر حمایت می‌کند.

وی افزود: در این شرایط، نمی‌توان قیمت بلیت را آن‌قدر بالا برد که از حد توان مخاطب خارج شود. چنین کاری انسانی نیست. از سوی دیگر، ما در دوره‌ای مجبور به تغییر بازیگر شدیم و به دلیل شرایط خاص کشور و تعویق زمان اجرا عملا هزینه‌های تولید و تبلیغ به شدت افزایش یافت. در این فضا طبیعی است که بسیاری از هنرمندان ترجیح دهند در پروژه‌هایی حضور داشته باشند که بازده مالی بالاتری داشته باشد. این تصمیم، حق طبیعی هر هنرمندی است؛ چون هرکس باید بتواند معاش خود را تأمین کند.

معیار انتخاب و نوبت اجرای آثار در سالن‌های دولتی چیست؟

بهروزی با اشاره به شیوه اخذ نوبت اجرا در سالن‌های دولتی مطرح کرد: من برای اجرای اثر بعدی‌ام به سالن‌های ایرانشهر و چهارسوی تئاترشهر تقاضا داده‌ام. اما واقعیت این است که لیست کسانی که در این سالن‌ها اجرا می‌روند، در بسیاری از موارد شامل افرادی است که سابقه حرفه‌ای کمی دارند. امیدوارم که به درخواست من رسیدگی شود و امکان اجرا در سالن‌های دولتی را داشته باشم. از من انتظار می‌رود که کار تازه‌ای ارائه دهم، من آخرین نوبت اجرای دولتی‌ام در سال ۱۴۰۰ بوده که به دلیل کرونا در بهار ۱۴۰۱ اجرا رفته است. یقین دارم باتوجه به سابقه‌ام کمترین حق من این است حداقل هر سه یا چهار سال یک‌بار اثری را در یکی از سالن‌های معتبر دولتی روی صحنه ببرم. کماکان منتظر نوبت اجرای خود در سالن چهارسوی تئاترشهر و مجموعه ایرانشهر هستم.

به امید توقف روند ناسالم گذشته توسط مدیران فرهنگی

وی در پایان با انتقاد از روند فعلی انتخاب آثار جهت اجرا در سالن‌های دولتی افزود: در گذشته وقتی به فهرست اجراها نگاه می‌کردیم، نام‌هایی مانند محمد رحمانیان و بهرام بیضایی دیده می‌شد. وضع به جایی رسید که چند سال پیش کارگردانی با افتخار مصاحبه کرد و گفت اولین تجربه تئاتری عمرم کارگردانی در یکی از سالن‌های معتبر تئاترشهر است. بدون آنکه توجهی به پیشینه حرفه‌ای و اهمیت این سالن‌ها داشته باشد کارهایی که نه فروش مناسبی دارند، نه محتوای قابل توجهی ارائه می‌کنند و نه سابقه‌ای در تئاتر دارند، نوبت اجرا می‌گیرند. کسانی هم هستند که با عنوان پیشکسوت همیشه فارغ از کیفیت کارهایشان از این سالن دولتی به آن سالن می‌روند و هر زمان اراده کنند نوبت اجرا می‌گیرند و شنیده‌ام که حمایت مالی هم شامل حالشان می‌شود، این‌ها پرسش‌هایی است که باید به آن پاسخ داده شود. امیدوارم مدیریت جدید ۲ مجموعه ذکر شده روندهای ناسالم گذشته را رها کرده و اعتبار و عدالت را به این سالن‌ها بازگردانند.

وحید آقاپور، محمد صدیقی‌مهر، پردیس شیروانی و مریم داننده‌فرد گروه بازیگران این نمایش را تشکیل می‌دهند.

نمایش «روزهای بی‌باران» به نویسندگی و کارگردانی امین بهروزی از ۲۵ تیر روی صحنه سالن شماره ۲ عمارت هما رفته است.