زهیر توکلی:روایت ایرانی در زبان مردم جریان دارد، نه در زبان بخشنامه‌ها

به گزارش خبرنگار مهر، زهیر توکلی، در سخنرانی خود در رویداد وطن پارسی که صبح پنجشنبه در حوزه هنری اصفهان برگزار شد، با تأکید بر ظرفیت‌های زبان فارسی در روایت ایرانی، گفت: زبان فارسی برای ما نه فقط یک ابزار ارتباط، که بستر تفکر، حافظه، حس و تجربه‌مان است. آنچه هویت ایرانی را در کشاکش تاریخ حفظ کرده، استمرار فرهنگی از طریق زبان بوده است.

وی با اشاره به اینکه روایت ایرانی در زبان فارسی نهفته است، افزود: ما با زبان فارسی به جهان نگاه کرده‌ایم، جهان را حس کرده‌ایم، و در نهایت، جهان را روایت کرده‌ایم. اگر زبان فارسی نباشد، نه تنها ابزار بیان نداریم، بلکه حافظه تاریخی و فرهنگی‌مان نیز دچار گسست می‌شود.

زبان رسمی نباید در برابر زبان زندگی صف‌آرایی کند

توکلی با انتقاد از گسست میان زبان رسمی و زبان مردم تصریح کرد: یکی از مصیبت‌های امروز ما، گسست میان زبان رسمی و زبان زندگی است. در بسیاری از رسانه‌ها، نهادها، و ساختارهای اداری، زبانی رواج یافته که با زبان مردم بیگانه است؛ زبانی که در آن زندگی جریان ندارد.

وی تأکید کرد: وقتی زبان رسمی، زبان زندگی نباشد، مردم برای بیان خود، به زبان‌های دیگر پناه می‌برند یا به سکوت و انفعال تن می‌دهند. ما باید زبان فارسی را نه به‌مثابه زبان دستور، بلکه زبان زیست ببینیم. زبان باید زنده باشد، نه صرفاً صحیح.

زبان معیار یعنی زبانی که با مردم راه می‌آید، نه با کتاب دستور

این شاعر و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی با طرح این پرسش که معیار بودن زبان به چه معناست، توضیح داد: زبان معیار، زبانی نیست که به‌زور بر مردم تحمیل شود. زبان معیار، زبانی است که مردم آن را بپذیرند، لمس کنند، و در آن زندگی کنند. زبان معیار، زبانی است که با مردم راه می‌آید، نه زبانی که فقط با کتاب دستور انطباق دارد.

وی افزود: متأسفانه برخی می‌خواهند زبان معیار را به یک چارچوب غیرقابل انعطاف تقلیل دهند، در حالی که زبان معیار در تجربه زیسته مردم شکل می‌گیرد، نه در انشای ابلاغیه‌ها. ما باید به زبان مردم اعتماد کنیم، چرا که مردم زبان را بهتر از ما می‌فهمند.

زبان فارسی، حافظ هویت قومی و تمدنی ایرانی

توکلی با تأکید بر اینکه زبان فارسی ظرف بزرگ روایت اقوام مختلف ایرانی است، اظهار کرد: زبان فارسی هیچ‌گاه رقیب زبان‌های قومی نبوده، بلکه زبان اقوام ایرانی را روایت کرده است. زبان فارسی توانسته است صدای بلوچ و کرد و ترک و عرب ایرانی را نیز در خود بازتاب دهد و روایت کند.

وی افزود: زبان فارسی آن‌گاه که بزرگ بوده، همه را در خود جای داده، و آن‌گاه که کوچک شده، به ابزار حذف تنزل یافته است. اگر می‌خواهیم زبان فارسی، زبان هویت ایرانی بماند، باید ظرفیت‌های روایت‌گری آن را بازیابیم و آن را از سلطه زبان رسمی خشک و بی‌جان رها کنیم.

برای روایت ایرانی، باید به زبان مردم بازگردیم

این شاعر و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی با اشاره به نقش زبان فارسی در احیای روایت ایرانی خاطرنشان کرد: ما وقتی از روایت ایرانی سخن می‌گوئیم، از روایتی سخن می‌گوئیم که در زبان فارسی زندگی می‌کند. اگر می‌خواهیم روایت ایرانی را زنده نگه داریم، باید به زبان مردم بازگردیم، به زبان شعر، زبان داستان، زبان خاطره، زبان طنز، و حتی زبان ترانه.

وی تأکید کرد: زبان فارسی زبان رسمی نیست، زبان زندگی است. اگر بخواهیم با مردم سخن بگوییم، باید به زبان خودشان حرف بزنیم. روایت ایرانی از دل زبان مردم زاده می‌شود، نه از متن بخشنامه‌ها و ابلاغیه‌ها.