سال ۱۳۰۲ ایران چند محصل داشت؟؛ کمک‌هزینه ۱۰ تومانی دولت به محصلین

به گزارش خبرنگار مهر، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران جدای از قسمت‌های مختلف و خدماتی که ارائه می‌کند، بخشی روی سایت خود دارد به نام روزشمار تاریخ. در این بخش به صورت ماهانه و به تفکیک روز می‌توان اسناد تاریخی و نامه‌ها را به طور دقیق دید و از تصاویر آنها استفاده کرد. این بخش می‌تواند برای علاقمندان و پژوهشگرانی که در حوزه تاریخ فعالیت می‌کنند جالب توجه و مفید باشد.

در این بخش، سندی منتشر شده با عنوان نظام‌نامه کمک خرج محصلان بی‌بضاعت. این سند در واقع نامه‌ای است از مجلس شورای ملی به تاریخ ۱۸ امرداد ۱۳۰۷. این نظام‌نامه در چهار ماده تنظیم شده است که به تصویب کمیسیون پارلمانی معارف رسیده و در آن شرایط کمک به محصلان دوره دوم تحصیلات متوسطه و عالیه آمده است.

در سال ۱۳۰۷ شمسی که سال‌های پایان دوره قاجار و آغاز دوران پهلوی اول بود، آمار دقیق و رسمی سوادآموزی در ایران بسیار محدود است؛ ولی بر اساس شواهد و مطالعات تاریخی موجود، میزان باسوادی مردم ایران در آن دوره به دلیل نظام آموزشی سنتی و پراکنده بر اساس مکتبخانه‌ها و همچنین محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی، بسیار پایین بود و درصد بسزایی از مردم باسواد نبودند. تخمین‌ها نشان می‌دهد این مقدار احتمالاً کمتر از ۱۰ درصد کل جمعیت بوده است.

از نظر سطح تحصیلات افراد باسواد هم، بیشتر آموزش‌ها در قالب مکتبخانه‌ها به صورت ابتدایی و دینی بوده و آموزش‌های رسمی و بالاتر از سطح ابتدایی بسیار محدود و مختص اقشار خاص، مانند اشراف و تحصیل‌کردگان بود.

این آمارها بر اساس اطلاعاتی نظیر تعداد دانش‌آموزان در مدارس و دانشجویان اعزامی به خارج (مثلاً در سال ۱۳۰۲ تعداد محصلین حدود ۵۵ هزار نفر بود و در سال‌های بعد به تدریج افزایش یافت) می‌توان نتیجه گرفت که درصد افرادی که تحصیلات رسمی بالاتر از ابتدایی داشتند بسیار کم بود و معمولاً محدود به اقلیت کوچکی از جامعه بود، چیزی پایین‌تر از ۱۰ درصد کل جمعیت کشور.

طبق بند چهارم این سند که با شماره ۰۰۵۸۵۴-۲۹۷ در سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی قابل بازیابی است، مجلس شورای ملی آن دوره برای افزایش سطح سواد در کشور، به فارغ‌التحصیلان دوره اول متوسطه آن دوره کمک مالی به میزان هشت تومان و برای محصلین دوره‌های عالیه به میزان ده تومان مقرر نموده بوده است.