سخن گفتن از زبان انسان‌های مختلف با شعر؛ اینستاگرام به سمت ابتذال رفته

فرهاد سکاکی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره کتاب جدیدش «اُردیدوزخ» گفت: این کتاب، کتاب چهارم من است. اسم کتاب اولم «روی اف‌ام دریا» بود که نشر شانی منتشر کرد، کتاب دوم «بند عمومی» بود که نشر فصل پنجم منتشر کرد، کتاب سوم «از من تا من» بود که فصل پنجم منتشر کرد و کتاب آخر هم «اُردیدوزخ» است که فصل پنجم منتشر کرده است. کتاب اول و دوم شعر مجموعه‌شعر سپید بود، اما کتاب سوم و چهارم در قالب چهارپاره هستند.

سکاکی درباره علاقه‌اش به چهارپاره گفت: اولین تجربه‌های شعری من در مقطع راهنمایی در قالب ترانه بود. می‌توانم بگویم بخش عمده‌ای از حافظه شعری من مثل بیشتر مردم ترانه‌هایی بود که می‌شنیدم. برای همین خیلی به ترانه علاقه داشتم و اولین‌باری که شعر نوشتم، ترانه بود. بعداً با شعر سپید آشنا شدم و کتاب‌های شعرم را منتشر کردم. ولی از همان ابتدا هم ایده کتاب «از من تا من» را در ذهن داشتم. این کتاب یک پروسه طولانی را طی کرد تا تکمیل شد. کتاب سه فصل دارد؛ کودکی، نوجوانی و جوانی. اگر این کتاب را مطالعه کنید تمام شعرها یک ترتیب زمانی را طی کرده است؛ یعنی شعرها تاریخ دارد و طبق برنامه پیش رفته است. ابتدا فصل کودکی را کامل کردم، بعد سراغ نوجوانی و بعد سراغ جوانی رفتم. ولی در مورد کتاب «اُردیدوزخ» اینطوری نبود و همه شعرهای کتاب یا عاشقانه یا درباره آزادی و مسائل فلسفی و… است.

دوست دارم شعرم متعلق به زمانه خودم باشد

وی درباره حال و هوای شعرهای اُردیدوزخ، گفت: من دوست دارم در زبان و گفتار و کلمات و احساس و عاطفه، به یک تشخصی در شعر برسم و شعرم را خاص کنم تا بیشتر دیده شود. چون الآن در دوره‌ای هستیم که شعرها خیلی شبیه به هم است و تمایزی با هم ندارند و نمی‌توانی تشخیص بدهی که این شعر متعلق به کیست؟ اگر اسم شاعر پای شعر نباشد، نمی‌توانی حدس بزنی متعلق به چه شاعری است. من دوست داشتم از تمام امکاناتی که داشتم استفاده کنم و این تشخص را ایجاد کنم. چون رشته تحصیلی من ادبیات است و ارشد ادبیات فارسی دارم، تا حد زیادی می‌دانم که از چه امکاناتی می‌توان در شعر استفاده کرد تا در درجه اول زبان سالم و یک‌دستی داشته باشی و عاطفه‌ات را چطور منتقل کنی. برای خودم خیلی مهم است که شعرم متکلف نباشد؛ ساده و صمیمی باشد و احساس در آن باشد و متفاوت باشد.

این شاعر در پاسخ به سوالی درباره ظرفیت‌های چهارپاره در روایت و قصه‌گویی، گفت: ابتدا بگویم من دوست دارم شعرم متعلق به زمانه خودم باشد. چهارپاره قالبی است که مختص ادبیات معاصر است. یعنی اگر به دوره‌های قبل برویم، چهارپاره به شکلی که امروز می‌بینیم، نداریم. به خاطر همین این قالب را انتخاب کردم، چون دوست داشتم محتوا و فرم شعرم برای زمانه امروز باشد. درباره روایت و قصه‌گویی هم بگویم که یکی از کارهای مورد علاقه من همین روایت و قصه‌گویی در شعر است. یکی دیگر از چیزهایی که باعث شده به روایت و قصه در شعر علاقه داشته باشم، علاقه‌ام به بازیگری و تئاتر است. در چندسال گذشته کمتر کار بازی و تئاتر کردم و تمرکزم بیشتر روی شعر است، به همین خاطر انگار دلم می‌خواهد کاری را که دوست داشتم در بازیگری و روی صحنه انجام دهم، در شعرها انجام بدهم.

هر شعر از «اُردیدوزخ» داستان خود را دارد

سکاکی با اشاره به حال و هوای شعرهای اُردیدوزخ گفت: کسی که کتاب را به دست می‌گیرد قرار نیست از اول تا آخر سرنوشت زندگی فرهاد سکاکی را بخواند. هر شعری می‌تواند داستان خودش را داشته باشد. کتاب اولم هم همین‌طوری بود و این کتاب هم همین‌گونه است. مثلاً شعر «افتادگی» که شعر اول این کتاب است، چنین فضایی دارد. شعر «سوختگی» هم همین‌طور است. در مجموع سعی می‌کنم در شعرم از زبان انسان‌های مختلف حرف بزنم؛ از زبان یک پیرمرد بادکنک فروش، از زبان یک زن تنها، از زبان یک کودک یا از زبان کسی که مادرش را از دست داده است. شاید خودم تجربه آن آدم را نداشته‌ام ولی سعی کردم از زاویه دید آنها روایت کنم. به خاطر همین است که ایجاز در شعر را دوست دارم. می‌توانی ماجرایی را که استعداد رمان بودن دارد، در هشت بیت یا شانزده مصرع روایت کنی.

شاعر «از من تا من» درباره بازخوردهای کتاب آخرش گفت: ما با چند دسته مخاطب روبرو هستیم. دسته اول مخاطبان عام هستند که شاید مخاطب حرفه‌ای شعر هم نباشند. اینها یک جایی شعری را می‌شنوند و بیشتر تحت تأثیر احساس و عاطفه شعر قرار می‌گیرند. دسته دوم مخاطبان حرفه‌ای هستند که بعضی از آنها کتاب را خوانده‌اند و خیلی تشویقم کردند. اتفاقاً انتخاب قالب چهارپاره برایشان جالب و مهم بود و می‌گفتند قالب خاصی را انتخاب کرده‌ای که اکثراً کسی سراغش نمی‌رود. این برایشان جالب بود.

سکاکی گفت: در کل، اینکه چقدر بتوانی خودت را به جامعه ادبی معرفی کنی و شعرت را در معرض دید بگذاری، مهم است. خود من تلاش می‌کنم در صفحه مجازی‌ام با عکس‌نوشته شعرها را منتشر کنم. اما احساس می‌کنم فضای اینستاگرام به عنوان تنها فضایی که همه ما آن را در اختیار داریم، خیلی به سمت ابتذال رفته است. صفحاتی که محتوای خاصی ندارند، بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند و کسی که می‌خواهد شعرش را عرضه کند، مورد اقبال قرار نمی‌گیرد.