سرمایه زیر تیغ؛ صنعت سنگ اصفهان در دو راهی فرصت و فرسودگی

خبرگزاری مهر– گروه استان‌ها- در حاشیه کویر مرکزی ایران، جایی که سال‌هاست چرخ‌های صنعت با صدای برش سنگ به گردش درمی‌آیند، اصفهان نه‌تنها کاشی‌کاری و معماری را بر سنگ نوشته، بلکه حالا در سکوت کارخانه‌های سنگ‌بری، داستانی تازه از اقتصاد معدنی ایران روایت می‌شود.

از دل کوه‌های خاموش، سنگ‌هایی بیرون می‌آیند که پس از عبور از تیغه‌های بُرنده و دستگاه‌های صیقل، نه‌فقط زینت‌بخش ساختمان‌های لوکس خاورمیانه و اروپا می‌شوند، بلکه معیشت هزاران کارگر و تاجر ایرانی را هم سرپا نگه می‌دارند. با این حال، پشت این ویترین درخشان، مسائلی چون خام‌فروشی، ماشین‌آلات فرسوده و غفلت از بازارهای جهانی، چهره‌ی صنعت را در سایه قرار داده است.

حال با نگاهی عمیق به فرصت‌ها و چالش‌های یکی از بزرگ‌ترین و مغفول‌ترین ظرفیت‌های صنعتی کشور؛ جایی که اصفهان در آن بیش از یک قطب یک سکوی پرتاب اقتصادی به شمار می‌رود، درمی‌یابیم که اتکا به توان داخلی کشور راه نجات بسیاری از مشکلات است.

استان اصفهان در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد از سنگ فرآوری‌شده کشور را تولید می‌کند و به‌عنوان قطب بی‌رقیب صنعت سنگ ایران شناخته می‌شود. این در حالی است که چالش‌هایی چون فرسودگی ماشین‌آلات، خام‌فروشی و نبود زیرساخت‌های صادراتی همچنان سد راه بهره‌برداری کامل از این ظرفیت بزرگ هستند.

مهدی جمالی‌نژاد، استاندار اصفهان، در این زمینه اعلام کرد که «اصفهان با داشتن نزدیک به نیمی از واحدهای سنگ‌بری کشور و حدود ۳ هزار معدن فعال، در عمل به نوعی پایتخت صنعت سنگ کشور است. در حال حاضر از مجموع ۲ هزار و ۸۴۵ واحد سنگ‌بری در ایران، ۴۸ درصد در اصفهان مستقر هستند.»

تمرکز در شهرک‌های صنعتی و ظرفیت‌های بی‌نظیر صادراتی

شهرک صنعتی محمودآباد با ۸۹۲ واحد فعال، دولت‌آباد با ۱۳۰، و نجف‌آباد با ۲۵۰ واحد از جمله مهم‌ترین مراکز سنگ‌بری استان اصفهان محسوب می‌شوند. به گفته فعالان این صنعت، روزانه سنگ‌هایی از سراسر کشور به این واحدها وارد می‌شود و پس از فرآوری به بازارهای داخلی و خارجی عرضه می‌شود.

صادقی یکی از مدیران سنگ‌بری در محمودآباد به خبرنگار مهر گفت: در عمل سنگ خام از تمام استان‌ها به اینجا می‌آید و ما آن را با کیفیت بالا و قیمت رقابتی برای فروش آماده می‌کنیم. اما نبود حمایت‌های لازم در صادرات و فرسودگی ماشین‌آلات مانع بزرگ تولید پایدار است.

وی معتقد است که هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و رباتیک، صنعت سنگ را متحول می‌کنند. اما هنوز در بسیاری از واحدهای سنگ‌بری ما، فرایندها به‌صورت سنتی انجام می‌شود. فاصله ما با صنعت چهارم دنیا فقط تکنولوژی نیست، نگرش است.

چالش‌های اساسی؛ خام‌فروشی و ماشین‌آلات فرسوده

استاندار اصفهان با بیان اینکه ۹۰ درصد ماشین‌آلات سنگ‌بری در داخل کشور با کیفیت قابل رقابت با نمونه‌های اروپایی تولید می‌شود، فرسودگی ماشین‌آلات معدنی را یکی از مهم‌ترین موانع تولید دانست و گفت: بسیاری از این تجهیزات بیش از ۳۰ سال عمر دارند و همین باعث کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه تولید شده است.

جمالی‌نژاد همچنین از خام‌فروشی ۷۰ درصدی سنگ صادراتی انتقاد کرد و آن را «اتلاف سرمایه ملی» برشمرد و افزود: در حالی که قیمت جهانی سنگ فرآوری‌شده حدود ۳۹ دلار است، سنگ خام ایران به‌طور میانگین با قیمت ۱۱ دلار فروخته می‌شود.

استاندار اصفهان با اشاره به بازار بزرگ کشورهای همسایه مانند عربستان، عراق، امارات، عمان و ازبکستان که فاقد منابع و صنعت سنگ هستند، تأکید کرد: ما می‌توانیم با برنامه‌ریزی چهارساله و استفاده از فناوری‌های نوین، ایران را به هاب منطقه‌ای سنگ تبدیل کنیم.

وی ادامه داد: هوش مصنوعی، رباتیک و فناوری‌های سبز در فرآوری سنگ می‌توانند کیفیت محصول را بالا ببرند و با کاهش هزینه‌ها، ایران را در بازارهای جهانی رقابتی‌تر کنند.

اگر حمایت نباشد، فرصت‌ها از دست می‌رود

محمدی یکی دیگر از تولیدکنندگان سنگ در نجف‌آباد با انتقاد از بی‌ثباتی در سیاست‌های ارزی به خب نگار مهر گفت: ما مشتری خارجی داریم، اما نمی‌توانیم با این نرخ‌های غیرقابل پیش‌بینی ارز قرارداد بلندمدت ببندیم. سنگ ما مشتری دارد، اما صادراتش ریسک شده است.

او همچنین خواستار حضور بیشتر دولت در ایجاد زیرساخت‌های صادراتی، نمایشگاه‌های بین‌المللی، و حمایت از نوسازی ماشین‌آلات شد.

حمیدرضا عباسی، فعال قدیمی صنعت سنگ در نجف‌آباد نیز یاد آور شد: ماشین‌آلات ما در بسیاری از کارخانه‌ها بیش از ۳۰ سال قدمت دارند. نه‌تنها راندمان پایین است، بلکه مصرف انرژی بالاست و هزینه تولید را بالا می‌برد. نوسازی تجهیزات، نوسازی کل زنجیره تولید است.

وی ادامه داد: اصفهان فقط یک استان معدنی نیست، یک مرکز تصمیم‌سازی برای آینده صنعت سنگ ایران است. اگر حمایت‌های دولتی از خام‌فروشی برداشته شود و زیرساخت‌های صادراتی تقویت شوند، می‌توانیم در کمتر از ۵ سال، رقیب جدی ایتالیا و چین در بازارهای منطقه باشیم.

زمان عبور از خام‌فروشی

در حالی که صنعت سنگ یکی از ظرفیت‌های بکر اقتصاد غیرنفتی ایران است، نبود برنامه‌ریزی صادرات‌محور، فناوری به‌روز و سرمایه‌گذاری کافی در بخش فرآوری، این صنعت را از ارزش افزوده واقعی‌اش محروم کرده است. با وجود ظرفیت‌های معدنی گسترده و مزیت جغرافیایی، نوسازی و تحول فناورانه، می‌تواند اصفهان را نه‌تنها در ایران، بلکه در منطقه به قطب بی‌رقیب صنعت سنگ بدل کند.