سنایی دومین شاعر عاشورایی تاریخ؛ نفرین خاندان ابوسفیان در شعر فارسی

به گزارش خبرنگار مهر، محمد مرادی شاعر، منتقد ادبی و استاد دانشگاه در سلسله یادداشت‌هایی به بررسی «شعر عاشورایی» پرداخته و این گونه شعر را از آغازین قدم‌های شعر فارسی پیگیری کرده است.

دقیق شدن در لحظات و دقایق و ظرایف شعر عاشورایی، از ویژگی‌های یادداشت‌های مرادی است که خواندن آن را برای علاقه‌مندان به ادبیات و شعر عاشورایی مغتنم می‌کند.

مرادی در نهمین قسمت از این یادداشت‌ها، به اشارات مکرر حکیم سنایی به امام حسین (ع) و واقعه عاشورا پرداخته است.

در ادامه قسمت نهم «شعر عاشورایی» را می‌خوانید:

بر اساس ابیات موجود، سنایی غزنوی، دومین شاعر عاشورایی شاخص پس از کسایی است که ابیات متعددی را درباره این واقعه سروده است. جایگاه او در ادب عاشورایی، بیشتر مربوط به منظومه حدیقه الحقیقه و ابیاتی است که در خلال آن، برخی وقایع کربلا به تصویر کشیده شده و در مجالی دیگر به آن خواهیم پرداخت؛ اما در ابیات دیوان حکیم نیز به صورت پراکنده، از شهادت امام حسین (ع) ذکر رفته است.

در قطعه شماره ۸۲ دیوان سنایی، لعنت فرستادن بر خاندان ابوسفیان به آشکاری نمود دارد:

داستان پسر هند مگر نشنیدی؟

که از او بر سر اولاد پیمبر چه رسید؟

پدر او لب و دندان پیمبر بشکست

مادر او جگر عمّ پیمبر بمکید

خود به ناحق، حق داماد پیمبر بگرفت

پسر او سر فرزند پیمبر ببرید

بر چنین قوم چرا لعنت و نفرین نکنم؟

لعنه الله یزیداً و علی حبِّ یزید (دیوان سنایی)

سنایی دینِ درون انسان‌ها را، حسین (ع) وجودی آن‌ها می‌داند. از نظر او جدالی همیشگی بین حسین درون و یزید نفس وجود دارد:

دین حسین توست، آز و آرزو خوک و سگ است

تشنه این را می‌کشی وین هر دو را می‌پروری

بر یزید و شمر ملعون چون همی لعنت کنی؟

چون حسین خویش را شمر و یزید دیگری (همان)

سنایی در شعری دیگر که به شیخ احمد جام نیز نسبت یافته، بهترینِ شهدای عالم را امام حسین (ع) معرفی کرده است:

سراسر جمله عالم پر شهید است

شهیدی چون حسین کربلا کو؟ (همان)

او در خلال ستایش رسول (ص)، دو درِ بارگاه پیمبر را یکی مرقد امام علی (ع) در کوفه و دیگر مدفن امام حسین (ع) در کربلا می‌داند:

بارگاه او دو در دارد که مردان در روند

یک در اندر کوفه یابی و دگر در کربلا

از این دست ابیات و اشارات را در دیگر قصاید و غزل‌های دیوان سنایی نیز می‌توان دید.(نگاه کنید به صفحه‌های ۴۷۰، ۴۶۵ و ۳۸)

*

پیش از این، هشت قسمت از این یادداشت‌ها با عناوین زیر منتشر شده است:

* «لالایی‌های حضرت زهرا (ع) آغاز شعر عاشورایی است؛ رخت عزا بر تن شعر فارسی»

* «اولین شعر عاشورایی در ادبیات فارسی سروده کیست؟»

* «دوره غزنوی و افول شعر عاشورایی؛ تنها یک بیت در دیوان شعرای زمان»

* «نقش شعرهای کوتاه در انتقال فرهنگ عاشورا؛ باباطاهر عریان شیعه است؟»

* «ناصرخسرو سیدالشهدا» را چگونه نام می‌برد؛ اندوه همیشگی از شهادت امام»

* «اشاره به عاشورا در شعر درباری و مدحی؛ قطران تبریزی درباره عطش چه گفت؟»

* «افزایش ارجاع به عاشورا در قرن ششم؛ ماجرای کربلا در شعر دربار غزنوی»

* «اولین حضور حضرت عباس (ع) در ادب فارسی؛ «علی‌نامه» نخستین حماسه شیعی»