شاهین‌شهر، شایسته لقب «پایتخت شعر کودک ایران» است

افسانه شعبان‌نژاد در گفت و گو با خبرنگار مهر با بیان اینکه میان شعر خردسال، کودک، نوجوان و بزرگسال ازنظر رعایت اصول و تکنیک‌های شعری تفاوتی وجود ندارد، اظهار کرد: هر خصوصیتی که باید در یک شعر ناب بزرگسال وجود داشته باشد در شعر خردسال و کودک و نوجوان نیز باید دیده شود؛ اما قطعاً این اشعار به‌لحاظ گروه سنی مخاطب با هم متفاوت‌اند، آن‌چیزی که به‌عنوان دغدغۀ بزرگسال شناخته می‌شود دغدغۀ یک خردسال و کودک نیست و سوژه‌ای که برای شعر خردسال، کودک و نوجوان انتخاب می‌شود باید با دنیای این گروه سنی مرتبط بوده و دغدغۀ ذهنی و فکری آنها باشد.

وی ادامه داد: نگاه یک خردسال و کودک به خانه و خانواده و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند با بزرگسال متفاوت است؛ بنابراین اگر یک شاعر حوزۀ شعر خردسال و کودک به‌دنبال موضوع است باید از نگاه یک خردسال یا یک کودک به اطراف نگاه کرده و موضوع را خردسالانه و کودکانه انتخاب کند، به‌عبارتی شاعر بزرگسال نباید از نگاه خود برای خردسال شعر بسراید بلکه باید از نگاه یک خردسال به اطراف توجه کند.

این شاعر و نویسندۀ برجستۀ حوزۀ کودک و نوجوان گفت: تصور بعضی از شاعران حوزۀ شعر خردسال و یا کودک چنین است که اگر به صورت محاوره‌ای کار کنند و زبان را بشکنند شعر خردسال سروده‌اند، درصورتی‌که این‌طور نیست چراکه در هر مصراع و هر بیت از شعرشان جای پای شاعر دیده می‌شود و مشخص است که شاعر بزرگسال از نگاه خود این شعر را سروده و تنها زبان را شکسته است! بنابراین زبان شکسته و زبان محاوره دلیلی بر خردسال بودنِ یک شعر نیست.

وی با ذکر مثالی ادامه داد: اگر من به‌عنوان شاعر بزرگسال با یک فرد خرسال به صحرا بروم غروب زیبای خورشید را می‌بینم ولی او به کفشدوزکی خیره می‌شود که روی بوتۀ یک گل جلوی پایش نشسته است؛ بنابراین اگر من می‌خواهم شاعر خردسال باشم باید کفشدوزک جلوی پای خود روی آن گل را ببینم یعنی از نگاه خردسال به طبیعت و کوچه‌ها و خیابان‌ها و حتی به آسمان نگاه کنم.

شعبان‌نژاد در مثال دیگری توضیح داد: به گفتۀ یکی از دوستانِ شاعر، اگر می‌خواهیم دربارۀ یک میز صحبت کنیم باید خود را خم کرده و از دید خرسال به میز نگاه کنیم چراکه اگر ایستاده به میز نگاه کنیم به آنچه روی میز است دقت خواهیم کرد ولی یک خردسال با قد کوچکش وقتی به میز نگاه می‌کند به احتمال زیاد میز را مانند یک چهارپا می‌بیند و چقدر زیباست که من به‌عنوان یک شاعر بزرگسال از دید او به میز نگاه کنم و از صنعت تشخیص استفاده کرده و به میز به‌عنوان موجودی جان بدهم که چهار پا دارد و وسط اتاق ایستاده است و به‌این‌ترتیب از دید خردسال برای او یک شعر خردسالانه بگویم.

وی با تأکید بر اینکه زبان شعر خردسال و کودک با زبان شعر نوجوان و یا بزرگسالان تفاوت بسیاری دارد به محدودیت دایرۀ واژگان خردسالان و کودکان اشاره کرد و گفت: کسی که می‌خواهد برای خردسالان و کودکان شعر بسراید باید به واژگان و زبان مورداستفادۀ این مخاطبان آشنایی کاملی داشته باشد، درکنار خردسالان زندگی کرده و به رفتار و گفتار و کلمات مورداستفادۀ آنها بی‌نهایت دقت کند تا بتواند یک شعر واقعیِ خردسالانه از زبان مخاطبِ خود بسراید، به‌طوری‌که وقتی خردسالان این شعر را می‌شنوند احساس کنند که کسی هم‌سن خودشان و نه یک شاعر بزرگسال با آنها حرف می‌زند.

این شاعر و نویسندۀ برجستۀ حوزۀ کودک و نوجوان به محدودیت استفاده از صنایع ادبی در شعر خردسال و کودک نیز اشاره کرد و افزود: وقتی نمی‌توان صنایع ادبی را برای خردسال و کودکان به کار برد باید عاطفه و صمیمیت شعر را افزایش داد و از طنزهای خردسالانه بهره برد، ضمن‌اینکه صنعت تشخیص یعنی جان‌بخشی به اشیاء نیز می‌تواند به ارائۀ شعر خردسالانه کمک بسیاری کند.

وی با بیان اینکه اندیشه می‌تواند در شعر ناب خردسال و کودک نیز همچون شعر بزرگسال وجود داشته باشد، اضافه کرد: خردسال و کودک نیز دارای اندیشه است و کسی که خود را شاعر کودک و یا شاعر خردسال می‌نامد باید این اندیشه را در مخاطبِ خود پیدا کند. ما نسبت به مخاطب خود متعهدیم و باید دنیای روان‌شناسانۀ او را به‌خوبی بشناسیم، باید بدانیم که روحیات یک خردسال یا یک کودک چیست و در ذهن او چه می‌گذرد؟ ما نمی‌توانیم با چنین مباحثی غریب باشیم ولی خود را شاعر خردسال و کودک بدانیم!

شعبان‌نژاد اضافه کرد: ما همیشه باید در کنار خردسالان و کودکان باشیم و بدانیم که هرروز چه کلماتی به واژگان آنها اضافه شده و زبان و دنیای شعریِ آنها چه تغییری کرده تا بتوانیم شعری بسراییم که برای خردسال یا کودکِ امروز مناسب است.

وی با تأکید بر اینکه بهترین شعر، شعری است که شمول و کلیت داشته باشد، گفت: شعر نباید تاریخ مصرف داشته باشد یعنی باید آنقدر بادقت به سوژه‌ها فکر کنیم که نه‌تنها خردسالان و کودکانِ دیروز، امروز و آینده بلکه فرزندانِ ما در این‌سوی جهان و یا سویی دیگر نیز از آن لذت ببرند.

این شاعر و نویسندۀ برجستۀ حوزۀ کودک و نوجوان باز اینکه بسیاری از اشعار، مناسبتی و سفارشی شده‌اند ابراز تأسف کرد و گفت: چنین اشعاری تاریخ مصرف دارند، البته من سرودن اشعار مناسبتی را نفی نمی‌کنم اما معتقدم باید شعری کار کنیم که شمول و کلیت داشته باشد. باید سوژه‌هایی را برای سرودن شعر خردسال و کودک یافت که فرزندان آیندۀ ایران نیز با خواند و شنیدنِ آن‌ها لذت ببرند و خوشا به حال شاعری که شعر او هم امروز و هم سال‌های بعد خواننده داشته باشد.

وی با اشاره به شاعران جوانی که در حوزۀ شعر خردسال و کودک شعر می‌سرایند آنها را آیندۀ ادبیات کودک و نوجوان برشمرد و نسبت به آیندۀ ادبیات کودک و نوجوان ابراز امیدواری کرد.

شعبان‌نژاد با بیان اینکه شاهین‌شهر می‌تواند پایتخت شعر کودک ایران باشد، اظهار کرد: در سفرهای متعددی که به شهرهای مختلف ایران داشته‌ام هریک از شهرها با عنوان خاصی بر روی تابلوی ورودی شهرها معرفی شده و به این نام‌ها شناخته می‌شوند؛ برای نمونه، چندماه قبل در سفر به دامغان بر روی تابلوی ورودی این شهر این عنوان نوشته‌شده بود که «به شهر گل‌غلتان خوش آمدید» وقتی که دربارۀ علت این نام سوال کردم در پاسخ شنیدم که به این دلیل به گل‌غلتان شهرت دارد که «نوزادان تازه‌متولدشده در این شهر را طی مراسمی در بین گلبرگ‌های گل می‌غلتانند» و چقدر عنوان زیبایی است.

وی ادامه داد: باید این نکته توجه کرد که نامگذاری هر شهر به یک عنوان خاص، با یک یا دوسال فعالیت در آن زمینۀ مشخص ممکن نیست یعنی سال‌ها باید موضوعی در یک شهر جریان و استمرار داشته باشد تا با عنوان خاصی شناخته شود. در شاهین‌شهر نیز نباید انتظار داشت که تنها با برگزاری چند دورۀ محدود جشنوارۀ ملی شعر کودک، عنوان پایتخت شعر خردسال و یا شعر کودک به این شهر اختصاص داد؛ ازاین‌رو برگزاری جشنوارۀ شعر کودک باید سال‌های سال مشتاقانه در شاهین‌شهر ادامه پیدا کند و مستمر باشد و در برگزاریِ آن وقفه رخ ندهد تا بتواند برای همیشه پایتخت شعر کودک ایران باشد.

این شاعر و نویسندۀ برجستۀ حوزۀ کودک و نوجوان تأکید کرد: من امیدوارم که مسئولین شاهین‌شهر در هر زمان و در هردوره‌ای از مدیریت‌ها به لزوم تداوم برگزاری جشنوارۀ ملی شعر کودک در این شهر دقت و توجه کنند، جشنواره را در هرسال باشکوه‌تر از قبل و با حضور تعداد بیشتری از شاعران حوزۀ شعر کودک و نوجوان و به‌ویژه شاعران جوان برگزار کنند و این راه ادامه پیدا کند که دراین‌صورت مسلماً روزی شاهین‌شهر می‌تواند عنوان «پایتخت شعر کودک ایران» را بر تابلوی ورودی خود استفاده کند.