شهر جهانی کپو در انتظار نگاه ویژه وزارت میراث فرهنگی

محمد آذرکیش در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: شهرستان دزفول، پیشینه‌ای غنی از ساخت و تولید انواع صنایع دستی را در تاریخ تمدن چند هزار ساله خود در بردارد، از انواع سفال در منطقه باستانی چغامیش در بیش از هفت هزار سال پیش تا انواع خراطی و کپوبافی در قرن‌های اخیر بنابراین همواره هنر صنایع دستی در این منطقه جاری بوده است.

وی افزود: اما در دهه‌های اخیر استقبال چشمگیر از کپو بافی دزفول در سراسر کشور و خارج از کشور سبب شده تا شهرستان دزفول به عنوان شهر ملی کپو و در ادامه به عنوان شهر جهانی کپو در کشور و دنیا شناخته شود.

این فعال حوزه میراث فرهنگی و صنایع دستی دزفول با بیان اینکه کپو یکی از مهمترین صنایع دستی شهرستان دزفول است که معمولاً از برگ خرما و گیاهی خود رو به تام کرتک ساخته می‌شود، ادامه داد: کرتک معمولاً قابلیت خوراکی ندارد و ساقه بلندی دارد و در کنار جویبارها رشد می‌کند، از سویی استحکام و کشش بالایی نسبت به ساقه جو و گندم دارد و دچار آفت نمی‌شود که نقطه قوتی برای آن است و این مزیت باعث شده برای کپوبافی مناسب باشد.

آذرکیش با اشاره به رویش کرتک در دزفول، یادآور شد: کپوبافان می‌توانند آن را در شهرستان دزفول تهیه کنند. علاوه بر آن از برگ خرما برای ساخت کپو استفاده می‌شود که این برگ خرما از برخی نخلستان‌های دزفول و سایر شهرها برای بافت کپو تهیه و تأمین می‌شود.

وی با بیان اینکه از کرتک برای مغز ردیف‌های بافته شده در کپو استفاده می‌کنند، اضافه کرد: در واقع برگ درخت خرما به دور یک یا دسته‌ای از کرتک هایی که کنار هم قرار گرفته‌اند پیچیده می‌شود در ادامه با ورود کاموا به زندگی مردم، در بسیاری از اوقات بجای برگ خرما از کاموا نیز استفاده می‌شود.

مدیر انجمن دزپارس با بیان اینکه مارپیچ‌هایی که در کپو ظاهر می‌شود در اصل دارای مغز کرتک هستند که کاموا یا پیش به دور آنها بافته شده است، عنوان کرد: رنگ بندی یکی از مزیت‌های استفاده از کاموا نسبت به برگ خرما یا مو در حال حاضر است و هنرمندان خوش ذوق دزفولی به خوبی از رنگ‌های متنوع آن استفاده می‌کنند تا سلایق مختلف را پاسخگو باشند.

آذرکیش خاطرنشان کرد: طرح‌های روی کپو معمولاً لوزی، مثلث و … هستند چرا که با توجه به بافت و طرز درست کردن کپو، اجرای این نقوش به سادگی امکان پذیر است ضمن اینکه برگرفته از نقوش بافت سنتی و تاریخی شهر دزفول و طرح‌های خوون چینی در معماری آن است.

کپو، پرکاربردترین محصول حصیری

وی با بیان اینکه کپو جزو پرکاربردترین محصولات حصیری بوده که از گذشته تاکنون از آن استفاده‌های زیادی می‌شود، گفت: کپو کاربردهای متفاوتی دارد که این کاربردها با توجه به اندازه و شکل آن متفاوت هستند.

مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران توسعه صنعت گردشگری شهرستان دزفول (دزپارس) اظهار کرد: از کاربردهای خانگی کپو می‌توان به استفاده از این محصول به عنوان سبد نان، خرما و میوه، ظروف نگهداری خشکبار و ادویه به‌خصوص وقتی با روکش پارچه یا آستر همراه باشد، زیرقابلمه‌ای و زیرلیوانی مقاوم و طبیعی و جایگزین مناسبی برای محصولات پلاستیکی، سبد لباس، جعبه جواهرات و … به همراه استفاده به عنوان ظروف پذیرایی و سینی‌های تزئینی اشاره کرد همچنین محصولات کپو در زمینه کاربردهای تزئینی و دکوری نیز می‌تواند بسیار جذاب باشد از جمله لوستر و آباژور با طراحی مدرن با الیاف کپو که طرفداران زیادی دارد، کاور گلدان طبیعی و سازگار با محیط زیست، آینه، قاب و دیوارکوب که کپو را تبدیل به المانی هنری برای دکور خانه‌های مدرن می‌کند.

آذرکیش بیان کرد: در کنار این موارد از کپو به عنوان ظروف سفره‌های یلدا و هفت سین، جاقلمی برای کاربردهای اداری و محصولات جانبی دیگر می‌توان استفاده کرد البته با توجه به نوع بافت کپو، می‌توان از آن در کاربردهای خلاقانه و تزئینات منازل نیز بهره برد که در حال حاضر برخی بافندگان با سفارش مشتری از آنها می بافند.

وی گفت: درست کردن کپو با وجود اینکه در ظاهر هزینه چندانی ندارد اما مانند سایر صنایع دستی، زحمت بسیاری می‌طلبد و قیمت آن با توجه به مواد به کار رفته، نوع بافت، سایز و زحمتی که برای آن کشیده شده مشخص می‌شود.

این فعال میراث فرهنگی با بیان اینکه کپو بافی دزفول از زمان کشت خرما در خوزستان اطراف دزفول و شوش قدیم در دوره ایلامی‌ها گسترش پیدا کرد، افزود: در واقع این کار در دوره هخامنشی نیز رواج داشت که باستان شناسان با دیدن "نقش گیاه نه پر" بر روی دیواره‌های پلکان و در اطراف ابوالهول به این پدیده پی برده‌اند.

آذرکیش با تاکید بر اینکه اکنون فرصت مناسبی است تا این هنر بومی را بشناسیم و به حمایت از صنعتگران دزفولی در عرصه جهانی بپردازیم، گفت: از این رو از اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان و وزارت مربوطه، انتظار می‌رود تا به دزفول به عنوان یکی از قطب‌های جهانی تولید صنایع دستی کشور، توجه ویژه ای در حد جایگاه والای این شهرستان در این عرصه داشته باشد.

وجود ۵۰ کارگاه کپوبافی در دزفول

آذرکیش ادامه داد: در دهه‌های اخیر شکل گیری کپو عمدتاً در روستاهای دارای نخلستان اطراف شهر دزفول متمرکز بود، اما با ایجاد تنوع و گسترش بافندگان آن در سطح شهرستان دزفول و راه اندازی بیش از ۵۰ کارگاه تولید صنایع‌دستی، کپوبافی دزفول به‌عنوان یکی از رشته‌های بومی خوزستان، نقش مهمی در فرهنگ و اقتصاد محلی ایفا می‌کند و عمومیت بیشتری یافته است.

به گفته وی، در ابتدا کپوها به شکل گرد بافته می‌شدند، اما هم اکنون از تنوع بسیار زیادی برخوردار هستند و تنها محدود به شکل و فرم گرد یا کروی نیستند، بلکه کپو امروزه به اشکال مختلف بافته می‌شود.

آذرکیش با بیان اینکه کپو در لغت دزفولی به شئ کروی مانند و در تعریف به سبدهای بافته شده از حصیر که از برگ خرما به شکل ظروف کروی بافته می‌شود، گفته می‌شود، عنوان کرد: همچنین به مصنوعات حصیری که از برگ خرما یا “کرتک” به شکل ظروف درب دار کروی بافته می‌شود، اطلاق می‌گردد.

به گفته آذرکیش افراد زیادی در سطح شهرستان دزفول مشغول به تهیه و فروش کپو هستند که دوراونتاش یکی از بزرگترین تولید کنندگان کپو در دزفول و حتی در کشور است که از سال ۱۳۶۸ این محصولات را تولید و به فروش می‌رساند.

وی گفت: به‌منظور ارزیابی دزفول برای دریافت نشان شهر جهانی کپو، سه ارزیاب بین‌المللی شورای جهانی صنایع دستی شامل پروفسور علی النجادی از کشور کویت، آصف شیخ از کشور هندوستان و خانم ویدا توحدی از ایران به بررسی ظرفیت‌های شهرستان دزفول در زمینه کپو پرداختند و با توجه به فعال بودن بیش از ۵۰ کارگاه کپوبافی، اشتغال بیش از ۲ هزار نفر در این صنعت و ارسال محصولات آن به کشورهای مختلف دنیا، وجود بازارچه‌های صنایع دستی و اصالت و نقوش خاص آن، دزفول به عنوان شهر جهانی کپوبافی برگزیده شد تا این شهر ارزشمند با دارا بودن صنایع دستی خاص و منحصر به فرد و فرهنگ غنی بیش از پیش به همه جهانیان معرفی گردد.

مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران توسعه صنعت گردشگری شهرستان دزفول (دزپارس) اظهار کرد: این شهرستان اسفندماه ۱۴۰۱ پس از طی کردن روند تخصصی تشکیل پرونده توسط ارزیابان شورای آسیایی و اقیانوسیه از کشورهای هند و کویت به نمایندگی از شورای جهانی صنایع دستی که زیر نظر یونسکو است، مورد بازدید و ارزیابی قرار گرفت و پس از تأیید دزفول، در ۲۶ مرداد ۱۴۰۲، توسط شورای جهانی صنایع‌دستی (WCC) پس از ارزیابی‌های دقیق، به‌عنوان «شهر جهانی صنایع‌دستی کپوبافی» این عنوان به‌طور رسمی ابلاغ شد تا افتخاری بین‌المللی برای دزفول و هنرمندان صنعت کپوبافی باشد. پیش از آن نیز شهرستان دزفول در سال ۱۳۹۸ به عنوان شهرملی کپو ثبت شده بود.

آذرکیش یادآور شد: در دزفول دیوارنگاره و میدانی با عنوان شهر جهانی کپو نیز اجرا گردیده که نشان دهنده اهمیت هر چه بیشتر موضوع است. همچنین ۲۶ مردادماه به عنوان روز "دزفول؛ شهر جهانی کپو" تعیین گردید تا هر ساله به این موضوع به صورت ویژه پرداخته شود.

جایگاه ویژه دزفول در نقشه جهانی صنایع دستی

وی در ادامه گفت: دزفول و مردم این شهرستان که دربرگیرنده تاریخ و فرهنگ غنی است نمونه‌ای از تجمع یک جای بخشی از هویت کشورمان بوده و در این میان صنایع دستی به عنوان یکی از ستاره‌های آن می‌درخشد و در ادامه جهانی شدن کپو افتخاری برای تمامی مردم خوزستان و کشور شد. کپوبافی با داشتن اصالت، کیفیت و ظرافت بالا، سوغاتی اصیل برای دزفول و هدیه‌ای ارزشمند برای گردشگران به شمار می‌رود و برای افراد زیادی اشتغال ایجاد کرده است.

به گفته آذرکیش کپوهای دزفول از نظر کیفیت و اصالت رتبه نخست را در کشور دارند و به شهرهای مختلف و حتی خارج از کشور صادر می‌شود.

وی افزود: چشم‌انداز و تأثیرات آینده عنوانِ شهر جهانی کپو به دزفول فرصتی عالی برای رونق اقتصادی، ایجاد اشتغال و توسعه گردشگری است بنابراین انتظار می‌رود این شهرستان با تکیه بر همین عنوان و دیگر صنایع دستی ارزشمند خود بتواند ارتباطات بین‌المللی خود را افزایش داده و با سایر شهرهای شبکه صنایع‌دستی همکاری کند تا بستری مشترک برای صنعتگران جهانی فراهم شود، چرا که دزفول با ثبت عنوان «شهر جهانی کپوبافی»، جایگاه ویژه‌ای در نقشه‌ی جهانی صنایع‌دستی پیدا کرده است اما بدیهی است رسیدن به این مهم جز با حمایت ملی امکان پذیر نیست.

این فعال میراث فرهنگی گفت: با این وجود دو سال از کسب این عنوان می‌گذرد اما همچنان از سوی وزارت میراث فرهنگی، اقدام چشم گیری در این خصوص صورت نپذیرفته و جشن اهدای لوح جهانی و مراسم رسمی آن نیز که قرار بود با حضور وزیر میراث فرهنگی و حضور سفرا در دزفول برگزار گردد در دو سال گذشته برگزار نشده است.