شکستنی است، احتیاط کنید!
به گزارش خبرگزاری مهر، روزنامه ایران درباره پوکی استخوان نوشت: نیمی از جمعیت ۵۰ سال و بالاتر کشور مبتلا به کاهش تراکم استخوان و حدود یک سوم آنها مبتلا به پوکی استخوان هستند. کاهش شدید مصرف لبنیات، سبک زندگی کم‌تحرک، فقر تغذیه‌ای و روند سالمندی جمعیت، پوکی استخوان را به یکی از بحران‌های خاموش سلامت […]
به گزارش خبرگزاری مهر، روزنامه ایران درباره پوکی استخوان نوشت: نیمی از جمعیت ۵۰ سال و بالاتر کشور مبتلا به کاهش تراکم استخوان و حدود یک سوم آنها مبتلا به پوکی استخوان هستند. کاهش شدید مصرف لبنیات، سبک زندگی کم‌تحرک، فقر تغذیه‌ای و روند سالمندی جمعیت، پوکی استخوان را به یکی از بحران‌های خاموش سلامت کشور تبدیل کرده است. این بیماری ارتباط مستقیمی با مصرف کلسیم دارد که براساس مطالعه‌ای که در ایران برای افراد بالای ۵۰ سال انجام شده، حدود ۷۵ درصد از زنان و ۴۸ درصد از مردان کلسیم کافی مصرف نمی‌کنند و در خطر ابتلاء به پوکی استخوان هستند.
پوکی استخوان یک بیماری خاموش است
دکتر نوشین فهیم‌فر، رئیس مرکز تحقیقات پوکی استخوان دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به شیوع نسبتاً بالای پوکی استخوان در کشور، این بیماری را یکی از چالش‌های سلامت در سنین میانسالی و سالمندی می‌داند و می‌گوید: «با اقدامات پیشگیرانه، آموزش و تشخیص زودهنگام، می‌توان بار این بیماری را به‌طور چشمگیری کاهش داد. استخوان به عنوان بافتی زنده به صورت دائم و همزمان در حال ساخته شدن و جذب شدن است. تا ۳۰ سالگی میزان ساخت استخوان از میزان جذب آن پیشی گرفته و در مجموع توده استخوانی در حال بیشتر شدن است. این موضوع باعث می‌شود که در نهایت یک فرد در ۳۰ سالگی به «حداکثر توده استخوانی» خود برسد. از آن پس میزان جذب استخوان از ساخت آن پیشی گرفته و به تدریج از دست دادن استخوان شروع می‌شود. براساس آخرین مطالعات انجام شده در کشور، شیوع پوکی استخوان در افراد بالای ۵۰ سال کشور حدود ۳۸ درصد در خانم‌ها و در آقایان ۲۵ درصد گزارش شده است.» عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به اینکه این کاهش توده استخوانی در زنان پس از یائسگی و به دلیل کاهش میزان هورمون‌های جنسی زنانه ایجاد می‌شود، توضیح میدهد: «این مورد در مردان با کاهش هورمون‌های آندروژن و البته در سنینی بالاتر شدت می‌گیرد. به همین دلیل هرچه حداکثر توده استخوانی تشکیل شده میزان کمتری داشته باشد، روند پوکی استخوان سریع‌تر آغاز می‌شود. پس گام اول زمینه ساز پوکی استخوان در سالمندی، تکامل نیافتن بهینه استخوان در دوران کودکی و نوجوانی و نرسیدن به حداکثر توده استخوانی در دوره جوانی است.» شیوع استئوپروز در کشورهای مختلف، متفاوت است و این مسأله به عوامل متعددی مثل تأثیر عوامل ژنتیکی، عدم فعالیت فیزیکی، تغذیه نامناسب و دریافت ناکافی کلسیم و ویتامین د، مصرف دخانیات و.. مرتبط است.
دکتر فهیم‌فر با اشاره به مطالعات انجام شده روی جمعیتی از افراد بالای ۵۰ سال کشور در مورد شیوع استئوپروز در مناطق مختلف ایران می‌گوید: «نتایج مطالعات نشان میدهد حدود ۵۴ درصد از مردان و ۴۶ درصد از زنان تراکم استخوان پایین داشته و در مرحله پیش از ابتلاء به پوکی استخوان قرار دارند. به زبان ساده حدود نیمی از جمعیت ۵۰ ساله و بالاتر کشور مبتلا به کاهش تراکم استخوان و حدود یک سوم آنها به پوکی استخوان مبتلا هستند. به همین دلیل طراحی و اجرای مداخلات پیشگیری اولیه و ثانویه در کشور بسیار حائز اهمیت است و فعالیت‌های متعددی در این خصوص در کشور راه‌اندازی شده و در حال گسترش است.»
شکستگی استخوان مهم‌ترین عارضه بیماری
شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان به عنوان اصلیترین عوارض پوکی استخوان، پیامدهای بالینی شدیدی به همراه دارند، رئیس مرکز تحقیقات پوکی استخوان دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این موضوع می‌گوید: «شکستگیهایی که در نواحی ستون فقرات، ساعد و لگن اتفاق میافتد، باعث تغییر کیفیت زندگی، ایجاد درد و ناتوانی و از دست دادن استقلال افراد میشوند. بعد از بروز اولین شکستگی، خطر بروز شکستگی‌های بعدی در هر دو جنس به اندازه دو تا سه برابر افزایش مییابد و این افزایش خطر در شکستگی مهره‌ای حتی به ۴ برابر هم می‌رسد.»
۳۹۲ میلیون دلار بار مالی پوکی استخوان
شکستگیها به‌خصوص شکستگیهایی که در لگن رخ میدهد، مرگ و میر بالایی در سال اول پس از شکستگی دارند. دکتر فهیم‌فر با تأکید بر این موضوع و بار مالی این بیماری می‌گوید: «پوکی استخوان بار مالی زیادی به سیستم‌های بهداشت و درمان هر کشور تحمیل می‌کند. شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان در سال ۲۰۱۰، هزینه‌ای معادل ۲۹.۶ بیلیون یورو خرج روی دست کشورهای عضو اتحادیه اروپا گذاشته است. در ایران هم بار اقتصادی وارده ناشی از این بیماری چشمگیر بوده و در مطالعه‌ای که در سال ۱۳۹۷ انجام شده، بار اقتصادی این بیماری حدود ۳۹۲ میلیون دلار برآورد شده است.»
افزایش شکستگی‌های لگن تا سال ۲۰۵۰
بیماری پوکی استخوان علائم واضحی ندارد و بسیاری از افراد تا زمانی که شکستگی اتفاق نیفتد به بیماری‌شان آگاه نمیشوند. به گفته این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، بسیاری از موارد پوکی استخوان با کوتاه شدن قد یا گوژپشت شدن در سنین سالمندی خودش را نشان میدهد که عمدتاً ناشی از شکستگی‌های مهره‌ای و روی هم خوابیدن ستون فقرات است. پیش‌بینی می‌شود به دلیل افزایش سن و سالمند شدن جمعیت در دنیا، تعداد افراد در معرض خطر شکستگی اعضای بدن در سراسر دنیا افزایش یافته و از تعداد تخمینی ۱۵۸ میلیون در سال ۲۰۱۰ به دو برابر آن در سال ۲۰۴۰ برسد. همچنین برآوردها حاکی از آن است، تعداد شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان جدید در کشورهای عضو اتحادیه اروپا از ۲.۷ میلیون شکستگی در سال ۲۰۱۷، به ۳.۳ میلیون در سال ۲۰۳۰ افزایش خواهد یافت که معادل ۲۳ درصد افزایش محسوب می‌شود. رئیس مرکز تحقیقات پوکی استخوان دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به این موضوع توضیح میدهد: «با در نظر گرفتن افزایش طول عمر و در نتیجه بالا رفتن تعداد افراد بالای ۵۰ سال، افزایش شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان برای کل منطقه خاورمیانه هم انتظار میرود. همچنین پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ حدود ۴۰ درصد از جمعیت ساکن در این منطقه، بالای ۵۰ سال سن داشته باشند. بنابراین تعداد شکستگی‌های لگن در برخی از کشورهای این منطقه در این بازه زمانی چهار برابر شود.» عوامل خطر متعددی برای ایجاد پوکی استخوان وجود دارد. مثلاً سن، جنس، نژاد، اندازه استخوان‌ها و ابتلاء به بعضی از بیماری‌های مزمن، زمینه‌ساز پوکی استخوان غیر قابل کنترل شناخته می‌شود. اما برخی عوامل خطر این بیماری قابل پیشگیری و کنترل هستند که از مهم‌ترین آن می‌توان به تغذیه نامناسب، وزن بسیار پایین، فعالیت بدنی ناکافی، مصرف دخانیات و الکل، کمبود ویتامین D و مصرف برخی از داروها اشاره کرد. دکتر فهیم‌فر با تأیید این موضوع به اهمیت مصرف کلسیم اشاره می‌کند و می‌گوید: «کلسیم یکی از مهم‌ترین مواد معدنی است که برای ساخت استخوان ضروری است. کمبود ذخیره کلسیم در بدن می‌تواند به‌علت کاهش دریافت کلسیم در زمان کودکی یا بزرگسالی باشد. در اوایل زندگی (از دوران نوزادی تا جوانی) چون استخوان‌ها به سرعت در حال رشد هستند، به کلسیم زیادی نیاز دارند. هر زمان که دریافت کلسیم به میزان کافی نباشد، بدن برای تأمین کلسیم مورد نیاز، از ذخایر موجود که عمده آن در استخوان‌هاست، استفاده می‌کند. در دوران میانسالی و سالمندی نیز دریافت کافی کلسیم اهمیت دارد.»
سرانه مصرف لبنیات در دنیا ۱۶۰، ایران ۷۰ کیلوگرم
برای داشتن استخوان سالم املاح و مواد مغذی متعددی مورد نیاز است. به گفته او، لبنیات، غنی‌ترین منبع کلسیم غذایی است. اگرچه سبزی‌های برگ سبز مثل اسفناج و کلم بروکلی، غذاهای دریایی، حبوبات و میوه‌هایی نظیر پرتقال از کلسیم نسبتاً بالایی برخوردار هستند، اما میزان جذب کلسیم از این مواد غذایی در مقایسه با لبنیات بسیار پائین‌تر است. این استاد دانشگاه می‌گوید: «سرانه مصرف لبنیات در دنیا حدود ۱۶۰ کیلوگرم در سال است اما در ایران سرانه مصرف به حدود ۷۰ کیلوگرم در سال می‌رسد. در بعضی از کشورهای پیشرفته مثل ایسلند، فنلاند و هلند این میزان به بالاتر از ۳۵۰ کیلوگرم و حتی ۴۰۰ کیلوگرم در سال هم می‌رسد. براساس مطالعه‌ای که در ایران برای افراد بالای ۵۰ سال انجام شده، حدود ۷۵ درصد از زنان و ۴۸ درصد از مردان مواد غذایی حاوی کلسیم را به درستی مصرف نمی‌کنند.»
با توجه به شیوع بالاتر پوکی استخوان در زنان و نیاز بیشتر آنان به دریافت کلسیم روزانه، توجه به این موضوع در رژیم غذایی مهم است. دکتر فهیم‌فر می‌گوید: «وجود ویتامین D برای جذب کلسیم در بدن ضروری است. باید از طریق دریافت نور کافی آفتاب (با رعایت نکات ایمنی برای سلامت پوست)، دریافت مواد غذایی غنی از ویتامین D یا مصرف مکمل‌ها در صورت نیاز مقدار کافی ویتامین D در بدن ایجاد شود.»
دیدگاهتان را بنویسید