فرهنگ بلوچی؛ نگینی درخشان در تاج ایران زمین

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها، در فرهنگ اصیل و کهن بلوچ، قول تنها یک وعده ساده نیست، بلکه نشانه‌ای از شرافت، صداقت و پایبندی به اصول انسانی است. بلوچ‌ها مردمانی هستند که ارزش‌های والای اخلاقی را نسل به نسل منتقل کرده‌اند و در میان این ارزش‌ها، وفای به عهد جایگاه ویژه‌ای دارد. برای یک بلوچ، شکستن قول نه‌تنها لکه‌ای بر شخصیت فردی‌اش است، بلکه بی‌احترامی به تاریخ و هویت قومی او محسوب می‌شود.

در فرهنگ قوم بلوچ، وقتی کسی قولی می‌دهد، آن را با جان و دل می‌پذیرد و حتی در سخت‌ترین شرایط نیز حاضر است جان خود را فدای عهدش کند. این روحیه وفاداری و تعهد، نه از روی اجبار، بلکه از عمق باور و ایمان به درست کاری سرچشمه می‌گیرد. در جهان امروز که تعهدات اغلب بی ارزش شمرده می‌شوند، قول در فرهنگ بلوچ، هنوز هم سندی محکم و گوهری گران بهاست.

لباس زنان بلوچ یکی از غنی‌ترین و چشم نوازترین جلوه‌های فرهنگی شرق ایران است که ریشه در تاریخ، هنر و باورهای عمیق این قوم دارد. این لباس‌ها تنها برای پوشش بدن طراحی نشده‌اند، بلکه هر دوخت، رنگ و نقش آن حامل پیامی از هویت قومی، باورهای دینی و ذوق هنری زن بلوچ است.

سوزن دوزی های دست دوز با طرح‌هایی الهام گرفته از طبیعت، ذهن و احساس زنان بلوچ را بر پارچه‌ها نقش می‌زنند. این هنر، نه‌تنها نشانه‌ای از مهارت، بلکه بازتابی از روح لطیف و خلاقیت نسل‌های بلوچ است. لباس سنتی زن بلوچ معمولاً از پارچه‌های رنگین با تزئینات ظریف تشکیل شده که در عین سادگی، شکوه و وقار خاصی به همراه دارد.

ایستادگی بر عهد بلوچ؛ جلوه‌ای از اصالت و تعهد ایرانی

کارشناس فرهنگی و اجتماعی سیستان و بلوچستان در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: در فرهنگ مردم بلوچ، قول جایگاهی فراتر از یک وعده ساده دارد. این قوم نجیب و ریشه‌دار، به گواه ضرب‌المثل مشهورشان – سَرون بِروت، بله کَولون مَروت – جان خود را فدای عهد می‌کنند و هرگاه به آرمانی ایمان بیاورند، تا پایان بر سر آن می‌ایستند. مصداق این وفای به عهد را می‌توان در همراهی مردم بلوچ با انقلاب اسلامی از همان نخستین روزهای نهضت امام خمینی (ره) مشاهده کرد؛ جایی که علمای برجسته‌ای چون مولوی عبدالعزیز ملازاده در کنار آیت‌الله کفعمی و حجت‌الاسلام سید ضیا طباطبایی در مبارزه با رژیم پهلوی ایستادند و ندای انقلاب را در جنوب‌شرق ایران طنین‌انداز کردند.

عباس نورزائی بیان کرد: این همراهی تنها به دوران مبارزه با شاه محدود نشد؛ پس از پیروزی انقلاب، بلوچ‌ها به‌ویژه در مناطق مرزی، با تشکیل بسیج عشایری، نقشی مهم در حفظ امنیت استان ایفا کردند. آنان شجاعانه در برابر اشرار و گروهک‌های مسلح ایستادند و در کنار برادران سیستانی خود، شهدای بی‌شماری تقدیم کردند. در دوران دفاع مقدس نیز، نزدیک به ۵۰ درصد کمپرسی‌داران بلوچ با وسایل شخصی خود به جبهه‌ها رفتند و در قالب گردان‌های مهندسی رزمی جهاد سازندگی، جبهه‌ها را تجهیز کردند تا رزمندگان خط‌مقدم، دل‌گرم و استوار بمانند.

وی تاکید کرد: این روحیه ایثار و ایمان و وفای به عهد، در دهه‌های بعد هم ادامه یافت. در نبرد با تروریست‌های داعش، بیش از صدها نیروی بلوچ به جبهه‌های مقاومت در سوریه و عراق اعزام شدند. آنان بدون هیاهو، در یگان‌های مستشاری، پشتیبانی و حتی رزمی، از حریم اسلام دفاع کردند و به دشمنان وحدت اسلامی ثابت کردند که بلوچ، مرز نمی‌شناسد؛ جایی که پای تکلیف باشد، حاضر است.

سیستان و بلوچستان؛ الگویی درخشان از هم زیستی مذهبی

کارشناس فرهنگی و اجتماعی استان گفت: از سوی دیگر، برخلاف ادعاهای رسانه‌های مغرض درباره‌ی سرکوب مذهبی، سیستان و بلوچستان امروز یکی از پرشمارترین کانون‌های مذهبی و دینی اهل‌سنت در ایران به شمار می‌رود. با نزدیک به ۲۰۰ مدرسه دینی اهل‌سنت، بیش از ۴۰۰ نمازجمعه، بیش از ۷۰۰۰ مسجد و ۱۳۰۰۰ مکتب‌خانه اهل‌سنت، این استان الگویی درخشان از هم‌زیستی مذهبی، مدارا و کرامت انسانی است؛ نمونه‌ای که باید از آن پاسداری کرد.

وی بیان کرد: اخیراً نیز، استاندار بلوچ سیستان و بلوچستان در سفر رسمی رئیس‌جمهور ایران به پاکستان در کنار هیأت عالی‌رتبه حضور داشت؛ حضوری که نماد اعتماد نظام به نخبگان اهل‌سنت و قوم بلوچ است. امروز صدها نیروی بلوچ در مسئولیت‌هایی چون استانداری، فرمانداری، بخشداری، مدیرکل و ریاست ادارات، بخش‌های مهمی از ساختار اداری را در دست دارند. افزون بر این، سرمایه‌گذاران بزرگ بلوچ با راه‌اندازی پروژه‌های صنعتی، تجاری و خدماتی، در خط‌مقدم توسعه استان ایستاده‌اند. این‌همه نشان می‌دهد که قول بلوچ تنها به میدان نبرد و جهاد محدود نیست، بلکه در میدان سازندگی، حکم‌رانی و آینده‌سازی نیز پابرجاست.

نورزائی تصریح کرد: مردم بلوچ نشان داده‌اند که عهدشان با انقلاب، شعاری زودگذر نبوده است؛ عهدی است که در جان‌شان ریشه دارد، در ایمان‌شان جاری است و در رفتارشان متجلی. چه در میدان نبرد، چه در سنگر جهاد، و چه در عرصه هم‌زیستی و توسعه، آنان ایستاده‌اند بر عهدی که بستند؛ در بستن عهد و قول، سر برود اما عهد، نشکند.‌

پوشش زنان بلوچ؛ تلاقی حیا، هنر و هویت

کارشناس فرهنگی و اجتماعی استان گفت: لباس زنان بلوچ یکی از غنی‌ترین جلوه‌های فرهنگی شرق ایران است که نه‌تنها کارکرد پوششی دارد، بلکه به‌مثابه بیانیه‌ای از هویت، دین، و ذوق هنری این قوم نیز شناخته می‌شود. این پوشش سنتی از اجزای مختلفی مانند پیراهن (جامگ)، شلوار (پاجامگ)، روسری یا چارقد (سَریگ یا تَکو)، و زیورآلات بومی تشکیل شده است که هر کدام کارکرد و پیام خاص خود را دارند.

نورزایی افزود: پیراهن زنان بلوچ معمولاً به فرم مانتو مانند و از پارچه‌ای سبک دوخته می‌شود. با توجه به اقلیم بادخیز منطقه، سبکی این پارچه‌ها می‌توانست باعث نمایان شدن برخی اندام‌ها شود. اما طراحان سنتی بلوچ، با درک عمیق از مفهوم حیا و پوشش اسلامی، تدابیری اندیشیده‌اند که هم‌زمان پوشانندگی و زیبایی را حفظ کند.

وی تصریح کرد: از جمله این تدابیر می‌توان به تقویت قسمت پیش سینه با سوزن دوزی های متراکم و سنگین اشاره کرد؛ هم‌چنین دوختن بخشی ذوزنقه شکل به نام زی‌گوپتان در زیر سینه تا پایین پیراهن، ضخیم‌تر شدن سرآستین‌ها و حاشیه پاچه‌های شلوار اشاره کرد که این‌ها باعث می‌شود پارچه سبک، در برابر باد، بالا نرود یا اندامی را نمایان نکند. این طراحی‌ها نه تنها جلوه‌ای هنری دارند، بلکه کارکردی پوششی و عفیفانه را نیز تضمین می‌کنند.

کارشناس اجتماعی و فرهنگی استان گفت: سوزن دوزی های بلوچی که با نقش‌های منحصر به فرد روی این لباس‌ها دوخته می‌شود، روح لباس را شکل می‌دهد. این هنر دستی، نماد صبر، ذوق و پیوند زنان بلوچ با ریشه‌های فرهنگی خود است. هر لباس، روایتی از تاریخ و باورها را در خود نهفته دارد.

وی در پایان افزود: امروزه، زیبایی و وقار این پوشش به گونه‌ای است که حتی زنان غیر بلوچ نیز به استفاده از آن روی آورده‌اند. بدین‌گونه، لباس سنتی زنان بلوچ، از محدوده جغرافیایی خود فراتر رفته و به الگویی برای ترویج پوشش اسلامی بدل شده است؛ لباسی که هم شرافت و هم هنر زن را پاس می‌دارد.