فریمان در مسیر رفع عطش؛ از خودگردانی روستایی تا پروژه‌های کلان آبرسانی

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- سمیه سعادتمند: در شهرستان فریمان، با رویکردی خلاقانه و با مشارکت حداکثری مردم و خیرین، ۳۴ روستای خودگردان تحت پوشش خدمات آبفا قرار گرفتند. این طرح علاوه بر کاهش تنش‌های اجتماعی و افزایش رضایت مردمی، موجب مهاجرت معکوس به روستاها نیز شده است.

از چالش‌ها تا راه‌حل‌های نوآورانه

در همین رابطه موسی رضایی، مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان فریمان با اشاره به بحث خشکسالی‌های گسترده و خشک شدن منابع آبی (عمدتاً چشمه و قنات) در روستاهای خودگردان اظهار کرد: ما اجباراً و قانوناً باید این روستاها را تحت پوشش بیاوریم. در این مدت توانستیم سی و چهار روستا را تحت پوشش خدمات آبفا درآوریم.

مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان فریمان تاکید کرد: هزینه‌های این پروژه‌ها، علاوه بر بودجه‌های مشخص، عمدتاً از طریق نهادهای مردمی (NGOها) و مشارکت مردمی تأمین شده است. هدف اصلی اجرایی، آبرسانی به این ۳۴ روستا بوده و هزینه‌ها را با مشارکت مردمی به حداقل رساندیم. در این فاز، یک تفاهم‌نامه سه‌جانبه بین آبفا، شورا و دهیار، و مجموعه خیرین امضا شده که این تفاهم‌نامه حکم قرارداد و هماهنگی را داشته و نحوه توزیع مشارکت خیرین و مردم را مشخص کرده است. امور آبفا نیز با نظارت و کنترل پروژه، آبرسانی به این روستاها را با موفقیت انجام داده است. و باعثت کاهش تنش‌های اجتماعی و افزایش رضایت مردمی بوده است.

وی مهاجرت معکوس به روستاها را بسیار مهم دانست و گفت: خیلی از جوانان با این شرایط که هزینه‌های زندگی در شهرهای بزرگ سنگین است، به روستا برگشتند. نمونه‌اش روستای قلعه دختر، خارزار و … اینها در حال متروکه شدن بودند که نجات پیدا کردند.

رضایی این نوع سرمایه‌گذاری و نحوه اجرای پروژه را از نظر مدیریت و کنترل پروژه، یک روش خلاقانه دانست و افزود: ما توانستیم مردم را به متن قضیه بیاوریم. الان جلسه‌ای که شما دیدید، اینها همه‌اش دهیار هستند. اینها اگر توجیه شوند که مشکل چیست، اعتبارات وضعیت چطور است و آنها چه کمکی می‌توانند بکنند، دو موضوع اول اقناع‌سازی انجام شده. اقناع‌سازی باعث می‌شود که تنش‌های اجتماعی کم بشود. بعد از موضوع اقناع‌سازی، موضوع همکاری و همیاری مردمی است.

مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان فریمان تصریح کرد: نقص کلی این است که در پروژه باید برآورد کلی بشود، اعتبار و چشم‌اندازش مشخص باشد، زمان‌بندی اجرا باشد همچنین باید بر لزوم بازنگری در توازن اعتبارات دولتی و پروژه‌ها تاکید شود.

وی افزود: برای جلب مشارکت مردمی، امور آبفا اقدام به تنظیم تفاهم‌نامه با شورا، دهیار و معتمدین محلی (در روستاهای زیر ۲۰ خانوار که شورا و دهیار ندارند) کرده و با برگزاری جلسات در مساجد، حسینیه‌ها و مراکز جمعیتی روستایی، به اقناع‌سازی و جلب مشارکت مردمی پرداخته است. در این پروژه‌ها، تقسیم وظایف اجرایی نیز بین آبفا، شورا و دهیار صورت گرفته است.

رضایی تاکید کرد: در این پروژه‌ها کل وظیفه حفاری و … هزینه‌های کارگری و تأمین کارگر توسط شورا و روستا انجام می‌شود. ما در روستایی داشتیم به علت کمبود جمعیت، خانم و آقا کنار هم کار می‌کردند.

مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان فریمان خاطرنشان کرد: ۳۴ روستا به همت خود مردم و خیرین و با کمک خیرینی نظیر خیر علی اکبر ابراهیمی (واقف و خیر آب) به بهره‌برداری رسیده‌اند.

وی به صرفه‌جویی مالی این روش اشاره کرد: این اقدام از نظر ریالی، در شرایط عادی جاری قراردادی شرکت آبفا، شاید مبلغش بالغ بر صد میلیارد تومان اعتبار می‌خواست، ولی با این روش اجرای سریع و آن موقع چون ما قبل از اینکه درگیر تورم شویم این لوازم خریداری شد، خیر کمک کرد. نهادهای برون‌سازمانی نظیر شرکت اسپان از زیرمجموعه بنیاد مستضعفان هم در پروژه‌های ما کمک کردند و خیرین محلی، اینها منبع تأمین مالی شدند. منبع اجرا با مردم تقسیم کار شد، آنها خیلی بخش‌ها را به عهده گرفتند، نظارت و اجرا را خودمان گرفتیم و انجام شد.

رضایی به رابطه مستقیم نبود آب و نبود جمعیت اشاره کرد و گفت: خود نبود آب باعث نبود جمعیت خواهد شد. پس عملاً جمعیتی که ما اینجا بخواهیم تحت پوشش قرار بدهیم، باید بعد از عملیات آبرسانی، یک سال بعد باید سرشماری بشویم تا این قضیه به واقعیت نزدیک‌تر شود.

پروژه‌های عمرانی تأمین آب کمی و کیفی در شهرستان فریمان

مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان فریمان در ادامه به پروژه‌های عمرانی کلان شهرستان فریمان در راستای تأمین آب کمی و کیفی پرداخت و گفت: پروژه کیفی شهر فریمان با برآورد اولیه حدود صد میلیارد تومان در حال اجراست. این طرح که ۱۰ سال مسکوت مانده بود، در دو فاز و از سال ۱۴۰۱ آغاز شده است.

وی ادامه داد: فاز اول این طرح شامل خط جمع‌آوری و انتقال آب چاه‌های قلندرآباد و احداث مخزن هزار مترمکعبی است که ۹۸ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و فاز دوم شامل اجرای ایستگاه پمپاژ و خط انتقال تا مخزن پنج هزار شهرستان فریمان است که تاکنون ۳۵ درصد پیشرفت داشته است.

رضایی بیان کرد: در فاز دوم، دوازده کیلومتر خط انتقال ۴۰۰ میلی‌متری اجرا شده که تاکنون ۳۲۰۰ متر آن اجرا و ۲۶۰۰ متر آماده لوله‌گذاری است. همچنین احداث ایستگاه پمپاژ مرکزی نیز در حال انجام است. با اجرای این خط حدود ۱۵۰ لیتر بر ثانیه به توان تولید آب شهر فریمان اضافه خواهد شد. و هدف اصلی این طرح، اضافه کردن ۱۵۰ لیتر آب کیفی به شهر فریمان جهت تأمین آب شرب شهر فریمان است.

مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان فریمان همچنین به آبرسانی به پروژه نهضت مسکن ملی فریمان اشاره کرد و گفت: نهضت مسکن ملی فریمان از بهترین نهضت ملی استان شناخته شده به دلیل سرعت و ساکن شدن اهالی که در چندین بازدید استاندار و مجموعه وزارتخانه مورد تأیید قرار گرفته است. هم‌اکنون تمامی متقاضیان نهضت ملی فاز یک شهر فریمان ساکن شده‌اند که ما توانستیم در اسرع زمان آبرسانی به نهضت ملی فریمان را انجام دهیم.

وی به مجتمع فیض‌آباد و مجتمع کته شمشیر اشاره کرد و افزود: به علت کاهش بارندگی‌ها و افت آب‌های زیرزمینی، کاهش ۱۰ لیتری دبی چاه موجود را تجربه کرده‌اند و این امر اعتراضات گسترده‌ای را به همراه داشته است. برای حل مشکل مجتمع کته شمشیر، حفر یک حلقه چاه حدود ۳۰۰ متری، تجهیز و اجرای خط انتقال، پمپاژ و احداث مخزن ۴۰۰ مترمکعبی در دستور کار قرار دارد. فاز اول این پروژه ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و فاز دوم (شامل ایستگاه پمپاژ و مخزن ۴۰۰ بتنی) نیز در دستور کار است.

اقدامات ابتکاری در مدیریت بحران آب و چالش‌های پیش رو

رضایی به اقدامات ابتکاری امور آبفا فریمان در زمان قطع برق نیز اشاره کرد: با توجه به اینکه خطوط انتقال طولانی در زمان قطع برق دچار هواگرفتگی می‌شود، ما با همکاری و همیاری شوراها و دهیارها همزمان با قطع برق اقدام به بستن مخازن خطوط می‌کنیم که از هوا گرفتن خطوط جلوگیری می‌شود و زمان وصل را کاهش می‌دهد.

مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان فریمان این را یک تکنیک خواند و افزود: با پیمایش مشترکین پرمصرف و بد مصرف (کسانی که سه برابر سرانه مصرف می‌کنند)، با هماهنگی سیستم قضائی و دستور مستقیم دادستان اقدام به قطع انشعابات می‌شود. همچنین مصارف نامتعارف کشاورزی، دامداری و گلخانه را تا پایان فصل بحران قطع می‌کنند.

وی به نبود الزام در بازچرخانی آب در کارواش‌ها و آشپزخانه‌های پرمصرف اشاره کرد و گفت: کارواش وقتی می‌رود مجوز می‌گیرد، اداره صنعت و معدن باید به این حتماً قبل از مجوز، سیستم بازچرخانی خودش رو تاکید کند. این سیاست نیست که هر هزینه‌ای که با جریمه هم که بگیری، در برابر هزینه تمام شده آب چیزی که تکافو نمی‌شود و این باعث می‌شود ضرر شرکت آب و فاضلاب از این بدتر است.

رضایی به مصرف آب دام در روستاها نیز اشاره کرد: ما در بعد روستایی، هر روستا با زندگی روستایی، آب دام و کشاورزی کوچک عجین شده. حالا یک باغچه سبزی دارد، دو تا گوسفند و گاو پیدا می‌کند. متأسفانه اعتبارات تأمین آب دام را در روستای کته شمشیر حدود ۱۰ هزار تا دام سبک و سنگین داریم که مصرف این برابر با یک شهر است. این ۱۰ هزار تا دام سبک و سنگین رو ما تأمین آب می‌کنیم چون منبع آبی وجود ندارد.

جزئیات پروژه‌های آبرسانی به شهرستان فریمان

مرتضی نیکدل، ناظر پروژه‌های آبرسانی به شهرستان فریمان، جزئیات بیشتری از پروژه آبرسانی به شهر فریمان ارائه داد: برای حل مشکل آبرسانی به شهرستان فریمان ما از سمت قلندرآباد، که دو چاه آب دارد. آب چاه‌ها را به مخازن منتقل می‌کنیم. که حالا این شامل دو تا فاز می‌شود. فاز اول از سر چاه‌ها میاد تا مخزن هزار که اینجا یه مخزنی احداث شده که این آب انتقال داده می‌شود به این مخزن که با طول فاز ۵۳۹۵ متر است.

ناظر پروژه‌های آبرسانی به شهرستان فریمان درباره فاز اول پروژه آبرسانی بیان کرد: شامل اجرای خط جمع‌آوری و انتقال آب چاه‌های دشت قلندرآباد و احداث مخزن ۱۰۰۰ مترمکعبی است و این مخزن در فاز ۱ بوده و کارهایش در فاز ۲ انجام می‌شود.اجرای خطوط انتقال با لوله‌های فایبرگلاس (۲۰۰، ۲۵۰ و ۴۰۰ میلی‌متری) و لوله‌های فولادی (۴۰۰ میلی‌متری) به طول سرجمع ۵۶۹۵ متر است.

وی ادامه داد: آب از چاه‌های حفر شده (دو حلقه حفر شده، سه حلقه دیگر در آینده) به مخزن ۱۰۰۰ می‌ریزد.با هد خود سرچاه، از اینجا توسط ایستگاه پمپاژ (چون اختلاف ارتفاع تا مخزن ۵۰۰۰ متر داریم) هد مورد نظر تأمین می‌شود.پیمانکار با جدیت روی فونداسیون این پروژه کار می‌کند.در پروژه اولیه ۱۰۰ لیتر بر ثانیه آب منتقل خواهیم کرد. دبی فعلی حدود ۱۴۰ لیتر بر ثانیه است و با این پروژه ۱۰۰ لیتر تأمین خواهد شد که وضعیت بهتری ایجاد می‌کند.در حال حاضر ۱۳۶ لیتر تولید آب داریم و نیاز در اوج مصرف حدود ۱۷۰ لیتر است.

همکاری و برنامه‌ریزی جامع

شهرستان فریمان، با چالش‌های جدی کم‌آبی روبروست، اما اقدامات امور آبفا فریمان نشان می‌دهد که با رویکردهای نوآورانه، مشارکت مردمی و اجرای پروژه‌های زیربنایی، می‌توان به مدیریت بحران آب امیدوار بود. تاکید بر اقناع‌سازی، جلب مشارکت مردم، و تقسیم کار در پروژه‌های روستایی، الگویی موفق برای سایر مناطق کشور است. تکمیل پروژه‌های کلان آبرسانی به شهر و مجتمع‌های روستایی نیز گام‌های بلندی در جهت تأمین آب پایدار و افزایش رضایت شهروندان خواهد بود. با این حال، چالش‌های قانونی در تخصیص آب برای دامداری و کشاورزی روستایی و همچنین ضرورت بازچرخانی آب در صنایع پرمصرف، نیازمند توجه و برنامه‌ریزی‌های کلان‌تر در سطح ملی است.