مبناشناسی سبک زندگی رضوی؛ چگونه امام رضایی زندگی کنیم

اصغر طهماسبی بلداجی در گفتگو با خبرنگار مهر، با تسلیت سالروز شهادت حضرت ثامن الحجج علی بن موسی الرضا (ع) و با اشاره مبانی سبک زندگی اسلامی مبتنی بر سیره این همام، اظهار کرد: زندگی فردی و اجتماعی هر انسانی در ابعاد مختلف تحت تأثیر شاخصه‌های زندگی اسلامی قرار داشته و تأسی به آموزه‌های قرآنی و روایی، زمینه پویایی و کمال فرد و جامعه را فراهم می‌کند که در همین راستا مبانی و شاخصه‌های فرهنگ رضوی باید مورد توجه قرار گیرد.

عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهرکرد با ذکر اینکه فرهنگ رضوی مجموعه‌ای از باورها، ارزش‌ها، بایدها و نبایدها است، ادامه داد: فرهنگ رضوی از سیره علمی و عملی امام رضا (ع) و آموزه‌های دینی سرچشمه می‌گیرد و به زندگی معنای اسلامی بودن می‌دهد.

مروری بر محورهای سه‌گانه فرهنگ رضوی

طهماسبی با تأکید بر اینکه خداباوری، آخرت‌محوری و ولایت‌پذیری سه مبنا و محور مهم سبک زندگی رضوی هستند، افزود: اعتقاد به وجود خدا، اصل مشترک میان همه شرایع آسمانی و فصل ممیز انسان الهی از انسان مادی است و خداشناسی، شالوده فرهنگ اسلامی را تشکیل می‌دهد.

وی تصریح کرد: انسان خداباور و خداشناس برای تمام ذرات جهان هستی ارتباطی محکم و ناگسستنی قائل است به گونه‌ای که فرد و اجتماع را با پروردگار عالم مربوط و متصل می‌کند و در فرهنگ رضوی نخستین مرحله پرستش، شناخت خداوند و اصل معرفت نیز یگانه دانستن باری تعالی است.

طهماسبی با یادآوری اینکه در فرهنگ و سیره رضوی خداباوری و خداشناسی بر پایه تحمید، تسبیح و تقدیس پرودگار متعال است، گفت: امام رضا (ع) می‌فرمایند که کمترین حد شناخت خدا اقرار به این است که خدایی جز او نیست، مانند ندارد، همانند ندارد، همواره بوده و از بین نمی‌رود و چیزی همانندش نیست.

این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه مضامین خداشناسی و خدامحوری سبک زندگی از منظر فرهنگ رضوی در آیات قرآن بروز و ظهور دارد، توضیح داد: قرآن در تأکید بر اهمیت توحید و نفی هر گونه شرک، سبک زندگی مؤمنانی را یادآور می‌شود که توحید به معنای واقعی در زندگی آنان نهادینه شده و از جمله در آیه ۸۲ سوره انعام فرموده است: «الَّذینَ آمَنُوا وَ لَمْ یلْبِسُوا إیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِک لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ».

طهماسبی اضافه کرد: مراد از ایمان در این آیه اعتقاد به توحید مبدأ است و زمانی که توحید در جان انسان رسوخ کند و نهادینه شود او را از ظلم می‌رهاند لذا ایمان در این آیه شریفه در کنار عدم ظلم قید شده است.

جایگاه ممتاز یاد آخرت و حسابرسی اعمال در آموزه‌های رضوی

وی جایگاه ممتاز یاد آخرت و حسابرسی اعمال برای نیل به کمال و سعادت انسان را در سبک زندگی امام رضا (ع) یادآور شد و گفت: مصادیقی از توجه دادن به حسابرسی روز قیامت در کلام رضوی می‌توان مثال زد که از جمله حضرت در جایی فرمودند: نخستین چیزی که در روز قیامت از آدمی پرسیده می‌شود درباره اقرار به وحدانیت خداوند و نبوت پیامبر (ص) و ولایت علی (ع) است.

طهماسبی با استناد به مضامین نورانی آیه چهارم از سوره بقره، افزود: بر طبق این آیه، اعتقاد به معاد از ویژگی‌های بارز سبک زندگی متقین است و می‌فرماید: «وَ الَّذینَ یؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَیک وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِک وَ بِالْآخِرَهِ هُمْ یوقِنُون‏». پیامبر اکرم (ص) نیز در حدیثی به ارتباط زندگی دنیوی و باور به معاد تأکید داشته و تعبیر «کما تعیشون تموتون و کما تموتون تبعثون» را به کار می‌برند یعنی آن‌گونه که زندگی می‌کنید می‌میرید و همان‌طور که می‌میرید در قیامت برانگیخته می‌شوید.

ولایت‌پذیری، مبنای مهم سبک زندگی رضوی

وی ولایت‌پذیری را به عنوان مبنای مهم زندگی اسلامی در آموزه‌های دینی مورد تأکید قرار داد و اظهار کرد: شناخت امام و پیروی از وی شاکله اصلی ولایت‌پذیری را تشکیل می‌دهد و بر همین مبنا، نقش و جایگاه امامت در سبک زندگی اسلامی از منظر بینش رضوی تا آنجاست که به فرموده حضرت «اگر کسی بمیرد و امامی نداشته باشد همچون دوران جاهلیت در گمراهی مرده است».

طهماسبی ادامه داد: بر طبق این حدیث از امام رضا (ع) زندگی اسلامی بدون امامت معنای اسلامی بودن نمی‌دهد و از منظر ایشان، شرط ورود به قلعه توحید، اعتقاد به امامت و ولایت است یعنی خداوند اعتقاد به توحید و یگانه بودن خود را از هیچ کسی نمی‌پذیرد مگر آنکه همراه با اعتقاد به ولایت و امامت ائمه معصومین (ع) باشد، به عبارت دیگر شرط قبول توحید اعتقاد به ولایت و امامت است.

وی با اشاره به اینکه ولایت ائمه (ع) همچون پایه‌ای است که خانه توحید و اعتقاد به توحید را نگه داشته و بدون آن پایه‌ها اعتقاد به توحید فرو می‌ریزد، افزود: اگر ائمه (ع) نبودند یگانگی خداوند و یکتاپرستی او برای مردم بیان و روشن نمی‌شد و مردم آن گونه که باید خداوند را نمی‌شناختند.

طهماسبی اضافه کرد: امام رضا (ع) در تبیین جایگاه امام و امامت فرمودند: امامت را نشناختند تا امام را بشناسند، همان‌طور که خداوند با الوهیت شناخته می‌شود امام با امامت شناخته می‌شود. قدر، منزلت، شأن و جایگاه امام رفیع‌تر از آن است که با عقول مردم سنجیده شود یا آنکه به اختیار خود برگزینند.

این مدرس دانشگاه با تأکید بر اینکه ائمه (ع) بر طبق آموزه‌های رضوی خلفای خداوند در زمین هستند، بیان کرد: امام رضا (ع) امامت را زمام دین و نظام مسلمانان و مایه اصلاح و عزت مسلمانان می‌دانند.

الگوگیری از رویکردهای رفتاری امام رضا (ع)

طهماسبی در ادامه برخی رویکردهای رفتاری امام هشتم را یادآور شد و توضیح داد: در فرهنگ رضوی راهکارهایی برای روبرویی انسان با فراز و نشیب‌های زندگی بیان شده است که از جمله می‌توان به مواردی همچون دعا، تقویت نشاط در زندگی و پرهیز از ناامیدی، توکل و اعتماد به خداوند و نیز صبر و استقامت اشاره داشت که هر یک از این موارد در کلام و سیره رضوی به خوبی تجلی دارد.

وی برخی مؤلفه‌های اخلاقی سبک زندگی رضوی را نیز یادآور شد و گفت: فرهنگ‌سازی اخلاقی در زندگی فردی، در خانواده و نیز اجتماع از موضوعات بسیار مهمی است که در تأکیدات قرآن و روایات نیز به‌وفور اشاره شده است.

طهماسبی اضافه کرد: امام رضا (ع) نیز در موارد متعددی به مسئله اخلاق خاصه در خانواده تأکید دارند و در این راستا نسبت به اجتناب از رذائل اخلاقی، پرهیز از خشم و غضب نسبت به خانواده، اجتناب از بدگمانی، تجسس و غیبت، پرهیز از حسد، اهتمام به خوش‌خلقی و صداقت و راستگویی تأکید ویژه دارند.

وی با یادآوری اینکه انسان موجود اجتماعی بوده و نیاز اساسی به حضور در اجتماع دارد برخی شاخصه‌های اجتماعی سبک زندگی رضوی را بیان کرد و توضیح داد: در کلام و سیره امام رضا (ع) بایسته‌های زیست اجتماعی همچون امر به معروف و نهی از منکر و نیز اتحاد و انسجام و پرهیز از تفرقه مورد تأکید واقع شده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد در پایان گفت: تبیین شاخصه‌های سیره و سبک زندگی امام رضا (ع) و تلاش برای اجرای این آموزه‌های کاربردی مبتنی بر قرآن، باعث نهادینه‌سازی زندگی اسلامی در ساحت‌های فردی و اجتماعی جامعه شده و سعادت و کمال انسان‌ها را در پی خواهد داشت.