مذاکرات امروز ژنو گره تعامل ایران و اروپا را باز می‌کند؟

به گزارش خبرنگار مهر، معاونان وزیران امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) امروز در مقر اروپایی سازمان ملل متحد در ژنو گردهم می‌آیند تا در چارچوب مذاکراتی که از ماه‌ها پیش آغاز شده، به بحث و تبادل‌نظر بپردازند. این دیدار در ادامه مجموعه‌ای از تعاملات تازه و پیچیده میان دو طرف صورت می‌گیرد که پیش‌تر در اجلاس استانبول بازتاب یافته بود.

این مذاکرات در یکی از حساس‌ترین مقاطع پرونده هسته‌ای ایران و در شرایطی برگزار می‌شود که سطح تنش‌های منطقه‌ای به شدت افزایش یافته است. اهمیت این دور از گفت‌وگوها زمانی دوچندان می‌شود که تنها چند روز تا پایان ماه اوت باقی مانده؛ زمانی که به عنوان ضرب‌الاجل اروپا برای فعال‌سازی مکانیزم «اسنپ‌بک» تعیین شده است. در صورت اجرای این مکانیزم، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بازگردانده خواهد شد و فشار بین‌المللی بر تهران به شکل چشمگیری افزایش می‌یابد.

تبادل نظر پیرامون مسائل هسته‌ای، تحریم‌ها و قطعنامه ۲۲۳۱

روز گذشته اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، اعلام کرد: در این دور از گفت‌وگوها با کشورهای اروپایی، علاوه بر موضوع رفع تحریم‌های ظالمانه و پرونده هسته‌ای، درباره قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل و چشم‌انداز پیش‌ِرو نیز رایزنی و تبادل نظر خواهد شد.

با توجه به سابقه مذاکرات پیشین و تجربه تحولات ۱۲ روز جنگ تحمیلی اخیر در منطقه که شرایط امنیتی و سیاسی خاورمیانه را به شدت تحت تأثیر قرار داده است، توجه جامعه بین‌الملل و بازیگران منطقه‌ای به نتایج مذاکرات ژنو معطوف شده است. پیامدهای این گفت‌وگوها فراتر از پرونده هسته‌ای ایران بوده و می‌تواند توازن قدرت در خاورمیانه را دستخوش تغییرات بنیادین کند؛ ضمن آنکه توان دیپلماسی اروپا در مدیریت بحران‌های منطقه‌ای را نیز محک خواهد زد.

برخلاف دوره‌های پیشین که مذاکرات با تهدید و فشار آشکار علیه تهران همراه بود، اکنون اروپا بیش از تهدید مستقیم، بر فشار غیرمستقیم و به ویژه اجرای مکانیسم «ماشه» تحریم‌ها و ارجاع اختلافات هسته‌ای به شورای امنیت سازمان ملل تمرکز کرده است. این تغییر رویکرد، تلاشی است تا تهران در مواجهه با این فشارها دچار سردرگمی و شتابزدگی در تصمیم‌گیری نشود.

رایزنی‌های تهران با محور شرقی برجام

مذاکرات ژنو همزمان با ادامه رایزنی‌های تهران با محور شرقی برجام، شامل روسیه و چین، برگزار می‌شود؛ روندی که با وجود تلاش‌های اروپا برای بهبود روابط، همچنان در حال پیشرفت است و تحولاتی در ساختارهای سیاسی و دیپلماتیک پیرامون برجام ایجاد کرده است. این تحولات نشان‌دهنده نگاه چندجانبه ایران به پرونده هسته‌ای و تنش‌های منطقه‌ای بوده و می‌تواند نقش کلیدی در نتایج مذاکرات ایفا کند.

در آستانه گفت‌وگوهای ایران و اروپا، موضوعاتی از جمله همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی روسیه برای تمدید سازوکار موسوم به «مکانیسم ماشه» مطرح شده است.

امروز اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، ضمن تأیید این خبر گفت: «در حال بررسی پیش‌نویس این قطعنامه هستیم و مواضع خود را در این ارتباط اعلام خواهیم کرد.»

ضرورت اتخاذ رویکردی مبتنی بر منافع متقابل

از نگاه بسیاری از تحلیلگران، رویکرد اروپا که هماهنگ با سیاست‌های واشنگتن شکل گرفته، زمینه‌ساز توافق واقعی یا تعامل سازنده با ایران نیست. تهران بر این باور است که اروپا با همسو شدن با آمریکا و اسرائیل تلاش می‌کند تصویری از ایران به عنوان طرفی سخت‌گیر و غیرقابل انعطاف ارائه دهد، در حالی که انتظار می‌رود اروپا با توجه به تجربیات اخیر خود در مدیریت پرونده‌هایی مانند جنگ اوکراین، سیاستی مستقل مبتنی بر منافع واقعی امنیتی و اقتصادی اتخاذ کند.

تحلیلگران تأکید می‌کنند اگر اروپا واقعاً خواهان دستیابی به توافق با ایران است، باید رویکردی مبتنی بر منافع متقابل را در پیش گیرد؛ تنها در این صورت طرفین می‌توانند با تبادل منافع و چانه‌زنی سازنده به نقطه‌ای مشترک برسند.

انتخاب مسیر تقابل و تکیه بر ابزارهای فشار سخت و قدرت‌نمایی، چالشی است که هیچ‌یک از طرفین در نهایت از آن نفعی نخواهند برد. همراهی اروپا با سیاست فشار حداکثری آمریکا و تهدید به فعال‌سازی مکانیسم «ماشه» نه تنها تنش‌ها را تشدید می‌کند، بلکه احتمال حصول توافقات مفید را به شدت کاهش می‌دهد.