معیشت در تنگنای گرانی؛ روایت بازار یزد از انفعال مسئولان تا انحصار

خبر گزاری مهر- گروه استان‌ها: پنجاه روز سکوت؛ این عنوانی است که به‌خوبی می‌تواند شرایط امروز بازار یزد را توصیف کند. از هفتم مردادماه ۱۴۰۴ که آخرین جلسه ستاد تنظیم بازار استان برگزار شد تا امروز، دیگر جلسه‌ای تشکیل نشده است. در این فاصله، گرانی‌های پی‌درپی مرغ، تخم‌مرغ، میوه و برنج زندگی روزمره مردم را دشوارتر کرده و یزد را در صدر جدول تورم خوراکی کشور نشانده است.

گزارش‌های مرکز آمار بیانگر آن است که نرخ تورم خوراکی‌ها در مردادماه به ۶/۱ درصد رسید؛ عددی که معنای ساده‌اش کوچک‌تر شدن سفره یزدی‌ها است. در چنین شرایطی، فقدان تصمیم‌گیری به‌موقع از سوی ستاد تنظیم بازار، این پیام را به جامعه داده که نهادهای ناظر یا در بی تفاوتی هستند و یا توان مهار بحران را ندارند.

ستاد تنظیم بازار؛ نهادی که ناپدید شد

ستاد تنظیم بازار اساساً برای مواقع بحرانی بازار ایجاد شده تا با هماهنگی میان دستگاه‌ها، از فشار بازار بر معیشت مردم بکاهد، با این حال، در یکی از حساس‌ترین دوره‌های تورمی، این ستاد در یزد بیش از یک ماه و نیم است که هیچ تصمیمی نگرفته است.

آخرین جلسه این ستاد هفتم مرداد برگزار شد؛ جلسه‌ای که انتظار می‌رفت برای ساماندهی بازار مرغ و تخم‌مرغ چاره‌سازی کند، اما موضوعات مهم به کمیته‌های تخصصی ارجاع داده شد و قرار بود در نشست بعدی جمع‌بندی شود؛ نشستی که تا امروز برگزار نشده است، در نتیجه، همان تصمیمات ابتدایی همچنان معلق مانده‌اند و بازار هر روز بی‌سامان‌تر شده است.

کمیته‌های تخصصی می‌توانند بازوی کارشناسی باشند، اما نقش تصمیم‌گیری و ایجاد ضمانت اجرا فقط در ستاد اصلی معنا پیدا می‌کند، غیبت ستاد یعنی نبود مرکز هماهنگ‌کننده؛ نتیجه هم چیزی نیست جز بازاری که هر بخش راه خود را می‌رود و مردم بهای آن را می‌پردازند.

تخم‌مرغ؛ کالای اساسی که لوکس شد

یزد یکی از قطب‌های تولید تخم‌مرغ کشور است و بخشی از تولیدش حتی روانه استان‌های دیگر می‌شود، اما این روزها شاهد اتفاق عجیبی هستیم، در استانی که تولید مازاد دارد، مردم ناچارند تخم‌مرغ را گران‌تر از بسیاری نقاط کشور تهیه کنند.

در ابتدای مرداد، قیمت هر کیلو حدود ۳۰ هزار تومان بود، ظرف کمتر از ده روز به ۵۰ هزار تومان رسید. اندک ثبات در هفته اول شهریور دوام چندانی نداشت و در هفته سوم، نرخ‌ها به شکل بی‌سابقه‌ای جهش کردند؛ تا جایی که در مرغداری‌ها ۶۵ تا ۶۹ هزار تومان، در عمده‌فروشی‌ها ۷۳ هزار تومان و در فروشگاه‌ها ۸۰ تا ۸۵ هزار تومان فروخته شد؛ به این ترتیب یک شانه تخم‌مرغ بیش از ۲۵۰ هزار تومان تمام می‌شود؛ بهایی که بسیاری از خانواده‌های متوسط و کارگری توان پرداخت آن را ندارند.

مردم شاید گرانی تدریجی را می‌پذیرند، اما نوسان‌های ناگهانی و بی‌ثباتی مداوم اعتماد عمومی را متزلزل می‌کند، بازاری که باید با مدیریت پایدار آرامش داشته باشد، در حلقه‌ای از تولیدکنندگان، واسطه‌ها و سیاست‌های ناکارآمد گرفتار شده است و مصرف‌کننده در آن جایگاهی ندارد.

مرغ؛ انحصار و افت کیفیت

بازار مرغ نیز وضعیت بهتری ندارد، در ظاهر تولید برقرار است، اما به گفته رئیس انجمن حمایت از حقوق مصرف‌کننده یزد، قیمت‌گذاری از اختیار جهاد کشاورزی خارج شده و در انحصار چند فرد محدود قرار دارد.

سید بهادر بهادری در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: چند فرد محدود از جوجه‌ریزی تا کشتارگاه و فروش را در دست گرفته‌اند و قیمت‌ها را طوری تنظیم می‌کنند که سودشان محفوظ بماند، البته قطعی برق و تلفات مرغ هم دلیلی برای بالا رفتن قیمت‌ها است، اما بخش قابل توجهی از این تورم غیرمنطقی در بازار مرغ یزد حاصل انحصار است.

بهادری تأکید کرد: انجمن بارها پیشنهاد داده اول نیاز استان تأمین شود و بعد از آن مازاد تولید به استان‌های دیگر فرستاده شود، اما این پیگیری‌ها نتیجه‌ای نداشته است.

وی اصلاح ساختار مدیریتی، ورود مدیران جوان و افزایش نظارت بر زنجیره تولید و توزیع را تنها راه جلوگیری از تداوم گرانی‌های غیرمنطقی می‌داند.

به گفته وی، رقابت ناسالم برخی تولیدکنندگان باعث شده برای رساندن مرغ به وزن مطلوب در کوتاه‌ترین زمان، از مواد کمکی استفاده کنند؛ اقدامی که کیفیت محصول را پایین آورده و سلامت مصرف‌کننده را تهدید می‌کند، همچنین بخشی از مرغ‌های تولیدی به امید سود بیشتر به استان‌های دیگر فرستاده می‌شود و کمبود عرضه در یزد دوباره قیمت‌ها را بالا می‌برد.

برنج و حبوبات؛ گرانی آرام اما پیوسته

در روزهایی که گرانی میوه و پروتئین توجه بیشتری جلب کرده، بازار برنج و حبوبات هم روند صعودی خود را ادامه می‌دهد. برنج طارم اعلا از ۲۶۷ هزار تومان در مرداد به ۲۹۰ هزار تومان در شهریور رسیده است. برنج هاشمی ۲۵۵ هزار تومان بود و حالا به ۲۹۵ هزار تومان رسیده. حتی برنج‌های وارداتی هم بی‌تأثیر نبوده‌اند؛ برنج پاکستانی باسماتی از ۱۳۳ به ۱۵۸ هزار تومان و برنج هندی ۱۱۲۱ از ۷۲ به ۷۹ هزار تومان افزایش یافته‌اند.

در بخش حبوبات، عدس ساسکن کانادایی تا ۱۲۵ هزار تومان، لپه آذرشهر ۱۹۵ هزار تومان و لوبیا چیتی کانادایی تا ۳۶۷ هزار تومان معامله شده است. گرچه بازار عمده‌فروشی تا حدی متعادل به نظر می‌رسد، اما در خرده‌فروشی‌ها همین اقلام گاه تا دو برابر قیمت به دست مردم می‌رسد. این تفاوت آشکار، خود نشانه‌ای از ضعف نظارت بر شبکه توزیع است.

میوه؛ بازاری در چنگ دلالان

میوه و صیفی‌جات نیز در پایان تابستان افزایش قابل توجهی داشته‌اند. پیاز از ۱۱ هزار به ۱۴ هزار تومان، گوجه از ۱۲ هزار و ۷۵۰ به ۱۵ هزار تومان و سیب‌زمینی از ۱۵ به ۱۸ هزار تومان رسیده است. میوه‌های تابستانی مانند خربزه مشهدی در کمتر از دو هفته از ۲۸ هزار به ۴۸ هزار تومان جهش کرده و لیموترش نیز به حدود ۹۵ هزار تومان رسیده است.

سید بهادر بهادری در گفت وگو با خبرنگار مهر گفت: قیمت‌گذاری میوه در یزد عملاً در اختیار یک یا دو واردکننده است، به عنوان مثال، موزی که در برخی استان‌ها ۸۰ تا ۹۰ هزار تومان عرضه می‌شود، در یزد ۱۳۰ هزار تومان به میدان تره‌بار می‌رسد و در نهایت در فروشگاه‌ها ۱۹۰ تا ۲۰۰ هزار تومان فروخته می‌شود.

به گفته وی، معاملات وعده‌دار و پشت‌لیستی هم مزید بر علت شده‌اند و زمینه تخلف و نوسان‌سازی را فراهم کرده‌اند، اتحادیه میوه یزد نیز به دلیل فرسودگی و تعارض منافع، قادر به مقابله با این تخلفات نیست.

بهادری راهکار بهبود وضعیت بازار میوه و تره بار در یزد را حذف فروش وعده‌دار، الزام فروشندگان به فاکتور الکترونیک و استفاده از نیروهای نظارتی مستقل و تازه‌نفس عنوان کرد و گفت: تجربه استان‌هایی که نظارت را به نیروهای بسیج سپردند نشان داد این روش می‌تواند تخلفات را کاهش دهد.

بازار یزد امروز تصویری روشن از بحرانی است که ترکیب «سکوت نهادهای مسئول» و «انحصار چند فرد محدود» ایجاد کرده است.، ستاد تنظیم بازار نزدیک به دوماه است در سکوت فرو رفته، تخم‌مرغ و مرغ با جهش‌های بی‌سابقه مردم را از اقلام اساسی محروم کرده‌اند، برنج و حبوبات آرام‌آرام گران می‌شوند و میوه در میدان تره‌بار در دست چند دلال می‌چرخد.

آنچه از زبان رئیس انجمن حمایت از حقوق مصرف‌کننده شنیده می‌شود، یک هشدار جدی است، بدون اصلاح ساختار اتحادیه‌ها، حذف انحصار و ورود نیروهای جوان و ناظرین مستقل، گرانی‌های غیرمنطقی ادامه خواهند داشت و فشار روانی و اقتصادی بر خانواده‌های یزدی بیش از این افزایش خواهد یافت.