نگاهی به مبارزه ساختاری با فساد در قوه قضائیه

به گزارش خبرگزاری مهر، مقابله با فساد در قوه قضائیه دیگر به برخوردهای مقطعی و فردی محدود نیست، بلکه با رویکردی ساختارمند، بر اصلاح فرایندها، ارتقای شفافیت و مشارکت عمومی تمرکز یافته است. از راه‌اندازی سامانه گزارشگران فساد و مزایده‌های الکترونیکی گرفته تا نصب دوربین بر لباس ضابطان و شناسایی شهود حرفه‌ای، همه و همه نماد عزم این نهاد برای نهادینه‌سازی سلامت اداری و بازسازی اعتماد عمومی است.
کتاب «روایت تحول» توسط مرکز پیگیری اجرای سند تحول قضائی در سال جاری به چاپ رسیده است. این کتاب گزارشی از برخی از اقدامات شاخص و راهکارهای به نتیجه رسیده در اجرای سند تحول است.

کتاب روایت تحول در ۱۰ فصل با عناوینی همچون هوشمندسازی عدلیه، تحول در فرایند دادرسی، تحول در فرایند اجرای احکام و کنترل مجرمان حرفه‌ای، حمایت از اطفال و نوجوانان و اصلاح زندانیان، صلح و سازش، ارتباط با مردم، مبارزه با فساد؛ اراده شفاف‌سازی از ساختار تا رفتار، تحول در فرایندها و ساختارهای ثبتی، حمایت از تولید و اقتصاد ملی و رسانه به چاپ رسیده است.

فصل هفتم کتاب روایت تحول به موضوع فساد و راهکارهای نوین مقابله با آن می‌پردازد که می‌توانند تحولی بنیادین در دستگاه قضائی و شیوه‌های مبارزه با فساد در کشور ایجاد کنند. این فصل بر اهمیت رویکردهای ساختاری و هوشمندانه در مبارزه با فساد تاکید دارد، رویکردهایی که فراتر از برخوردهای فردی و مقطعی، با اصلاح فرایندها، افزایش شفافیت و بهره‌گیری از مشارکت مردمی، به نهادینه‌سازی سلامت اداری و ارتقای اعتماد عمومی کمک می‌کنند. گزارش حاضر نیز به تشریح برخی از این راهکارها مانند سامانه گزارشگران فساد، مزایده‌های الکترونیکی و نصب دوربین بر لباس ضابطان قضائی پرداخته و نشان می‌دهد چگونه دستگاه قضائی در مسیر تحول ساختاری و فناوری‌محور، گام‌های مؤثری در مقابله با فساد برداشته است.

راه‌های مقابله با فساد؛ گام‌هایی راهبردی برای مقابله ساختارمند با فساد

فساد نه فقط یک انحراف فردی، بلکه گاه محصول ساختار معیوب، فرایندهای ناکارآمد و نظارت‌های ناکافی است. از همین رو برخورد مؤثر با فساد، صرفاً به معنای مجازات مفسدان نیست، بلکه پیشگیری هوشمندانه، بازطراحی فرایند ها، و افزایش مشارکت عمومی با هدف تقویت نظارت مؤثر و هدفمند را نیز دربرمی‌گیرد.

مبارزه با فساد همواره یکی از اولویت‌های قوه قضائیه در سیاست‌گذاری بوده است لیکن در سال‌های اخیر تمرکز دستگاه قضائی بر شناسایی ساختارها و زمینه‌های فساد و حذف و اصلاح آنها قرار گرفته است.

در این راستا دستگاه قضائی علاوه بر ارتقای نظارت درونی بر کارکنان با هدف صیانت از منابع انسانی خود، به عنوان یکی از متولیان نظارت نظارت بر سایر دستگاه‌های کشور نیز تلاش می‌کند به پشتوانه مقرراتی نظیر قانون ارتقای سلامت اداری و مقابله با فساد و قانون شفافیت قوای سه‌گانه، زمینه‌های بروز فساد را شناسایی و مسدود کند.

عدلیه گام‌هایی راهبردی برای مقابله ساختارمند با فساد برداشته است؛ گام‌هایی که از فعال سازی گزارشگران مردمی آغاز و تا برخورد با کارچاق کن‌ها و درشت‌ها و حذف بسترهای فسادزا از جمله الکترونیکی سازی مزایده‌ها ادامه می‌یابد، این مسیر، نماد اراده‌ای است که شفافیت را نه از یک شعار تبلیغاتی، بلکه بخشی از فرهنگ سازمانی دستگاه قضائی می‌داند و برای اعتماد سازی عمومی، شیوه‌ای فناورانه تدارک دیده است.

سامانه گزارشگران فساد؛ مردمی سازی مبارزه با فساد راهکار مطلوب مبارزه با فساد

برخلاف مدل‌های سنتی که مبارزه با فساد صرفاً در سطح برخورد قضائی انجام می‌شد، امروزه در بسیاری از نظام‌های پیشرو در مقابله با فساد، مشارکت مردم نه تنها یک امکان بلکه یک الزام ساختاری تلقی می‌شود. در همین راستا قوه قضائیه نیز با راه اندازی سامانه شکایات و گزارش‌های فساد گام مهمی در مسیر شفافیت سازی و مردمی سازی نظارت برداشته است.

این سامانه که از طریق درگاه /https://136.bazresi.ir در دسترس عموم مردم قرار دارد، و به دستگاه قضائی این امکان را داده است که از ظرفیت‌های مردمی برای کشف زودهنگام فساد، شناسایی بسترهای فسادزا و هشدار نسبت به نقاط آسیب پذیر بهره‌مند شود.

تصویربرداری از عملیات ضابطان

در دنیای امروز مفهوم شفافیت و مسئولیت پذیری از ارکان اصلی تحقق عدالت به شما می‌رود. در فرآیندهای قضائی و امنیتی، ضابطان قضائی نقش مهمی در اجرای احکام، حفظ نظم و امنیت، و برقراری عدالت ایفا می‌کنند. اما اجرای این مسئولیت‌ها در مواجهه با افراد، به ویژه متهمان، نیازمند نظارت دقیق و مستمر است.

نصب دوربین روی لباس ضابطان یکی از اقدامات پیشگامانه‌ای است که در راستای حفظ حقوق متهمان و صیانت از حقوق نیروهای انتظامی و امنیتی صورت گرفته و به عنوان یک ابزار نظارت هوشمند و غیرمستقیم به عنوان ضمانتی برای صحت عملکرد ضابطان عمل می‌کند.

شناسایی شهود حرفه‌ای؛ گامی مؤثر در پالایش نظام دادرسی

یکی از آسیب‌های قدیمی در فرآیند رسیدگی قضائی، ظهور و گسترش پدیده‌ای موسوم به شهود حرفه‌ای بوده است؛ افرادی که با هدف کسب منافع شخصی یا به واسطه ًداشتن روابط خاص، در دعاوی مختلف، مکرراً به عنوان شاهد حاضر می‌شوند، بی آنکه ارتباطی با موضوع یا طرفین دعوا داشته باشند. حضور اینگونه شهود، اعتماد عمومی به فرآیند دادرسی را خدشه دار می‌کند و می‌تواند در مسیر تحقق عدالت انحراف ایجاد کند.

شناسایی و رفع بسترهای فساد

یکی از اقدامات محوری قوه قضائیه در سال‌های اخیر، تمرکز بر شناسایی و انسداد گلوگاه‌های فساد زا بوده است؛ نوعی مبارزه‌ی عمیق و با اهمیت که مسیر مقابله با فساد را از درمان به پیشگیری تغییر داده است. ویژگی مهم این چرخش تحول آفرین، تمرکز بر شناسایی عوامل، اصلاح ساختارها و حذف فرایندهای فساد زا می‌باشد. این شناسایی، حاصل نظارت‌های میدانی، پایش‌های سیستمی، گزارش‌های مردمی و تجزیه و تحلیل اطلاعات در سطح ملی بوده است. تردید، تداوم این رویکرد و تسری آن به همه نهادهای اجرایی، باعث کاهش محسوس مفاسد و موجب ارتقای سلامت اداری، بهبود عملکرد حکمرانی و ترمیم سرمایه اجتماعی نظام خواهد شد.

مزایده‌های الکترونیک؛ شفافیت در فرایند فروش اموال

برگزاری مزایده‌های الکترونیک در قوه قضائیه، یکی از مصادیق مهم شفاف سازی به شمار می‌رود. تا پیش از این، مزایده‌های مربوط به فروش اموال توقیف شده در شعب اجرای احکام، دوایر اجرای ثبت و ادارات تصفیه امور ورشکستگی، به شکل سنتی انجام می‌شد و آسیب‌هایی از قبیل فروش اموال پایین‌تر از قیمت واقعی، اطلاع رسانی محدود، فساد ناشی از فرآیندهای انسان محور، اتلاف وقت، مراجعات گسترده حضوری و نابرابری در دسترسی متقاضیان از اقصی نقاط کشور به آن وارد بود. برگزاری مزایده‌های یادشده به صورت الکترونیک، بخش مهمی از این چالش‌ها را برطرف کرده است.