هنوز سنگ بنای اصلی هنر عاشورا گذاشته نشده است؛ در آغاز راه هم نیستیم

علی بحرینی هنرمند نقاش آئینی که اخیراً نمایشگاه آثار عاشورایی‌اش با عنوان «رستاخیز» در شهر مشهد برگزار شده است در گفتگو با خبرنگار مهر درباره آثار نمایشگاه عاشورایی «به بلندای تاریخ» که در حوزه هنری برپاست، با تأکید بر اینکه عاشورا سراسر حماسه است و تا امروز در ذهن و جان شیعه امتداد دارد، بیان کرد: نمایشگاه اخیر حوزه هنری با گردآوری آثار گنجینه عاشورا اتفاقی ارزشمند بوده اما این کافی نیست و همچنان راهی طولانی پیش روی هنر عاشورا قرار دارد.

وی تصریح کرد: نسل امروز باید بیش از پیش با روایت‌های هنری این واقعه بزرگ پیوند بخورد و هنرمندان رسالت دارند این روایت‌ها را برای هر عصر بازآفرینی کنند.

نمایشگاهی که خاطرات کودکی را زنده کرد

بحرینی درباره حال‌وهوای نمایشگاه «به بلندای تاریخ» گفت: این نمایشگاه برای من تجربه‌ای خاص بود. بسیاری از این آثار را پیش‌تر فقط در قالب پوستر دیده بودم و حالا فرصت پیدا کردم که اصل آنها را از نزدیک ببینم. این موضوع، برای من تداعی‌کننده بخشی از خاطرات کودکی بود، چرا که بعضی از همین آثار در آن زمان در ذهنم نقش بسته بودند. تنوع کارها و فراوانی موضوعات، از اساتید بزرگ گرفته تا هنرمندان دیگر، باعث شد مجموعه‌ای غنی و الهام‌بخش در معرض دید قرار بگیرد. به‌ویژه برای کسانی که امروز می‌خواهند در این زمینه خلق اثر کنند، این نمایشگاه می‌تواند منشأ ایده‌های تازه باشد.

وی عنوان کرد: یکی از نکات مثبت این نمایشگاه، گردآوری آثار نسل‌های مختلف بود از هنرمندانی که سال‌ها پیش کار کرده‌اند تا کسانی که تازه‌تر وارد این عرصه شده‌اند. به نظرم ای کاش چنین اتفاقاتی فقط محدود به مناسبت‌ها نمی‌بود و در طول سال بارها برگزار می‌شد. به این ترتیب، هنرمندان امروز، به‌ویژه جوان‌ترها، می‌توانند از تجربیات پیشینیان استفاده کنند و مسیر تازه‌ای را ادامه دهند.

خلق اثر برای عاشورا تمام‌نشدنی است

این هنرمند نقاش عاشورایی در پاسخ به اینکه آیا کار در مورد عاشورا به کفایت خلق شده و دیگر نیازی به تولید آثار جدید نیست؟، گفت: عاشورا حادثه‌ای تمام‌نشدنی است. از نگاه من عاشورا سراسر حماسه است. از همان روزی که این واقعه به وقوع پیوست تا امروز، هر صحنه‌ای از مقاومت و ایثار را که می‌بینیم ناخودآگاه ما را به یاد عاشورا می‌اندازد. این روایت هنوز هم در ذهن و جان شیعه زنده است و بی‌تردید تا قیام حضرت ولی‌عصر (عج) ادامه خواهد داشت. به‌ویژه در رخدادهای اخیر کشورمان، بارها دیدیم که صحنه‌ها و ایثارگری‌ها چقدر قرابت و شباهت با واقعه عاشورا داشته است. این نشان می‌دهد که ما واقعاً نسل عاشورا هستیم و عاشورا در رگ و خون شیعه جریان دارد.

هنر مسیحیت و عقب‌ماندگی ما در بازنمایی عاشورا

وی در بخش دیگری از سخنان خود به مقایسه عاشورا با مسیحیت اشاره کرد و توضیح داد: وقتی به مسیحیت نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که هنرمندان آن دین از قرن‌ها پیش، حتی درباره یک مقطع کوتاه از زندگی حضرت عیسی (ع) مثل ماجرای به صلیب کشیده شدن، آثاری عظیم خلق کرده‌اند. آنها در سبک‌ها و رشته‌های گوناگون، از نقاشی و مجسمه‌سازی گرفته تا موسیقی و نمایش، بارها و بارها این روایت را بازآفرینی کرده‌اند اما ما در مورد عاشورا، که دایره موضوعی بسیار وسیع‌تر و عمیق‌تری دارد، هنوز حتی به آغاز راه هم نرسیده‌ایم. تعداد آثاری که خلق شده در برابر ظرفیت بی‌پایان عاشورا بسیار اندک است و باید اعتراف کنیم که عقب مانده‌ایم.

ضرورت خلق آثار تازه و رسالت هنرمندان

بحرینی تاکید کرد: به نظر من هنوز سنگ بنای اصلی هنر عاشورا گذاشته نشده است. ظرفیت‌ها به قدری زیاد است که حتی اگر همه هنرمندان جهان اسلام دست به کار شوند، باز هم سوژه‌های تازه‌ای وجود دارد که مغفول مانده‌اند.

وی درباره وظیفه هنرمندان در این شرایط گفت: رسالت هنرمندان این است که در هر عصر و دوره‌ای، این روایت را دوباره به زبان روز ترجمه کنند. همان‌طور که آقای قرائتی گفته‌اند قرآن باید هر ماه تفسیر شود، نقاشی و هنر عاشورا هم باید مرتب به‌روز شود و متناسب با نیازهای مخاطب معاصر بازآفرینی شود.

تجربه شخصی در روایت عاشورا برای نسل امروز

وی درباره آثار عاشورایی‌اش که رنگ‌های منحصربه‌فرد دارد، با اشاره به نگاه شخصی خود در این زمینه گفت: من در کارهای خودم تلاش کرده‌ام یک ریل‌گذاری انجام بدهم. یعنی روایتی را ارائه کنم که برای نسل امروز قابل لمس‌تر باشد. اغلب جوانان امروز کمتر به مطالعه دقیق آثار تاریخی می‌پردازند. بنابراین من کوشیده‌ام مفاهیم را برایشان ساده‌تر، بیانی‌تر و نزدیک‌تر به واقعیت زندگی امروزی بازتاب دهم. اگر این مسیر ادامه پیدا کند، نسل‌های بعدی هم می‌توانند روی همین پایه کارهای تازه‌ای خلق کنند و این چرخه را زنده نگه دارند.

وی تصریح کرد: به باور من، هنر عاشورا باید همیشه پویا و در حال تکثیر باشد تا هم پیام عاشورا حفظ شود و هم نسل‌های آینده بتوانند با آن ارتباط بگیرند.

بحرینی در پایان گفت: عاشورا هیچ‌گاه تکراری نمی‌شود. همان‌طور که هر بار تلاوت قرآن دریچه‌ای تازه می‌گشاید، هر بار بازآفرینی هنری عاشورا نیز می‌تواند پیام جدیدی برای مخاطب امروز داشته باشد. ما باید باور کنیم که این عرصه پایان ندارد و رسالت ما هنرمندان این است که این روایت را زنده، پویا و همیشگی نگاه داریم.

آثار نمایشگاه «به بلندای تاریخ» در ۱۰ روایت «سرآغاز حماسه»، «دشت آزادگی»، «فتح خون»، «آینه پیامبر»، «شاه شمشادقدان»، «لالایی فرشته»، «عرش بر خاک»، «تک‌سوار بی‌سوار»، «قصه سر» و «هنوز کربلا» ارائه شده که هر کدام از روایت‌ها آثار موضوعی مرتبط را در بر می‌گیرد. این روایات توسط چهره‌های سینما، تئاتر، تلویزیون و رادیو که پیش از این در آثار عاشورایی حضور داشته‌اند، نگاشته شده است. داریوش ارجمند، سیدمحمود رضوی، بهادر زمانی، علیرضا شجاع‌نوری، فرهاد قائمیان، فریبا کوثری، حمید گروگان، هادی مقدم‌دوست، حمیدرضا نعیمی و داریوش یاری این روایات را نوشته‌اند.