ورود ایران به عرصه عملیاتی فناوری کوانتوم؛ تکمیل زیرساختها تا ۲سال آتی

وحید جان نثاری سرپرست دبیری ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کوانتوم، لیزر و فوتونیک معاونت علمی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر درباره چشم‌انداز حوزه کوانتوم در ایران گفت: با توجه به سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های انجام شده در معاونت علمی ریاست جمهوری و ستاد، سندی برای چشم‌انداز ۱۰ ساله حوزه کوانتوم تدوین شده است که جایگاه ایران را در رتبه‌بندی جهانی مشخص می‌کند. این سند با هدف قرار گرفتن ایران در جمع کشورهای پیشرو در فناوری کوانتومی و افزایش سرمایه‌گذاری تا ۵۰ میلیون دلار در سه سال آینده تدوین شده است.

سرپرست دبیری ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کوانتوم، لیزر و فوتونیک افزود: با وجود محدودیت در منابع مالی، تعداد مقالات علمی ایران در حوزه نظری کوانتوم نسبت به حجم سرمایه‌گذاری انجام‌شده قابل توجه است به‌طوری‌ که در حال حاضر، ایران در زمینه انتشار مقالات علمی در حوزه فناوری کوانتوم رتبه‌ای حدود بیستم جهان دارد، البته این آمار بیشتر مربوط به مقالات تئوریک و علمی است و در بخش کارهای تجربی هنوز جایگاه مناسبی نداریم. هدف‌گذاری سند رسیدن به جایگاه پانزدهم است.

وی ادامه داد: برای بررسی وضعیت فناوری‌های مختلف کوانتومی نمی‌توان به صورت کلی و بدون تفکیک عمل کرد، چرا که هر فناوری جایگاه متفاوتی دارد. به عنوان مثال، چین در فناوری ارتباطات کوانتومی با اختلاف پیشتاز است، اما در برخی فناوری‌های دیگر وضعیت متفاوت است.

سرپرست دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کوانتوم، لیزر و فوتونیک در خصوص سرمایه‌گذاری‌ها نیز بیان کرد: سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در حوزه زیرساخت‌های کوانتومی انجام شده، اما برای تکمیل این زیرساخت‌ها باید تا یک یا دو سال آینده منتظر بمانیم. همکاری میان نهادهای مختلف در قالب شورای راهبری در حال انجام است و تفاهم‌نامه‌هایی در این زمینه به زودی به امضا می‌رسد.

وی با اشاره به مقایسه سرمایه‌گذاری ایران با کشورهای پیشرو در جهان گفت:کشورهای آمریکا، چین و برخی کشورهای اروپایی با میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری در این حوزه فعالیت می‌کنند. سرمایه‌گذاری ایران به هیچ وجه در سطح این کشورها نیست و به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت جایگاه بالایی در رتبه‌بندی جهانی داشته باشیم.

جان نثاری تاکید کرد که توسعه زیرساخت‌های فناوری کوانتومی در ایران ادامه دارد و برنامه‌ریزی‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها به صورت جدی دنبال می‌شود.

سرپرست دبیری ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کوانتوم، لیزر و فوتونیک همچنین درباره وضعیت کلی حوزه فناوری کوانتومی توضیح داد:این حوزه شامل سه شاخه اصلی محاسبات و رایانش کوانتومی، ارتباطات کوانتومی و حسگرها است. در هر یک از این شاخه‌ها، سطح بلوغ علوم و فناوری در دنیا و ایران متفاوت است؛ به‌طوری‌که برخی از حسگرهای کوانتومی در سطح جهانی به مرحله تجاری‌سازی با گرید ۹ رسیده‌اند، در حالی که برخی دیگر از فناوری‌ها همچنان در مرحله تحقیق و توسعه قرار دارند.

او درباره اهمیت تحقیق و توسعه اظهار داشت: از آنجایی که بسیاری از فناوری‌های کوانتومی هنوز به مرحله کاربردی نرسیده‌اند، پژوهش‌های نظری از اهمیت بالایی برخوردارند. خوشبختانه ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای پیشرو، از سال ۱۳۹۰ فعالیت‌های نظری در این حوزه را آغاز کرده و امروز در جایگاه مناسبی قرار دارد.

جان نثاری همچنین خاطرنشان کرد: مجموع سرمایه‌گذاری جهانی در بخش دولتی در فناوری‌های کوانتومی حدود ۵۶ تا ۵۷ میلیارد دلار بوده که عمدتاً از سوی دولت‌ها تأمین شده است. در کنار آن، شرکت‌های بزرگ خصوصیه مانند گوگل و IBM نیز سرمایه‌گذاری‌های کلانی در این حوزه انجام داده‌اند. در چنین شرایطی، با سرمایه‌گذاری چند ده میلیون دلاری نمی‌توان به سرعت به جایگاه مطلوبی در حوزه تجربی دست یافت.

وی در پایان گفت: با این حال، ایران به‌تازگی وارد فاز تجربی شده و تلاش دارد با تکیه بر توانمندی‌های موجود در بخش نظری، پیشرفت‌های سریعی در حوزه‌های عملیاتی به‌ویژه در زمینه حسگرها و ارتباطات کوانتومی رقم بزند.