پایان تلخ شیرینی قهستان؛ از طلوع کوتاه کارخانه قند تا خاموشی یک رویا

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: خراسان جنوبی به عنوان سومین استان پهناور کشور دارای ظرفیت‌های معدنی، کشاورزی و حتی صنعتی بوده که برخی زیر گرد غفلت متولیان رنگ باخته است. گذشته از گنج‌های زیرخاکی در معادن مختلف خراسان جنوبی اعم از بنتونیت و غیره که استخراج و فرآوری آن‌ها معادلات اقتصاد استان را تغییر می‌دهد، پروژه‌های نیمه احداث زیادی در مسیر اجرا بر اسکلت نیمه تمام خود مانده و زمان می‌گذرانند.

علاوه بر این، تعطیلی برخی از پروژه‌ها اعم از کارخانه قند قهستان، کام مردمان این دیار را تلخ کرده و در برای راه‌اندازی مجدد کارخانه به انتظار نشسته‌اند. هرچند این پروژه وعده‌های زیادی را در تاریخچه خود حک کرده اما هنوز هم چشم‌انتظاریم تا خبرهای خوش مسئولان، طعم تلخ قند قهستان را شیرین کنند.

گذری بر تاریخچه کارخانه

کارخانه قند قهستان در سال ۱۳۴۰ با هدف ایجاد اشتغال و تثبیت جمعیت درمیان راه اندازی شد. همچنین تولیداتش بیش از ۵۰ سال کام مردم را شیرین می‌کرد اما به دلیل برخی مشکلات و سو مدیریت‌ها سال ۹۲ تعطیل شد.

بر اساس گزارش‌های موجود، سال ۹۴ بود که تغییراتی در سهام‌داران اصلی کارخانه ایجاد شد و جمعی از سرمایه گذاران برای احیای مجدد کارخانه وارد میدان شدند اما تلاش‌شان حکایت سال‌ها دویدن و نرسیدن شد.

پرونده این طرح طی یک دهه موضوع بسیاری از میزگردهای مسئولان بود و بسیار هم مورد بازدید قرار گرفت اما قول و قرارها در همان صورت جلسه‌های کاغذی باقی مانده است.

وعده‌های ناتمام

علیرضا محمودی راد، رئیس هیأت مدیره کارخانه قند قهستان دوازدهم اسفند ماه ۱۳۹۹ در جلسه ستاد پیگیری اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی دادگستری استان برای راه اندازی کارخانه در صورت جذب چغندرقند برای سال آینده اعلام آمادگی کرد و افزود: مهمترین مشکل کارخانه تهیه مواد اولیه و شکر خام برای تولید است.

وی ظرفیت این کارخانه را تبدیل ۱۰۰ هزار تن چغندرقند دانست و بیان کرد: با جذب ۴۰ هزار تن چغندرقند می‌توانیم کارخانه قند قهستان را مهرماه سال آینده راه اندازی کنیم.

حجت‌الاسلام ابراهیم حمیدی، رئیس کل دادگستری خراسان جنوبی دهم اسفند ماه ۱۳۹۹ در جلسه ستاد پیگیری اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی دادگستری برای پیگیری مشکلات واحدهای تولیدی استان با اشاره به بازدید میدانی از کارخانه قند قهستان طی یکسال و نیم گذشته، گفت: این واحد تولیدی با قدمت بیش از نیم قرن از ظرفیت‌های خوب تولیدی در استان بوده که با مشکلات و مطالبات فراوان تعطیل شده لذا پیگیری رفع مشکلات و راه اندازی مجدد آن در دستور کار قرار گرفت.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی هم ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ در بازدید میدانی از بخش‌های مختلف این کارخانه گفت: کارخانه قند قهستان در شهرستان درمیان با تلاش مستمر سرمایه‌گذاران در سال جاری احیا و راه‌اندازی می‌شود.

حکایتی دیگر از قند قهستان

کارخانه قند قهستان بعد از ۱۰ سال تعطیلی و در پی دستور رئیس جمهور وقت، شهید آیت‌الله رئیسی، برای راه‌اندازی مجدد آن، هشتم دی‌ماه ۱۴۰۲ به طور رسمی آغاز به کار کرد.

قناعت، استاندار وقت خراسان جنوبی در مراسم آغاز به کار مجدد شرکت قند قهستان با بیان اینکه یک روز پس از سفر رئیس جمهور نشست بررسی مشکلات کارخانه قند قهستان با حضور استاندار برگزار شد، گفت: با حمایت تمامی مسئولان، مدیرعامل کارخانه و پیگیری فرماندار دلسوز شهرستان کمتر از چهار ماه یا به عبارت دقیق‌تر سه ماه و ۲۳ روز، امروز شاهد راه‌اندازی مجدد کارخانه هستیم و دستور رئیس جمهور در جمع مردم این شهرستان محقق شد.

متأسفانه این احیای باشکوه دوام چندانی نداشت و مجدد خبر تعطیلی مجدد کارخانه قند قهستان منتشر شد. این بار هم مشکلات قدیمی مانند کمبود نقدینگی، بدهی‌های کلان و عدم تأمین مواد اولیه، باعث توقف تولید شد.

حالا در کمتر از دو سال از راه‌اندازی مجدد طرح، دوباره غربت در گوشه گوشه از کارخانه لانه گزیده و مهر تعطیلی بر درب آن حک شده است. گرچه باز هم زمزمه‌هایی پیرامون همان قصه‌های قدیمی به گوش می‌رسد اما کویرنشینان امیدوارند تا دست توانمند دولت باری دیگر چرخ کارخانه را بچرخاند تا حلاوت این پیرپروژه صنعتی استان به کام حس شود.

تناقض در صحبت متولیان

تعطیلی کارخانه قند قهستان سال‌ها به کمبود مواد اولیه و نبود اعتبارات نسبت داده می‌شد، اما راه‌اندازی مجدد آن ثابت کرد که در کنار همه «اما و اگرها»، اراده و مدیریت خردمندانه قادر به گشودن هر گره به ظاهر کور است.

این اتفاق تنها با تأمین اعتبار محقق نشد، بلکه با نگاهی راهبردی و پیگیری مستمر میسر گشت. همانطور که معاون اقتصادی استاندار خراسان جنوبی گفت، این مهم نتیجه مستقیم همت والای مسئولان بود. آن‌ها به جای متوقف ماندن در برابر مشکل کم‌آبی، به دنبال راه‌حلی نوآورانه مانند کشت فراسرزمینی در افغانستان و فتند و برای توسعه کشت در استان برنامه‌ریزی عملی کردند.

مهدی جعفری هفتم مهرماه ۱۴۰۳ در آئین آغاز فصل بهره‌برداری شرکت قند قهستان با بیان اینکه راه‌اندازی این کارخانه پس از سال‌ها تعطیلی، آرزوی مردم منطقه بود، بیان کرد: این پروژه با پیگیری‌های آیت‌الله رئیسی و همت مسئولان استان محقق شد.

وی از برنامه‌های حمایتی دولت برای توسعه کشت چغندرقند خبر داد و به یک راهکار نوآورانه برای مشکل کم‌آبی اشاره کرد: طی مذاکراتی با افغانستان، مقرر شد کشت فراسرزمینی چغندرقند برای تأمین مواد اولیه کارخانه در دستور کار قرار گیرد.

وی افزود: هدف ما افزایش هزار هکتاری سطح زیر کشت این محصول در استان است که تاکنون ۵۰۰ هکتار از اراضی مناسب برای آن اختصاص یافته است.

نسخه‌ای برای درمان مشکل کارخانه

فرماندار درمیان در گفت و گو با مهر با اشاره به آخرین وضعیت کارخانه، بیان کرد: موضوع کارخانه قند مبحثی چند جانبه است.

فراشی با بیان اینکه این کارخانه در سال گذشته طی مقطع خیلی کوتاهی مورد بهره‌برداری قرار گرفت، ادامه داد: در حال حاضر کارخانا در مرحله تعمیرات است.

وی از برگزاری نشست‌هایی سرمایه‌گذار پیرامون مشکلات کارخانه خبر داد و گفت: یک سری موارد و مسائلی مد نظر سرمایه‌گذار بوده درخواست‌هایی دارند که بخشی از آن‌ها را برآورده کردیم و بخشی در استان در دست پیگیری است.

فرماندار درمیان اظهار داشت: اگر قرار است کارخانه فعالیتی پایدار و اقتصادی داشته باشد، ما باید بتوانیم برای تأمین پایدار مواد اولیه کارخانه برنامه‌ریزی اساسی داشته باشیم.

وی ادامه داد: اگر بتوانیم در تأمین مواد اولیه کارخانه و همچنین در زمینه نوسازی کارخانه قدام مناسبی داشته باشیم، امیدوارم که بتواند این این چرخه ادامه پیدا بکند و فعالیتش را ادامه دهد اما این مهم نیازمند این است که بتوانیم مواد اولیه تأمین را کنیم.

فاصله ۵۰ کیلومتری تا مرز افغانستان و نزدیکی به چابهار مهم‌ترین مزیت کارخانه بوده که بر اهمیت توجه به آن می‌افزاید. این کارخانه که روزی نماد پیشرفت و صنعت در منطقه‌ای محروم بود، امروز به نمادی از چالش‌های ساختاری اقتصاد استان تبدیل شده است. نجات آن نیازمند نگاهی فراتر از شعارزدگی و بازدیدهای نمایشی است بنابراین باید با برنامه‌ریزی دقیق، تزریق هدفمند منابع و مدیریت جهادی، بار دیگر شیرینی قند قهستان را به کام مردم این دیار بازگرداند.