چالش یک ناشنوا در خانواده‌ای شنوا؛ «قبیله‌ها» روایت شنیده‌ نشدن است

محمد عباداللهی کارگردان نمایش «قبیله‌ها» که این شب‌ها در عمارت نوفل‌لوشاتو روی صحنه رفته است در گفتگو با خبرنگار مهر درباره موضوع نمایش توضیح داد: «قبیله‌ها» درباره پسری ناشنواست که خانواده‌اش تا امروز هیچ‌وقت اجازه نداده‌اند که او وارد جامعه ناشنوایان بشود یا با آنها ارتباط برقرار کند. آنها جوری با او رفتار کرده‌اند که انگار اصلاً ناشنوا نیست. این پسر به‌طور اتفاقی با دختری ناشنوا آشنا می‌شود و کم‌کم وارد دنیای ناشنوایان می‌شود. بعد از مدتی پسر از خانواده‌اش که مانع این ارتباط شده بودند دلخور می‌شود و خانه را ترک می‌کند. این جدایی سبب می‌شود تا یک‌سری تغییرات شخصیتی در او شکل بگیرد.

وی درباره انتخاب این نمایشنامه که نوشته نینا رین نویسنده و کارگردان بریتانیایی است، بیان کرد: چاپ اول ترجمه این نمایش مربوط به سال ۱۴۰۰ است. من طی مدتی نزدیک به یک سال نمایشنامه‌های مختلفی را مطالعه می‌کردم تا برای اجرای جدید انتخاب کنم. این متن یکی از مناسب‌ترین‌ها بود. فضای آن بسیار شبیه به خانواده‌های ایرانی است مخصوصاً در زمینه آداب و رسوم سنتی و رفتارهای بسته. ضمن اینکه در مقیاسی بزرگ‌تر، مفهوم «نشنیدن» یکی از عناصر اصلی این نمایشنامه است، چه در خانواده و چه در جامعه. این نشنیدن به تعبیری نماد بی‌توجهی مسئولان به مردم و بالعکس هم است. گاهی حتی در کوچک‌ترین واحد اجتماعی یعنی در خانواده هم کسی حرف کسی را نمی‌شنود. همه سخن می‌گویند، اما شنیده نمی‌شوند.

کارگردان نمایش قبیله‌ها ادامه داد: ما در نمایش، یک پدر دیکتاتور داریم که خانواده را مجبور کرده تا خودشان را جدا از بقیه بدانند و به نوعی برای خودشان یک قبیله یا فرقه تشکیل داده‌اند. مثلاً همه اعضای خانواده همیشه یک رنگ لباس می‌پوشند، یک نوع خاص آبمیوه می‌خورند و غذاها و قوانین مشخص و ثابتی دارند. این فضا و قوانین، بستری برای بحث و جدل‌های روزمره بین اعضای خانواده فراهم می‌آورد. دعواهایی بین خواهر و برادر، پدر و دختر، پدر و پسر و … شکل می‌گیرد که خیلی از این مشاجره‌ها برای ما ایرانی‌ها آشناست. در کنار این فضای بسته، فرزندان خانواده هم مشکلات اجتماعی بسیاری دارند و زمانی که وارد اجتماع می‌شوند شکست می‌خورند و دوباره به خانه باز می‌گردند اما با وجود همه فشارهای روانی، محدودیت‌ها و سختی‌هایی که از سمت پدر تجربه کرده‌اند، باز هم ترجیح می‌دهند در خانه بمانند و زندگی کنند. این فشارها سبب می‌شود تا هر روز بحث و دعوای جدیدی شکل بگیرد؛ از موضوعاتی مثل غذا و لباس گرفته تا مسائل بزرگ‌تر مثل رشته تحصیلی، آینده و شغل.

عباداللهی گفت: ما از آذر سال گذشته وارد پیش‌تولید شدیم. از اوایل اسفند گروه بازیگران کامل شد و چند جلسه دورخوانی داشتیم. از ۱۸ فروردین امسال، تمرینات‌مان را به‌صورت بی‌وقفه و روزانه آغاز کردیم و وارد مرحله اجرایی شدیم. در کارگردانی این نمایش تلاش کردیم تا حد امکان میزانسن داشته باشیم و از اغراق دوری کنیم. بازی‌ها هم اغراق‌آمیز نیستند. استفاده زیادی از متن (تکست) داشتیم. از مپینگ هم بهره بردیم. خیلی از چیزهایی را که می‌توانستیم با بدن یا اجرا نشان بدهیم، ترجیح دادیم روی متن بیاوریم.

وی یادآور شد: معمولاً علاقه‌ام به کارهایی است که با کمترین امکانات تولید می‌شوند. اما چالشی که در این کار داشتم، مربوط به نور، صدا، لباس و به ویژه مپینگ و نرم‌افزاری بود که به متن اضافه شده بود. چون این قسمت‌ها خارج از سلیقه شخصی من بود، مقداری برایم سخت بود که آن را بپذیرم. با طراح‌ها هم کمی چالش داشتیم. ولی در مجموع، خودِ متن ایجاب می‌کرد که همه این عناصر حتماً در اجرا وجود داشته باشند. طراحی‌ها باید مجزا و مستقل از هم می‌بود. خوشبختانه در نهایت همه طراح‌ها با هم هماهنگ شدند و فکر می‌کنم توانستیم کار قابل دفاعی ارائه بدهیم.

وی در پایان در رابطه با چالش‌های اقتصادی اجرای این نمایش عنوان کرد: برآورد اولیه ما خیلی پایین‌تر از چیزی بود که در نهایت اتفاق افتاد. حتی مبلغ بلیتی که الان برای فروش گذاشته‌ایم، اصلاً قابل قیاس با هزینه‌های واقعی نیست. دستمزد طراح‌ها، بازیگرها، هزینه پلاتو و بقیه مخارج ۲ برابرِ برآورد اولیه شد. این مسئله خیلی ما را اذیت کرد.

نمایش «قبیله‌ها» از ۱ تا ۲۰ مرداد هرشب ساعت ۱۹:۳۰ در عمارت نوفل‌لوشاتو روی صحنه می‌رود.

عوامل اصلی این نمایش عبارتند از نویسنده: نینا رین، کارگردان: محمد عباداللهی، تهیه‌کننده: مهدی سهرابی، بازیگران: علی باقری، اصغر پیران، ساناز طاری، صفورا خوش‌طینت، زهرا حیدری و مصطفی فاضلی.

در خلاصه داستان این نمایش آمده است: داستان پسری ناشنوا که در خانواده‌ای پر سر و صدا و پُر حرف بزرگ شده؛ اما وقتی برای اولین بار با دنیای ناشنوایان آشنا می‌شود، معنای واقعی «شنیده شدن» را تجربه می‌کند. این نمایشنامه روایتی قدرتمند از زبان، هویت و تعلق است.