گواهی سوءپیشینه چیست و چه مدت اعتبار دارد؟

به گزارش خبرنگار مهر، گواهی عدم سوءپیشینه مدرکی رسمی است که نشان می‌دهد فرد در سوابق قضائی خود هیچ‌گونه سابقه کیفری ندارد و پاک‌دست است. این گواهی معمولاً برای ارائه به مراجع مختلف، استخدام، یا امور قضائی و اداری مورد نیاز است. این گواهی که پیش‌تر تنها به صورت حضوری و در مراکز پلیس +۱۰ صادر می‌شد، روندی زمان‌بر و نیازمند حضور فیزیکی متقاضی بود. این روش معمولاً تا ۷ روز کاری برای صدور گواهی زمان می‌برد و متقاضیان باید شخصاً به این مراکز مراجعه می‌کردند که باعث صرف وقت و انرژی زیادی می‌شد.

اما با پیشرفت فناوری و توسعه خدمات دولت الکترونیک، اکنون صدور گواهی عدم سوءپیشینه به صورت غیرحضوری و آنلاین از طریق سامانه ثنا انجام می‌شود. متقاضیان می‌توانند با ورود به سامانه ثنا و ثبت درخواست خود، بدون نیاز به مراجعه حضوری، گواهی را دریافت کنند که این روش باعث تسهیل روند اداری و صرفه‌جویی در زمان شده است.

پس از ثبت درخواست و بررسی مدارک، هنگامی که گواهی عدم سوءپیشینه تأیید و صادر شود، به صورت ابلاغ الکترونیکی در سامانه ثنا بارگذاری می‌شود و متقاضی می‌تواند آن را به‌راحتی و در هر زمان مشاهده و دریافت کند. همچنین این گواهی به مراجعی که درخواست ارائه آن را کرده‌اند، ارائه می‌شود تا نیاز به مراجعه حضوری یا ارسال کاغذی از بین برود.

این تحول مهم در ارائه خدمات قضائی و پلیسی، نمونه‌ای از حرکت به سوی دولت الکترونیک و افزایش رضایت شهروندان است که انتظار می‌رود خدمات بیشتری به صورت آنلاین و غیرحضوری در آینده در اختیار مردم قرار گیرد.

هوشنگ مقبولی، حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری در گفتگویی با خبرنگار مهر ابعاد حقوقی سوءپیشینه و عواقب آن را شرح داد و گفت: سو پیشینه به معنای داشتن پیشینه و گذشته منفی است که طبیعتاً در مورد انسان مصداق پیدا می‌کند. اما افرادی که دارای گذشته منفی هستند، مفهوم حقوقی سو پیشینه معنای متفاوتی دارد. سو پیشینه در مفهوم حقوقی به سابقه محکومیت قطعی کیفری یک فرد اطلاق می‌شود که این محکومیت قطعی در پرونده‌های رسیدگی شده قضائی تثبیت شده است.

ثبت سو پیشینه قضائی در سامانه‌های مربوطه

وی افزود: در واقع زمانی که حکم محکومیت کیفری قطعی صادر می‌شود، سو پیشینه قضائی فرد محکوم خود به خود ایجاد می‌شود و در بسیاری از کشورها همزمان با محکومیت، این موضوع در سامانه‌های قضائی مربوطه ثبت و درج می‌گردد. در کشور ایران به دلیل اینکه در فاصله محکومیت قطعی یک فرد تا اجرای آن حکم ممکن است میزان محکومیت دچار تغییراتی شود، سو پیشینه کیفری فرد در زمان اجرای حکم در سامانه ثبت می‌گردد.

موقتی و دائمی بودن سو پیشینه و اثرگذاری آن

مقبولی ادامه داد: ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی به مفهوم حقوقی سو پیشینه پرداخته است. در مداقه در بندهای الف و ب و با در نظر گرفتن تبصره ۱ ماده مذکور می‌توان پی برد که برخی سو پیشینه‌های کیفری از جهت اثرگذاری آتی آن موقتی و مشمول زمان بوده ولی برخی از آنها به صورت دائمی در سجل شناسنامه کیفری فرد اعلام می‌شود. این موضوع عملاً به دلیل اثرگذاری یا عدم اثرگذاری اجتماعی آن در قالب سو پیشینه مؤثر و غیر مؤثر مطرح می‌گردد.

وی تصریح کرد: به تجویز ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی، مجازات‌های سالب حیات و حبس ابد و همچنین محکومین به قصاص و نقص عضو هرچند مشمول مرور زمان می‌شوند، ولی همواره در سابقه کیفری محکومین آن درج و ذکر می‌شود، ولی در سایر جرایم این سابقه ذکر نمی‌شود و فقط به مؤثر بودن یا نبودن سابقه سو بسنده می‌شود.

شرط نداشتن سو پیشینه در برخی مشاغل حساس

این حقوقدان افزود: در کسب برخی مشاغل عمومی دولتی و قضائی به دلیل حساسیت‌های خاص، قانونگذار شرط «عدم داشتن سو سابقه» را پیش‌بینی نموده است و برای سایر مشاغل و فعالیت‌های اجتماعی داشتن یا نداشتن سو پیشینه را ضروری ندانسته است.

پاک نشدن سو پیشینه و تفاوت اثرگذاری اجتماعی آن

مقبولی تاکید کرد: سو پیشینه کیفری به هیچ وجه پاک نمی‌شود، ولی همانطور که اشاره شد، اثرگذاری اجتماعی آن با مرور زمان و در جرایم قابل گذشت با گذشت شاکی از بین می‌رود. بنابراین، بسته به شرایط و مراجع استعلام کننده، سو پیشینه به عنوان سو سابقه مؤثر یا غیر مؤثر طرح و اعلام می‌گردد و آنچه که قانونگذار در شرایط کلی به عنوان یک پیش شرط پیش‌بینی نموده، نداشتن سو سابقه کیفری مؤثر است.

ثبت سو پیشینه با صدور حکم قطعی و مدت زمان اثرگذاری آن

مقبولی با اشاره به اینکه اگر فردی مرتکب جرم و محکومیت قطعی کیفری شود افزود:، همزمان با اجرای محکومیت، موضوع در سابقه کیفری وی درج می‌شود و مادامی که مرور زمان پیش‌بینی شده قانونی در ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی طی نشده باشد، به عنوان سو سابقه مطرح می‌گردد.

وی اظهار کرد: چنانچه محکومیت مذکور ناشی از ارتکاب جرایم مقرر در بندهای الف، ب و پ ماده مذکور باشد، بعد از گذشت زمان ۷، ۳ و ۲ سال، این سو پیشینه در پاسخ استعلام‌ها مطرح می‌شود ولی اثرگذاری اجتماعی آن نیز اعلام می‌گردد. در سایر جرایم ارتکابی، در صورت محکومیت قطعی و گذشت مرور زمان قانونی، جرم اعلام نشده و صرفاً مؤثر بودن یا نبودن پیشینه کیفری ذکر می‌شود.

نحوه استعلام سو پیشینه کیفری

مقبولی در خصوص نحوه استعلام سوءپیشینه گفت: جهت اطلاع از پیشینه کیفری می‌توان هم از طریق خدمات پلیس +۱۰ و هم از طریق صفحه شخصی افرادی که دارای حساب کاربری ثنا در سامانه عدل ایران باشند، مراجعه نمود.

تأثیر سو پیشینه در اشتغال و دریافت خدمات عمومی

وی در پایان تاکید کرد: در برخی مشاغل حساس مطابق قانون، هیچگونه سو سابقه کیفری پذیرفته نیست و مانع اشتغال بر مبنای قانون خواهد شد. در سایر مشاغل دولتی و عمومی سو پیشینه مؤثر مانع اشتغال افراد خواهد بود که مطابق قانون موقت بوده و بعد از طی مهلت مقرر قانونی از اجرای محکومیت کیفری، اثر آن از بین می‌رود. در سایر مشاغل خصوصی و آزاد تقریباً اثری ندارد. در حقوق ایران داشتن سو پیشینه به هیچ وجه مانع دریافت خدمات عمومی نیست، ولی دریافت هرگونه تسهیلات دولتی مطابق ضوابط خاص خود ممکن است محدودیت‌هایی را برای فرد ایجاد کند.