یک مرد در قامت «لیدی مکبث»؛ تئاتری که حرف دل دانشجویان را به صحنه آورد

حسین سلمان‌پور کارگردان نمایش «تاریخ درگیر شایعات ما» که این شب‌ها در تماشاخانه انتظامی خانه هنرمندان ایران روی صحنه رفته است در گفتگو با خبرنگار مهر درباره موضوع این نمایش توضیح داد: نمایش ما درباره یک پایان‌نامه است که قرار است به پایان برسد اما به دلایل شخصی و زیستی آن دانشجو، این اتفاق نمی‌افتد. این مسئله به زندگی او در دانشگاه و رشته بازیگری بازمی‌گردد. موضوع اصلی حول همین محور شکل می‌گیرد، البته با چاشنی برخی اتفاقات غیرعادی مثل حضور شخصیت هری پاتر در دانشگاه. او هم وارد فضای دانشگاه این بچه‌ها شده، اما توانایی‌هایی که قبلاً داشته دیگر در او نیست. انگار بچه‌ها در این دانشگاه قدرت و توانایی خود را از دست می‌دهند. در واقع نبود امکانات دلیل این از دست رفتن قدرت و توانمندی‌ها است اما این افراد فکر می‌کنند که مشکل از خودشان است.

وی ادامه داد: من خودم دانشجوی رشته بازیگری دانشگاه زابل هستم. این کار، پایان‌نامه من است و تصمیم گرفتم در پایان‌نامه‌ام آمیزه‌ای از ماهیت زیست خودم و متنی که بسیار به آن علاقه‌مندم یعنی «شایعات» اثر نیل سایمون را به کار ببرم. فکر می‌کنم از آبان سال گذشته و آغاز ترم تحصیلی جدید شروع به کار کردیم. بچه‌ها هم پیش‌تر در قالب کارگاهی با من همکاری داشتند و سال قبل هم در جشنواره دانشجویی شرکت کرده بودیم و من برای پایان‌نامه تصمیم گرفتم همان تیم را در کنار دوستان دیگری دوباره دور هم جمع کنم. روز اول قرار گذاشتیم که متن «شایعات» را به عنوان محور کار قرار دهیم و در کنار آن، اتودهای آزاد زدیم و از دل آنها بخش‌هایی از کتاب تعزیه و دیگر منابع وارد نمایش شد. به این ترتیب، نمایش شکل گرفت. در کنار بهره‌گیری از برخی گونه‌های نمایشی سنتی همچون شاهنامه‌خوانی و تعزیه، برخی متون شناخته‌شده خارجی مانند «هملت»، «شایعات» و «مکبث» همگی در کنار یک داستان شخصی و دانشجویی قرار گرفتند.

این کارگردان جوان تئاتر در رابطه با ویژگی‌های اجرایی «تاریخ درگیر شایعات ما» عنوان کرد: ما تلاش کردیم در بخش تولید و نورپردازی، تا حد امکان از توانایی‌های خودمان استفاده کنیم. مثلاً یکی از بازیگران ما در عکاسی و نورپردازی مهارت داشت که این مهارت را وارد کاراکترش کردیم. در برخی صحنه‌ها بازیگر به عنوان نورپرداز ظاهر می‌شود و با نور خودش صحنه را طراحی می‌کند؛ مانند صحنه تعزیه که نور سبز برای موافق‌خوان و نور قرمز برای مخالف‌خوان به کار می‌رود. یا صحنه‌ای دیگر که بازیگر در حال صحبت با گیاه ماری‌جوانا است و از نور بنفش استفاده می‌کند. در موسیقی هم همین بود؛ بازیگری که قابلیت رپ‌خوانی داشت، خودش رپ را اجرا کرد. دکور صحنه هم بسیار ساده و مینیمال است. یک پلاتو است که در آن کوسن، پارچه و وسایلی که مدام تغییر کارکرد می‌دهند وجود دارد. مثلاً آبپاشی که گاهی آب دارد و گاهی در آن خون ریخته می‌شود. به لحاظ اجرایی و سبکی، نمایش در دسته پست‌مدرن قرار می‌گیرد. متن مدام می‌شکند و اطلاعاتی به مخاطب داده می‌شود و از بین می‌رود.

وی افزود: من ابتدا قصد داشتم تا به دلیل شرایط اجرایی هر ۲ نقش «مکبث» و «لیدی مکبث» را به دو ۲ واگذار کنم اما با نبود بازیگر برای نقش «لیدی مکبث» مواجه شدیم. ناگهان یکی از بازیگران مرد پیشنهاد داد که تستی برای این نقش بزند. من به‌عنوان ناظر بیرونی تمرین نشستم و دیدم که حضور بازیگر مرد در قالب نقش «لیدی مکبث» اتفاق جالبی را رقم زده چراکه ریشه‌های خود متن شکسپیر در سلطه و جسارتی که «لیدی مکبث» بر «مکبث» دارد، در این وضعیت جدید نیز به‌خوبی بروز یافته است. تقابل فیزیکی و بازیگری این ۲ نفر در تمرین، چنان نتیجه‌ای ایجاد کرد که تصمیم گرفتم این تغییر را نگه دارم و تا اجرا ادامه دهم تا بازخورد آن را از مخاطبان دریافت کنم.

این کارگردان تئاتر که اجرای نمایش خود را از زابل آغاز کرده است در پایان در رابطه با چالش‌های گروه‌های تئاتری خارج از مراکز استان بیان کرد: ما از روز اول تلاش کردیم مانع‌ها ما را متوقف نکند. ما از استان سیستان و بلوچستان آغاز کردیم، جایی که کار کردن در تئاتر بسیار دشوار است. اما همین سختی باعث شد گروه ما منسجم‌تر باشد. در تهران هم با وجود مشکلات مالی، سعی کرده‌ایم مقاومت کنیم. در کلان‌شهرهایی مثل اصفهان، مشهد یا شیراز تفاوت زیادی با تهران وجود ندارد، اما در شهرهای کوچک‌تر شرایط کاملاً متفاوت است. مثلاً در زابل، تئاتر در اقلیت کامل قرار دارد. شهر بسیار سنتی است و بازیگران در تنگنا هستند. بلک‌باکسی برای تمرین وجود ندارد و زندگی دانشجویان به دانشکده محدود می‌شود. این محدودیت‌ها باعث می‌شود ارتباط با جهان بیرون دشوار شود. در چنین فضایی، آرزوهای بزرگ کمتر درک می‌شود.

نمایش «تاریخ، درگیر شایعات ما» از ۲۶ مرداد تا ۲۱ شهریور هرشب ساعت ۱۹ در تماشاخانه انتظامی خانه هنرمندان ایران به صحنه می‌رود.

عوامل اصلی این نمایش عبارتند از نویسنده و کارگردان: حسین سلمان‌پور، دراماتورژ: امید اکبری و بازیگران: احمد دهواری، علیرضا نصری، محمدمبین وکیلی، علیرضا پیل‌پا، آرمین سارویه، امین شکری، هلنا رحیمی‌زاده، محمدمهدی قهاری، امین رحمتی، امیر سربلند و حسین سلمان‌پور.

در خلاصه داستان این نمایش آمده است: هر کجا شما ما را دیدید بزنید بر شما مبارک، هرکجا ما شما را دیدیم می‌زنیم بر ما مبارک!

عکس‌ها از رضا یزدان‌پور است.