تاب آوری و سلامت محله محور؛ الگوهای جدید برای همکاری چندجانبه مردمی

به گزارش خبرگزاری مهر، سلامت محله محور به‌عنوان رویکردی نوین و پایدار در ارتقای سطح سلامت جوامع شهری، اهمیت فزاینده‌ای یافته است. این مفهوم به معنای مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ و بومی است که با مشارکت مستقیم ساکنان محله و توجه به نیازهای خاص هر منطقه، سلامت جسمی، روانی و اجتماعی را در سطح محله ارتقا می‌دهد.

برخلاف دیدگاه‌های سنتی که سلامت را صرفاً به فرد محدود می‌کنند، رویکرد محله محور تاب آوری و سلامت جامعه را در قالب بستر اجتماعی و محیط زندگی در نظر می‌گیرد.

این رویکرد به‌ویژه در کلان شهرها که تنوع فرهنگی و چالش‌های اجتماعی زیادی وجود دارد، می‌تواند به افزایش کیفیت زندگی و کاهش نابرابری‌های بهداشتی کمک کند. مشارکت فعال ساکنان، شناسایی دقیق نیازهای بهداشتی و اجتماعی، ارائه خدمات متناسب با فرهنگ محلی و توانمندسازی جوامع، اصول بنیادین سلامت محله محور را تشکیل می‌دهند.

لزوم همکاری چندجانبه سازمان‌ها و نهادها در تحقق سلامت محله محور

یکی از ارکان اساسی در پیاده‌سازی سلامت محله محور، مدل‌های عملیاتی مبتنی بر همکاری چندجانبه است. نهادهایی مانند شوراهای محلی، خانه‌های سلامت، مراکز بهداشت و سازمان‌های مردم‌نهاد، با مشارکتی هماهنگ در طراحی و اجرای برنامه‌های سلامت نقش مهمی دارند.

به عنوان مثال، خانه سلامت محله می‌تواند با پایش مستمر سلامت خانواده‌ها، آموزش مهارت‌های خودمراقبتی و ارائه خدمات پیشگیرانه، زمینه ارتقای سلامت را فراهم آورد.

تاب آوری محله محور یعنی تقویت ظرفیت‌های داخلی یک محله برای پاسخگویی به تهدیدات مختلف از طریق منابع موجود در خود جامعه محلی

چنین مدل‌هایی بر همکاری دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی تأکید دارند و از ظرفیت‌های محلی برای ایجاد تغییرات پایدار بهره می‌گیرند. در این چارچوب، سلامت محله محور صرفاً یک برنامه بهداشتی نیست، بلکه فرآیندی جامع برای بهبود شرایط زندگی در ابعاد مختلف به‌شمار می‌آید.

تاب آوری محله محور رویکردی جدید در مدیریت شهری

تاب آوری محله محور به عنوان مفهومی کلیدی در توسعه پایدار، به توانایی جوامع محلی برای مقابله، سازگاری و بازیابی پس از بحران‌ها اشاره دارد. این مفهوم فراتر از بعد جسمی بوده و عناصر روانی، اجتماعی و فرهنگی را نیز در بر می‌گیرد.

تاب آوری محله محور به عنوان یک رویکرد جامع، با تقویت مهارت‌ها و مکانیسم‌های حمایتی در سطح محله، به افزایش مقاومت اجتماعی افراد کمک می‌کند.

در دنیای امروز با توجه به تغییرات اقلیمی، بحران‌های طبیعی، شیوع بیماری‌ها و فشارهای اجتماعی و اقتصادی، مقوله تاب آوری محله محور به عنوان یک رویکرد جدید در مدیریت شهری و توسعه پایدار مطرح شده است.

تاب آوری محله محور توانایی محله‌های شهری است تاب آوری محله محور برای مقاومت در برابر شوک‌ها و تنش‌ها، سازگاری با شرایط جدید و بازیابی سریع از بحران‌ها به کار می‌رود.

این مفهوم که ریشه در علوم اکولوژیکی دارد، به مرور زمان وارد حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و شهری شده و به صورت یک رویکرد چندبعدی در مطالعات برنامه‌ریزی شهری به کار گرفته می‌شود.

تاب آوری محله محور یعنی تقویت ظرفیت‌های داخلی یک محله برای پاسخگویی به تهدیدات مختلف از طریق منابع موجود در خود جامعه محلی.

این تاب آوری شامل بعد انسانی، اجتماعی، اقتصادی، فیزیکی و محیطی است.

هدف اصلی این است که محله‌ها قادر باشند بدون وابستگی کامل به حمایت‌های برون‌مرزی، بحران‌ها را مدیریت کنند و حتی از این بحران‌ها به عنوان فرصتی برای تحول و بهبود کیفیت زندگی استفاده کنند.

این رویکرد به جای تمرکز فقط بر زیرساخت‌های فیزیکی، بر شبکه‌های اجتماعی، مشارکت شهروندی، دسترسی به خدمات عمومی و مدیریت محلی تأکید دارد.

یک محله تاب‌آور، محله‌ای است که ساکنانش با وجود مشکلات و بحران‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی، با همکاری و تصمیم‌گیری جمعی قادر به واکنش مناسب و بازسازی سریع شرایط هستند. سرمایه اجتماعی قوی، شبکه‌های ارتباطی مؤثر، آموزش‌های بومی و فراهم بودن امکانات اولیه، از عوامل ارتقای تاب آوری محله محور به‌شمار می‌روند.

تقویت تاب آوری محله محور و ارتقای سلامت در سطح محله نیازمند راهکارهای عملی، جامع و چند وجهی است. از جمله مهم‌ترین این اقدامات می‌توان به افزایش مشارکت شهروندان در فرآیندهای تصمیم‌گیری و اجرای برنامه‌های بهداشتی، توسعه ساختارهای حمایتی مانند کانون‌های سلامت و شوراهای اجتماعی، و اجرای طرح‌های آموزشی جهت افزایش آگاهی و مهارت‌های افراد اشاره کرد.

همچنین تقویت شبکه‌های ارتباطی و اطلاع‌رسانی مؤثر در سطح محله به دسترسی به خدمات سلامت کمک شایانی می‌کند. تأکید بر عدالت و برابری در دسترسی به منابع و خدمات، از دیگر اصول مهم در این مسیر است که باید همواره مورد توجه قرار گیرد تا گروه‌های آسیب‌پذیر نیز تحت پوشش قرار گیرند. این اقدامات زمینه‌ساز ایجاد جامعه‌ای سالم، تاب‌آور و توسعه‌پذیر خواهد بود.

سلامت و تاب آوری محله محور با چالش‌هایی نیز مواجه است که می‌تواند روند پیشرفت آن را تحت تأثیر قرار دهد. نبود زیرساخت‌های لازم، مشارکت ناکافی ساکنان، کمبود منابع مالی و انسانی، ضعف همکاری بین‌بخشی و تفاوت‌های فرهنگی از جمله این موانع به‌شمار می‌آیند.

شناسایی دقیق این چالش‌ها و طراحی برنامه‌های مدون برای رفع آن‌ها از مهم‌ترین گام‌ها در تضمین موفقیت و پایداری رویکرد سلامت محله محور است.

سلامت و تاب آوری محله محور زمینه‌ساز توسعه پایدار، تقویت همبستگی اجتماعی و ساختن محیط‌های زیستی مناسب است که بهبود مستمر کیفیت زندگی را در سطح خرد و کلان به‌دنبال دارد.

این رویکرد با اتکا به مشارکت مردمی و ظرفیت‌سازی محلی، شهرها و محلات را به محیط‌هایی سالم، تاب آور و پویا تبدیل می‌کند.