شهید مدنی و نگاهی فراتر از زمانه به حضور زنان در جامعه اسلامی

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: شهید آیت‌الله سید اسدالله مدنی، روحانی مجاهد، فقیه مبارز و دومین شهید محراب پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از چهره‌های شاخصی بود که زندگی‌اش در سه عرصه جهاد علمی، مبارزه سیاسی و خدمات اجتماعی معنا یافت.

متولد تبریز و پرورش‌یافته در مکتب فقاهت، او از همان جوانی با اندیشه‌ای روشن و نگاهی عمیق به دین و جامعه وارد میدان مبارزه با رژیم پهلوی شد؛ حضوری که سال‌ها تبعید، فشارهای امنیتی و تهدیدها، نتوانست آن را کم‌رنگ کند.

شهید مدنی نه تنها به‌عنوان امام جمعه همدان و پس از آن تبریز، هدایت معنوی مردم را بر عهده داشت، در هر شهری که قدم گذاشت، با ایجاد جریان فکری و اجتماعی، آثار ماندگاری بر جا گذاشت.

او از معدود شخصیت‌هایی بود که با وجود مسئولیت‌های سنگین، ارتباط مستقیم و صمیمی با مردم، به‌ویژه جوانان، را بخش جدایی‌ناپذیر رسالت خود می‌دانست.

وی در عین برخورداری از جایگاه علمی در حوزه‌های علمیه و تسلط بر مبانی فقهی و کلامی، در میدان عمل نیز همان‌گونه که در محراب مسجد ایستاد، در محراب اجتماع نیز برای دفاع از ارزش‌های اسلامی و رفع مشکلات مردم پیشقدم بود.

نگاه اجتماعی او، به‌ویژه در موضوع جایگاه و نقش زنان در جامعه اسلامی، نشان می‌داد که اندیشه‌اش هم بر پایه نصوص دینی استوار است و هم بر نیازهای واقعی جامعه واقف.

شخصیتی که امروز، چهار دهه پس از شهادتش، هنوز خاطراتش در ذهن همراهان، همشهریان و شاگردانش زنده است و سیره‌اش می‌تواند الگویی برای نسل‌های جدید باشد؛ الگویی که عزت و کرامت انسان را، چه زن و چه مرد، اساس حرکت اجتماعی می‌داند.

زن در متن جامعه اسلامی، نه در حاشیه

شهید مدنی همانند امام خمینی (ره) معتقد بود زن باید در متن جامعه حضور داشته باشد و نقش‌آفرینی او بر اساس عزت و کرامت انسانی شکل گیرد. از نگاه او، هدایت الهی و فرصت بهره‌برداری از علم، محدود به جنسیت نیست؛ چنانکه قرآن کریم در سوره احزاب آیه ۳۵، پاداش مغفرت و اجر عظیم را برای «مردان و زنان باایمان» یکسان برمی‌شمرد.

ارتباط اجتماعی بی تبعیض

سید محمدحسن موسوی، از همراهان شهید مدنی، در گفتگو با خبرنگار مهر، روحیه ارتباطی این شهید محراب را چنین توصیف کرد: شهید مدنی ارتباطی صمیمانه با جوانان داشتند و هیچ‌گاه میان دختر و پسر تفاوتی قائل نمی‌شدند. این در حالی بود که در آن دوره برخی چنین تمایزی را اعمال می‌کردند، اما ایشان فرصت حضور در محضر خود را برای همه یکسان فراهم می‌کردند.

خاطره‌ای از دوران تبعید در نورآباد

فاطمه رضویان، از اهالی نورآباد ممسنی، در گفتگو با خبرنگار مهر، خاطره‌ای از ملاقات با شهید مدنی در دوران تبعید او تعریف کرد: وقتی برای ملاقات رفتیم، ما خانم‌ها کنار نشستیم و حتی تصور نمی‌کردیم اجازه دیدار داشته باشیم. اما شهید مدنی با نگاهی اجتماعی و پدرانه پرسیدند: “خانم هم همراه شما هست؟ چرا نمی‌آیند؟ ” با وجود مشغله فراوان و مسئولیت‌های بسیار، وقت دیدار را به ما دادند و این برخورد در ذهن ما ماندگار شد.

زنان در خط مقدم توانمندسازی اجتماعی

نگاه شهید مدنی به زن، فراتر از احترام ظاهری بود. او زنان را شریک و هم‌پیمان در سازندگی جامعه می‌دانست.

به گفته محمدعلی همایونی، از اهالی روستای دره مرادبیگ، شهید مدنی در روستا کارگاه قالیبافی راه‌اندازی کرد تا زنان و دختران علاوه بر یادگیری هنر اصیل قالیبافی، درآمدی برای خانواده فراهم کنند. حتی یک استادکار قالیبافی را از کاشان دعوت کرد تا آموزش دقیق این هنر ارائه شود.

این شهید محراب همچنین معتقد بود دختران باید هنرهایی مانند خیاطی، گلدوزی و صنایع دستی را بیاموزند و در این مسیر باید از آنها حمایت شود. چنین نگاهی مصداق روشن حدیث نبوی «الکادّ علی عیاله کالمجاهد فی سبیل‌الله» است؛ یعنی تلاش برای خانواده و جامعه همسنگ جهاد در راه خدا.

نگاهی جلوتر از سنت‌های زمانه

اسلام و مکتب اهل‌بیت (ع)، زن را دارای کرامت ذاتی و نقش‌آفرین در عرصه‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی می‌دانند.

شهید مدنی با الگو گرفتن از سیره حضرت زهرا (س) و حضرت زینب (س)، توانمندسازی زنان را در چارچوب کرامت و خانواده تعریف می‌کرد. او فرصت‌های شغلی و آموزشی را برای زنان فراهم ساخت تا استعدادهای آنان بالفعل شود، بدون آنکه هویت خانوادگی و جایگاه فرهنگی‌شان آسیب ببیند.

این رویکرد، در زمانه‌ای که نقش اجتماعی زن در بسیاری از مناطق کم‌رنگ بود، مسیری نو گشود و امروز نیز می‌تواند الگویی عملی برای سیاست‌گذاری در حوزه زنان در جامعه اسلامی باشد.

گفتنی است؛ شهید آیت‌الله سید اسدالله مدنی نه تنها با گفتار، بلکه با رفتار و اقدامات عملی خود نشان داد که نگاه اسلام به زن نگاهی سراسر کرامت، احترام و اعتماد است. او در روزگاری که محدودیت‌های فرهنگی و کلیشه‌های اجتماعی، فرصت‌های زنان را محدود می‌کرد، با شجاعت مسیر تازه‌ای گشود؛ مسیری که زن را همسنگ مرد در رشد علمی، اقتصادی و فرهنگی جامعه می‌نشاند.

امروز، بازخوانی سیره شهید مدنی نه صرفاً یادآوری گذشته، بلکه راهنمایی روشن برای آینده‌ای است که در آن نقش زنان در ساختن جامعه اسلامی به رسمیت شناخته و حمایت شود؛ آینده‌ای که شهید مدنی، سال‌ها پیش، نقشه راهش را ترسیم کرده بود.