مکانیسم ماشه اثر زیادی بر بازار ارز ندارد

به گزارش خبرگزاری مهر، یعقوب زراعت‌کیش؛ استاد اقتصاد دانشگاه علوم و تحقیقات تهران در رابطه با اثر فعالسازی مکانیسم ماشه بر اقتصاد ایران، اظهار کرد: با بررسی نوسانات بازار ارز مشاهده می‌شود که افزایش نرخ ارز در طول یکسال اخیر بیشتر در دوره‌هایی رخ داده که کمترین تنش‌های سیاسی و نظامی وجود داشته است؛ به‌عنوان مثال، اواخر سال گذشته شاهد بالاترین نرخ ارز در کشور بودیم که به بالای ۱۰۰ هزار تومان هم رسید، در حالی که در آن مقطع تنش‌های قابل‌توجهی وجود نداشت. در مقابل، باوجود درگیری کشور در یک جنگ تحمیلی مستقیم در اواخر خرداد ماه، نرخ ارز تنها حدود ۱۰ درصد افزایش یافت و نوسانات شدیدی را تجربه نکرد و حتی پس از برقراری آتش‌بس و در روزهای اخیر، شاهد کاهش نرخ ارز در کف بازار بوده‌ایم که تقاضا برای خرید ارز نیز کاهش یافته است.

وی افزود: با توجه به این مشاهدات و تحلیل سایر متغیرهای مؤثر، مشخص می‌شود که سهم تنش‌های سیاسی و نظامی در نوسانات نرخ ارز در مقایسه با سیاست‌های پولی و مالی و ارزش واقعی ارز در مقابل ریال، بسیار کمتر است و در واقع، ارزش واقعی نرخ ارز بیشتر متأثر از سیاست‌های اقتصادی داخلی و شرایط بنیادین اقتصاد کشور خواهد بود. اگرچه تنش‌های سیاسی و نظامی بی‌تأثیر نیستند، اما نقش آن‌ها در نوسانات ارزی ناچیز است.

زراعت‌کیش با تاکید بر اینکه به‌وضوح می‌توان گفت تأثیر سیاست‌های پولی و مالی بر نرخ ارز به‌مراتب بیشتر از تنش‌های سیاسی و نظامی است، اظهار کرد: به‌عنوان نمونه، در طول وقایع منفی یک سال اخیر و حتی در جریان یک جنگ گسترده بین‌المللی، نرخ ارز نوسان محسوسی نداشت و این تجربه نشان می‌دهد که حتی در صورت فعال‌شدن مکانیسم ماشه توسط اروپایی‌ها، احتمالاً شاهد نوسانات شدید در بازار ارز نخواهیم بود. البته این مسئله به‌معنای بی‌توجهی به تدابیر لازم پس از فعال‌شدن این مکانیسم نیست، که بحثی جداگانه و مهم در حوزه سیاست‌گذاری‌ها محسوب می‌شود.

وی در ادامه با اشاره به اهمیت اقدام متقابل پس از احتمال فعالسازی مکانیسم ماشه، گفت: در مورد اقدامات متقابل، تغییر رویکرد در سیاست‌های کلان کشور، تغییر مسیر در سیاست خارجی و خروج از NPT و سایر اقدامات محتمل است که تصمیم‌گیری آن به عهده سران کشور و مجلس شورای اسلامی است اما از منظر صرفاً اقتصادی، به‌نظر نمی‌رسد فعال‌شدن مکانیسم ماشه تأثیر خاصی بر بازار ارز کشور داشته باشد، چراکه عمده درآمدهای ارزی ایران از کشورهایی تأمین می‌شود که از تحریم‌های اروپا و آمریکا تبعیت نمی‌کنند.

این استاد اقتصاد با اشاره به اینکه کشور ما بیش از یک دهه است که شدیدترین تحریم‌ها را تجربه کرده و باوجود همه فشارها، ثبات نسبی اقتصاد حفظ شده است، گفت: حتی در دوران اوج برجام (۹۴-۹۲) و پس از آن نیز تحریم‌های سخت آمریکا و غرب مجدداً اعمال شد؛ اما اقتصاد ایران پس از مدتی راه‌های جدیدی برای دورزدن این محدودیت‌ها پیدا کرد و بنابراین، به‌نظر نمی‌رسد تحریم جدیدی وجود داشته باشد که بتواند تأثیر چشمگیری بر اقتصاد کشور بگذارد، چراکه تقریباً همه راه‌های ممکن تحریم تاکنون آزموده شده‌اند.

وی در پایان گفت: اگرچه مکانیسم ماشه اقدام کاملاً بی‌تأثیری نخواهد بود، اما اثر آن بسیار محدود است و منجر به نوسانات شدید نرخ ارز نمی‌شود، به‌ویژه اینکه مبادلات تجاری ایران که به‌صورت رسمی و با ارزهای بین‌المللی انجام می‌شود و بخش عمده‌ای از صادرات ارزآور کشور را تشکیل می‌دهد، تحت تأثیر تحریم‌های ناشی از مکانیسم ماشه قرار نمی‌گیرد. بنابراین، جای نگرانی جدی درباره تأثیرات اقتصادی فعال‌شدن این مکانیسم وجود ندارد.