ادب در مسیر عشق؛ اربعینی که با فرهنگ زیباتر می‌شود

خبرگزاری مهر – مجله مهر: صدای چرخ ویلچر با ضرباهنگ گام‌های هزاران زائر در هم می‌آمیزد و حسی عجیب را منتقل می‌کند؛ حسی که شاید توصیفش آسان نباشد، مگر آن‌که خود در همان مسیر و همان لحظه حضور داشته باشی. با این حال، حتی تصور آن قاب هم دور از ذهن نیست؛ پیرمردی با چفیه‌ای بر شانه، دست جوان نابینایی را گرفته و آرام قدم برمی‌دارد. این مسیر، گویی به شهری بی‌مرز بدل شده است؛ شهری که در آن هر قدم، آزمونی برای شناخت دیگری و سنجش مهربانی و انسانیت است.

در این دریای عظیم انسانی که از دورترین نقاط جهان به سوی مقصد عشق روانه‌اند، تنها ایمان جریان ندارد؛ اینجا جایی است که آدم‌ها چهره واقعی خود را آشکار می‌کنند. این سفر، تنها یک حرکت زیارتی و معنوی نیست، بلکه صحنه‌ای ماندگار است که میلیون‌ها انسان از فرهنگ‌ها، زبان‌ها و دغدغه‌های گوناگون در آن هم‌نشین می‌شوند. میان این هم‌نشینی، لحظه‌هایی هست که کوچک‌ترین رفتارها معنایی فراتر از خود می‌گیرند: یک لبخند، فنجانی چای که با محبت تعارف می‌شود، یا کنار رفتن کسی برای عبور زائران؛ و همین‌ها دنیایی از بازیابی اخلاق و انسانیت را رقم می‌زنند.

اما همان‌قدر که این مسیر، کلاس درس مهربانی و ایثار است، میدان کوچکی هم هست که بی‌توجهی یا ناآگاهی می‌تواند رشته آرامش جمع را پاره کند. اربعین تنها پیمودن کیلومترهای دشوار در مسیر نیست، بلکه پاسداری از ارزش‌هایی است که با احترام، همدلی و رعایت حرمت‌ها زنده می‌ماند.

ارزش خدمات را بدانیم!

یکی از زیبایی‌های مسیر اربعین، وجود موکب‌هایی است که با دست باز پذیرای زائران می‌شوند و بی‌هیچ چشم‌داشتی، آب و غذا و جای استراحت فراهم می‌کنند. اما باید به یاد داشته باشیم که این به معنای رایگان بودن همه چیز نیست. در برخی مسیرها، برای جابه‌جایی بین شهرها یا رسیدن به نقطه مدنظرمان، نیاز به استفاده از وسایل نقلیه است. رانندگان، حتی اگر خودشان عاشق خدمت به زائران باشند، باید بدانیم که هزینه سوخت و استهلاک خودرو هم وجود دارد طبیعی است که در این موارد، باید هزینه را بدون چانه‌زنی و با رضایت پرداخت کرد.

رعایت صف‌ها و حقوق دیگران

صف غذا، سرویس بهداشتی، ایستگاه‌های تفتیش گذرنامه یا حتی ساده‌تر بگویم صف آب آشامیدنی… همه این‌ها مکان‌هایی هستند که فرصت واقعی برای نشان دادن ادب و رعایت حق‌الناس را فراهم می‌کنند و باید به حقوق تمامی افراد احترام گذاشت.

در مسیر شلوغ و فشرده اربعین، شاید گاهی وسوسه شویم که از کنار جمعیت عبور کنیم و خودمان را به جلو برسانیم، به‌خصوص وقتی خسته یا گرسنه‌ایم. اما همین یک حرکت کوچک، می‌تواند دیگران را بیازارد و حس بی‌عدالتی ایجاد کند. حق‌الناس در مسیر اربعین فقط اموال شخص نیست بلکه زمان و نوبت هم بخشی از حق‌الناس است. رعایت صف یعنی رعایت حق برادر و خواهر دینی‌مان.

کوتاه کردن زمان سفر

محبت و ایثار در مسیر اربعین فقط به کمک به دیگران محدود نمی‌شود؛ گاهی به معنای کوتاه کردن سهم خودمان از امکانات است. هرچه به روز اربعین نزدیک‌تر می‌شویم، موج زائران بیشتر می‌شود و کربلا و مسیرهای منتهی به آن شلوغ‌تر از قبل خواهد بود اگر زمان سفرمان را بیش از حد طولانی کنیم، ممکن است جایی برای دیگران باقی نماند. کوتاه کردن مدت اقامت در کربلا و شهرهای مسیر، نه تنها کمک می‌کند دیگران هم بتوانند زیارت کنند، بلکه نشانه بلوغ فکری و اخلاقی ما را نشان می‌دهد، پس سعی کنید از زیارت طولانی بپرهیزید و به زیارت مختصر قناعت داشته باشید و محل را برای دیگران خالی بگذارید و به دستور «زر فانصرف» به معنای زیارت کنید و سپس برگردید، عمل کنید.

قدرشناسی و میهمان‌نوازی

یکی از صحنه‌های ماندگار اربعین زمانی است که خانواده‌های عراقی، خانه‌هایشان را به روی زائران باز می‌کنند. اما این مهمان‌نوازی به معنای آن نیست که بتوانیم ساعت‌ها در خانه بمانیم، استراحت کنیم یا انتظار خدمات ویژه داشته باشیم. خانه میزبان، جایی است که هر لحظه ممکن است زائر دیگری از راه برسد و آن‌ها بخواهند به او نیز جا و غذا بدهند. بهترین احترام به میزبان، این است که استراحت‌مان را کوتاه کنیم، توقعاتمان را پایین بیاوریم و حتی‌المقدور در کارها کمک کنیم.

احترام به فرهنگ میزبان و روابط انسانی

پیاده‌روی اربعین فقط یک مسیر فیزیکی نیست، بلکه سفری است به دل فرهنگ مردم عراق و احترام به این فرهنگ، از نشانه‌های ادب زائر است. برای مثال، در برخی مناطق عراق، بستن چفیه زنان روی سر، نشانه‌ای ناپسند است. یا بعضی رفتارها مانند خندیدن و شوخی‌های بلند در حرم با نگاه سنتی آن‌ها سازگار نیست.

همچنین باید به روابط انسانی شکل‌گرفته در مسیر هم احترام گذاشت. بسیاری از زائران در این راه، با موکب‌داران یا مردم محلی دوست می‌شوند. طبیعی است که گاهی شماره تماس یا راه ارتباطی رد و بدل می‌شود، اما اگر مطمئن نیستیم که بعد از بازگشت به ایران می‌توانیم این ارتباط را ادامه دهیم، بهتر است از ابتدا آن را آغاز نکنیم.

بی‌پاسخ گذاشتن تماس یا پیام یک دوست عراقی، به بهانه نفهمیدن زبان یا مشغله، می‌تواند باعث رنجش او شود. برای آن‌ها بی‌توجهی به پیام یا تماس معنایی فراتر از بی‌حوصلگی دارد و ممکن است آن را بی‌احترامی یا بی‌میلی عمدی تلقی کنند. اربعین فقط فرصتی برای زیارت نیست، بلکه آزمونی است برای وفاداری و صداقت در روابط انسانی، اگر دوستی می‌سازیم، باید آن را با احترام و توجه حفظ کنیم حتی اگر ارتباطمان کوتاه و محدود باشد.

میراثی که باید باقی بماند

صحنه‌هایی از مسیر اربعین که پس از عبور جمعیت، پر از بطری آب و بسته‌های غذاست، از تلخ‌ترین تصاویر این سفر است. تمیز نگه‌داشتن محیط، نه فقط یک وظیفه انسانی بلکه یک نماد احترام به میزبان و دیگر زائران است. اگر بسته غذایمان را کامل نمی‌خوریم، آن را به دیگران بدهیم و زباله را حتماً در محل مناسب بیندازیم. یادمان باشد که عراقی‌ها گاهی روزها زحمت می‌کشند تا مسیر را تمیز و آماده کنند؛ نباید با بی‌توجهی ما این زحمت‌ها هدر برود.

عکاسی و فیلم‌برداری با احتیاط

عکس گرفتن از صحنه‌های زیبا، وصف ناپذیر و انسان‌دوستانه مسیر اربعین طبیعی است، اما باید توجه داشت که گرفتن تصویر از میزبانان یا زائران بدون اجازه، می‌تواند بی‌احترامی باشد. برای خانواده‌های عراقی، حریم خصوصی ارزش زیادی دارد. اگر قصد داریم لحظه‌ای را ثبت کنیم، اول از صاحبان آن لحظه اجازه بگیریم.

مراقبت از اموال بدون ایجاد حس بی‌اعتمادی

حفظ وسایل شخصی ضروری است، اما نباید این مراقبت به بی‌اعتمادی و بدگمانی نسبت به دیگران تبدیل شود. در مسیر اربعین، بیش از هر جای دیگر، امانت‌داری و اعتماد متقابل جریان دارد با احتیاط رفتار کنیم، ولی فضای بی‌اعتمادی نسازیم.

یادمان باشد که میزبان خسته می‌شود

بسیاری از موکب‌داران و خانواده‌های عراقی، روزها بدون استراحت کامل، به خدمت‌رسانی ادامه می‌دهند. گاهی حتی یک لبخند، یک تشکر ساده یا چند کلمه محبت‌آمیز به زبان عربی، می‌تواند خستگی را از تن آن‌ها بیرون کند.

وقتی قدم‌هایمان در کربلا آرام می‌گیرد و روح خسته و شکسته‌مان جلا پیدا می‌کند باید به یاد داشته باشیم که معنای پیاده‌روی این مسیر عشق تنها رسیدن نیست؛ لذا آموختن اخلاقی است که تا پایان عمر با ما بماند و باید تمرین کنیم گذشت، ادب، رعایت حق دیگران و احترام به فرهنگی که با روی گشاده میزبان ما است، اگر این آموزه‌ها را در این مسیر بیاموزیم و با خود به خانه ببریم، آن‌گاه می‌توان گفت که سفرمان کامل شده است.