۹ دانشگاه مرکز توسعه کوانتوم شدند؛ حمایت از کسب و کارهای کوانتومی

به گزارش خبرنگار مهر، عبدالحسین بهرامی، رئیس مرکز راهبری ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان امروز در یک نشست خبری درباره برنامه‌های معاونت علمی برای پیشبرد فناوری‌ کوانتوم گفت: از سال گذشته، ستادهای مرتبط با فناوری کوانتوم، لیزر و فوتونیک، و همچنین هوش مصنوعی و رباتیک در قالب یک ساختار جدید تجمیع شده‌اند. این تغییر ساختاری با هدف تمرکز بیشتر بر اولویت‌های فناورانه کشور انجام شده است.

به گفته بهرامی، نتیجه این تجمیع، تدوین و تصویب «سند ملی کوانتوم» در شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده که اوایل تابستان امسال از سوی رئیس‌جمهور ابلاغ شد. هم‌زمان، سند راهبردی هوش مصنوعی نیز در هیئت دولت به تصویب رسیده و اکنون مسیر اجرایی آن آغاز شده است.

در ادامه این روند، دکتر وحید جان‌نثاری مسئولیت ستاد کوانتوم و لیزر را بر عهده گرفته و ستاد هوش مصنوعی نیز به‌زودی وارد فاز اجرایی خواهد شد.

زیرساخت و نیروی انسانی؛ دو مؤلفه کلیدی

بهرامی با اشاره به ماده ۹۹ برنامه هفتم توسعه، تأکید کرد که فناوری کوانتوم یکی از شش حوزه اولویت‌دار در سطح ملی محسوب می‌شود.

او گفت: در این حوزه، مسئولیت ایجاد زیرساخت‌ها و سیاست‌گذاری بر عهده معاونت علمی قرار گرفته است.

کمبود نیروی انسانی متخصص در حوزه کوانتوم

به گفته او، از نیمه دوم سال گذشته تاکنون شش جلسه شورای راهبری کوانتوم برگزار شده و برنامه‌ای ملی برای تقسیم وظایف بین دستگاه‌ها تهیه شده است. هر وزارتخانه باید بر اساس این تقسیم‌کار، نقشه‌راه عملیاتی خود را طراحی کرده و برای تأیید به شورا ارائه دهد. یکی از نگرانی‌های جدی در این مسیر، کمبود نیروی انسانی متخصص در حوزه کوانتوم است.

بهرامی خاطرنشان کرد که حتی در مقایسه با هوش مصنوعی، تعداد کارشناسان این حوزه کمتر است.

او توضیح داد که برای رفع این خلأ، اقداماتی مانند ایجاد کرسی‌های دانشگاهی، ارائه گرنت‌های پژوهشی و تقویت همکاری بین دانشگاه‌ها در دستور کار قرار گرفته است.

شبکه‌سازی علمی با تمرکز بر ظرفیت‌های بالفعل

به گفته بهرامی، تمرکز اصلی بر ایجاد سه آزمایشگاه آموزشی در دانشگاه‌هایی است که از نظر علمی و اجرایی آمادگی لازم را دارند. انتخاب این دانشگاه‌ها بر عهده وزارت علوم گذاشته شده اما تأمین منابع از سوی معاونت علمی صورت خواهد گرفت.علاوه بر این، قرار است برخی دانشگاه‌ها میزبان آزمایشگاه‌های پژوهشی کوانتوم شوند.

بهرامی تأکید کرد: این حمایت‌ها به صورت هدفمند صورت می‌گیرد و برنامه‌ای برای توزیع مساوی منابع بین دانشگاه‌ها وجود ندارد. به گفته او، تمرکز بر ظرفیت‌های بالفعل و شبکه‌سازی بین مراکز علمی، بازدهی بالاتری خواهد داشت.

رئیس مرکز راهبری ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان گفت که مسیر توسعه فناوری از ایده آغاز شده و به تجاری‌سازی ختم می‌شود. معاونت علمی نیز مسئولیت هدایت این مسیر را در سه محور اصلی بر عهده دارد: سیاست‌گذاری کلان، توسعه زیرساخت، و تربیت نیروی انسانی. هدف نهایی، شکل‌گیری شرکت‌های دانش‌بنیانی است که بتوانند فناوری‌های نوظهور را وارد بازار کنند.

بهرامی در ادامه صحبت‌های خود به ارتباط مستقیم میان زیرساخت‌های فناورانه، سیاست‌گذاری مؤثر و رشد شرکت‌های نوآور اشاره کرد.

او معتقد است که نیروی انسانی متخصص زمانی می‌تواند اثرگذار باشد که بر بستری مناسب و زیرساختی آماده قرار بگیرد. در نهایت، خروجی این زنجیره باید به ایجاد و تقویت شرکت‌های دانش‌بنیانی منجر شود که نقش کلیدی در آینده اقتصاد کشور ایفا می‌کنند.

حمایت‌های هدفمند برای رشد بازار فناوری کوانتوم

به گفته رئیس مرکز راهبری ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان، یکی از محورهای اصلی فعالیت‌ها، حمایت جدی از کسب‌وکارهای نوآور در حوزه کوانتوم است. توسعه بازار این شرکت‌ها در دستور کار قرار دارد و هدف این است که فناوری‌های نو به جای باقی‌ماندن در فضای دانشگاهی، به بدنه اصلی اقتصاد کشور تزریق شوند.

او بر لزوم پیوند میان نوآوری‌های فناورانه و بخش‌های مختلف صنعت تأکید کرد و گفت این موضوع در اولویت برنامه‌های حمایتی معاونت علمی قرار گرفته است.

پیش‌برد تقسیم‌کار ملی در حوزه کوانتوم

در ادامه، بهرامی از روند شکل‌گیری ستاد راهبری کوانتوم و جلسات متعدد آن در دو دولت اخیر گفت. او با اشاره به تأکید مرحوم رئیس‌جمهور رئیسی بر اهمیت این حوزه، توضیح داد: جلسات شورای راهبری کوانتوم ابتدا در دولت پیشین آغاز شد و با روی کار آمدن دولت جدید، این مسیر با شتاب بیشتری دنبال شده است.

به گفته او، خروجی جلسات متعدد، رسیدن به نسخه‌ای نهایی از تقسیم‌کار ملی در حوزه فناوری کوانتوم بود. این سند، نقشه‌ای عملیاتی برای هر دستگاه اجرایی تعریف می‌کند تا براساس آن وظایف مشخص خود را انجام داده و برنامه عملیاتی تدوین‌شده را برای تصویب به شورا ارائه دهند.

او همچنین اشاره کرد: قرار است این برنامه برای دفتر ریاست‌جمهوری ارسال شود تا از آن‌جا به دستگاه‌های ذی‌ربط ابلاغ شود. بعد از تصویب نقشه‌های راه دستگاه‌ها، منابع مالی و سازمانی متناسب هم باید اختصاص یابد.

تمرکز بر آموزش تخصصی برای پر کردن خلأ منابع انسانی

بهرامی یکی از چالش‌های اصلی در مسیر توسعه کوانتوم را کمبود نیروی انسانی متخصص دانست و گفت: برای جبران این فاصله، در حال همکاری با وزارت علوم هستیم تا رشته‌ها و گرایش‌های مرتبط با کوانتوم در سطوح تحصیلات تکمیلی طراحی و اجرا شوند.

او افزود: ایجاد گرایش‌های تخصصی در زمینه‌هایی مثل محاسبات و ارتباطات کوانتومی، می‌تواند باعث علاقه‌مندی دانشجویان در مقاطع پایین‌تر شده و مسیر شغلی و تحقیقاتی آنان را به سمت بازارهای آینده هدایت کند.

حرکت فناوری به سمت صنعت و بازار

رئیس مرکز راهبری ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان از تلاش‌ها برای انتقال جریان فناوری از مراکز پژوهشی به صنایع و اقتصاد کشور گفت. به باور او، تنها در این صورت است که نیروی انسانی تربیت‌شده وارد عرصه عمل می‌شود و شرکت‌های دانش‌بنیان نیز می‌توانند جایگاه واقعی خود را در زنجیره ارزش ملی پیدا کنند.

بهرامی ادامه داد: اگر بخواهیم ۱۰ یا ۲۰ میلیون دلار را میان صدها دانشگاه کشور تقسیم کنیم، سهم هر مرکز بسیار ناچیز خواهد شد و تأثیر قابل توجهی نخواهد داشت. به‌جای این روش، سیاست ما تمرکز منابع بر دانشگاه‌هایی است که ظرفیت بالقوه و آمادگی جذب دارند.

وی افزود: وزارت علوم دانشگاه‌هایی را که زیرساخت‌های اولیه، نیروی انسانی متخصص و شبکه دانشجویی فعال دارند، معرفی می‌کند. ما هم با استفاده از اعتبارات معاونت علمی، در آن مراکز آزمایشگاه‌های آموزشی یا پژوهشی ایجاد می‌کنیم تا منشأ اثر در سراسر کشور شوند.

هماهنگی بین دستگاه‌ها و جلوگیری از تکرار سرمایه‌گذاری‌ها

رئیس مرکز راهبری ستادها گفت: هدف ما از اجرای «تقسیم‌کار ملی» دقیقاً همین است؛ اینکه وزارتخانه‌ها و دانشگاه‌ها دچار موازی‌کاری نشوند. برای مثال، اگر دانشگاه آزاد در حوزه خاصی سرمایه‌گذاری کرده، ما دیگر در همان حوزه در دستگاه دیگر اقدام مشابه انجام نمی‌دهیم، بلکه سراغ بخش‌های مکمل می‌رویم.

او تأکید کرد: در حال حاضر، تقسیم کار ملی بر اساس سند کلان تهیه شده و تقریباً همه اعضا بر آن توافق دارند. اکنون این سند در مرحله ابلاغ از سوی ریاست جمهوری است و پس از آن، به‌صورت رسمی در اختیار دستگاه‌ها قرار خواهد گرفت.

دانشگاه‌های اولویت‌دار در توسعه زیرساخت کوانتوم

بهرامی خاطرنشان کرد: در مرحله اول، سه دانشگاه و در مرحله دوم شش دانشگاه به‌عنوان مراکز اصلی توسعه زیرساخت کوانتوم انتخاب شده‌اند. علاوه بر این‌ها، چند دانشگاه دیگر هم در حال بررسی برای اضافه شدن به این شبکه هستند.

وی با ارائه مثالی گفت: اگر ۸۰ میلیارد تومان را به‌صورت مساوی میان کل جمعیت کشور توزیع کنیم، تأثیر خاصی نخواهد داشت. اما اگر همین مبلغ صرف ایجاد زیرساخت در دو یا سه دانشگاه شود، می‌تواند تحولی بزرگ ایجاد کند که سایر بخش‌ها نیز از آن منتفع شوند.

او افزود: از جمله دانشگاه‌هایی که در این مسیر مورد توجه قرار گرفته‌اند می‌توان به دانشگاه تهران، فردوسی مشهد، شیراز، اصفهان و برخی دیگر از دانشگاه‌های دارای ظرفیت اشاره کرد. البته تقسیم وظایف هنوز به‌صورت مستقیم میان دانشگاه‌ها انجام نشده، اما این مراکز در قالب نقشه راه ملی ایفای نقش خواهند کرد