ماهواره خیام چشم تیزبین ایران در مقابله با خشکسالی و بلایای طبیعی

حسن سالاریه رئیس سازمان فضایی ایران در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص آخرین وضعیت استفاده از داده های ماهواره‌های خیام گفت: ماهواره خیام که از ۱۸ مرداد ۱۴۰۱ در مدار قرار گرفته، پس از پایان موفقیت‌آمیز مراحل تست، از اواخر سال ۱۴۰۱ به‌طور عملیاتی شروع به فعالیت کرده است. این ماهواره تصویربرداری با دقت حدود یک متر، روزانه تصاویر متعددی از مناطق مختلف کشور بر اساس سفارش‌ها اخذ می‌کند و پوشش‌های متعددی از سطح ایران به تا کنون تصویر برداری شده است.

وی با اشاره به اینکه ماهواره خیام هر سال تقریباً یک پوشش کامل از کشور را برداشت و تصاویر دقیقی را در حوزه‌های مختلف ارائه می‌دهد، افزود: تصاویر ماهواره‌ای دقیق کاربردهای گسترده‌ای دارند که عمدتاً در حوزه کاداستر یا حدنگاری، نقشه‌برداری، تشخیص تغییرات زمین که در سامانه پنجره واحد زمین به کار می‌رود، پروژه جی‌نف و برآورد منابع آبی و کشاورزی و غیره به‌کار گرفته می‌شوند. در شناسایی اجسام گوناگون، عوارض زمینی، و سایر موارد تحقیقاتی از تصاویر ماهواره خیام می‌شود استفاده کرد.

سالاریه در ادامه با اشاره به اهمیت پروژه جی‌نف گفت: یکی از مهم‌ترین کاربردهای تصاویر خیام، تأمین تصاویر پایه برای به روز رسانی نقشه‌ها است که در تطبیق کد پستی، آدرس و نقشه در پروژه راهبردی جی نف که از پروژه‌های مهم وزارت ارتباطات با محوریت شرکت ملی پست است، به کار می‌رود.

وی به ویژگی‌های فنی ماهواره اشاره کرد و افزود: این ماهواره تصاویر اصطلاحاً پن شارپ با رزولوشن حدود یک متر و تصاویر طیف رنگی با دقت چهار متر تولید می‌کند و البته با تکنیک‌های پردازشی پیشرفته می‌توان به رزولوشن‌های حدود ۰.۵ متر هم رسید که از محصولات پردازش شده تصاویر ماهواره‌ای است و پژوهشگاه فضایی ایران به فراخور نیاز مشتریان تهیه و ارائه می‌کند. این محصولات در تهیه و به‌روزرسانی نقشه‌ها، تشخیص تغییرات کاربری زمین، برآورد سطح زیرکشت و مدیریت منابع آب و محیط زیست کاربرد دارد.

سالاریه درباره کاربرد تصاویر در مدیریت بحران تصریح کرد: در مواقع بروز حوادث طبیعی مانند سیل، زلزله و آتش‌سوزی، ارتباط مستقیم و نزدیکی با ستاد بحران، هلال‌احمر، شهرداری‌ها و استانداری‌ها داریم. تصاویر ماهواره‌ای به سرعت تهیه و در اختیار دستگاه‌های مربوطه قرار می‌گیرد تا در ارزیابی خسارات و برنامه‌ریزی امدادرسانی مؤثر باشد.

وی درباره استفاده از تصاویر در بخش کشاورزی گفت: یکی از موضوعات مهم، پایش منابع آبی و مناطق دچار تنش آبی است که با کمک تصاویر ماهواره خیام در نقاط مد نظر دستگاه‌های متولی تحلیل انجام و در اختیار قرار داده می‌شود. همچنین در حوزه تحقیقاتی، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی می‌توانند با ارائه نیازشان و ثبت اطلاعات درخواستی، تصاویر مد نظر را دریافت نمایند و امتیازات و تخفیف‌های مناسبی در این خصوص پیش بینی شده است.

سالاریه افزود: تصاویر ماهواره‌ای خیام نقش مهمی در برآورد سطح مخازن آب مانند سدها، تالاب‌ها و دریاچه‌ها دارند که در مدیریت خشک‌سالی و کنترل مصرف آب مؤثر است. این داده‌ها همراه با مدل‌های هوش مصنوعی و اندازه‌گیری‌های زمینی به الگوریتم‌های پیش‌بینی دقیق کمک می‌کنند.

وی تصریح کرد: سازمان و پژوهشگاه فضایی ایران به‌عنوان نهادهای متولی این حوزه، تصاویر ماهواره‌ای را با درخواست متقاضی در اختیار دستگاه‌های مسئول در حوزه مدیریت منابع آب، کشاورزی و محیط زیست قرار می‌دهد و تفاهم‌نامه‌هایی با اغلب نهادها در حوزه‌های یاد شده دارد. همچنین تصاویر ماهواره‌ای امکان شناسایی پهنه‌های آسیب‌دیده را در حوادث گوناگون نظیر سیل، زلزله و آتش‌سوزی فراهم می‌کنند و می‌توان به کمک آن مسیرهای دسترسی و مناطق بحرانی را شناسایی کرد.

سالاریه درباره دسترسی بخش خصوصی و دولتی به تصاویر گفت: سفارش تصویر از طریق سایت سازمان و پژوهشگاه فضایی یا ارسال نامه امکان‌پذیر است. مشتری یا متقاضی منطقه مد نظر را مشخص می‌کنند و اعلام می‌کند که آیا تصویر آرشیوی نیازشان را رفع می‌کند یا خیر. اگر تصویر مد نظر در آرشیو موجود باشد، در اختیار قرار داده می‌شود و در غیر این صورت نیاز به تصویر از طریق تصویربرداری جدید رفع می‌شود.